Qazaqstanda bankterdi sauıqtıru tendenciyağa aynaldı

2016 jıldıñ ayağı men 2017 jıldıñ basınan beri Qazaqstannıñ bank sektorındağı qwbılmalıqtar tek memleket biligin ğana emes qarapayım halıqtı da alañdatıp qoyğanı ras. Ükimet "bankter jüyesin qalay retteymiz?" dep bas qatırsa, qarapayım halıq ondağı jinaqtarına alañdadı. Qarjı sektorındağı jağdaydıñ qiınday bastağanınıñ däleli - Qazinvestbank pen Delta bank-tiñ licenziyasınan ayrıluı. Al basqa bankterdegi jağdayğa kelsek, Qazaqstan biligi olardı "sauıqtıramız" dep jar saldı. Sauıqtıru jwmıstarı bastalıp ta ketti. Al osı atqarılıp jatqan jwmıstardan qanday nätije boladı? Naqtı qarjı twraqtılığı rettelip jatqan qay bankter? Sarapşılar pikiri qanday?

2 trln teñge bir ğana bankke jwmsaldı

Jalpı bankterdi sauıqtıru jwmısına türtki bolğan jağday - qarjı instituttarınıñ problemalı kreditteriniñ köbeyip ketui. Mısalı Fitch Ratings halıqarılıq reyting agenttigi qazaqstandıq bankterdiñ qarjılıq esepteri boyınşa 2017 jıldıñ 1 toqsanınındağı şoluın jariyalağan bolatın. Agenttiktiñ şoluına män bersek, bankterdiñ problemalı kreditterin bılay qoyğanda jwmıs istemeytin kreditteriniñ özi 2016 jıldıñ soñındağı 8,6% körsetkişten 10,1%-ğa deyin artqan.

"Jwmıs istemeytin kreditter körsetkişi juıq arada kürt özgere qoymaydı. Sebebi, ekinşi deñgeyli bankter Wlttıq banktiñ 2017 jıldıñ soñına josparlanğan aktivter sapasına taldau jürgizuine dayındalıp jatır", - delingen Fitch habarlamasında.

Bwl kezde reyting agenttigi Qazaqstandağı 33 banktiñ 30-na taldau jürgizgen bolatın.

Al  S&P Global Ratings agenttigi Qazaqstandağı ärbir törtinşi kredit problemalı degen mälimet keltiredi. QR Wlttıq bank mälimeti boyınşa 2016 jıldıñ basınan 2017 jıldıñ aqpan ayı aralığında  bankterdiñ problemalı kreditteriniñ ülesi 8% -dan 7,2%-ğa qısqarğan. Alayda halıqaralıq wyım bwl resmi aqparat şındıqqa janaspaytının aytadı.

"Resmi statistikada keltirilgen problemalı kredit körsetkişi şındıqqa janaspaydı. Bizdiñ boljauımızşa, olardıñ ülesi bank jüyesindegi jalpı kreditterdiñ 25-30%-ın qwraydı", - delingen agenttik habarlamasında.

Mine, osınday bir birine qayşı aqparattardan keyin, eldegi ekinşi deñgeyli bankterdiñ jağdayın jaqsartu maqsatında Wlttıq bank Problemalı kreditter qorına 2 trln teñge bölinetinin habarladı.

Osıdan soñ QR Prezidenti Nwrswltan Nazarbaev "bank sektorın sauıqtıru üşin Wlttıq qordan 2017 jılğa arnalğan respublikalıq byudjetke 1 trln 92 mlrd 941 mln 288 mıñ 400 teñge mölşerinde nısanalı transfert bölu turalı" qaulığa qol qoydı.

Keybir sarapşılar bolsa bwl qarjı bir ğana Qazkommercbanktiñ problemalı kreditterin jabuğa jwmsaluı mümkin degen pikir bildire bastadı. Solay boldı da. Bir aydan keyin Reuters agenttigi  Problemalı kreditter qorı Qazkommercbanktiñ BTA bankten qalğan naşar aktivterin (BTA men Qazkom birikkennen keyin BTA-nıñ aktivteri Qazkomğa ötti, tiisinşe atalğan banktiñ problemalı aktivteriniñ köbeye tüskeni belgili -red.) 2,4 trln teñgege satıp alğanın habarladı.

Al bwl jwmıstar birinşiden, banktiñ qarjılay qiındıqtarın şeşu maqsatında istelse, ekinşiden, Halıq bankti Qazkommercbankke investor retinde tartu üşin istelui mümkin. Sebebi Halıq bank törağası Ümit Şayahmetova "BTA banktiñ problemalı kreditteri Qazkommercbank tarapınan ötelmey, mämilege kelu mümkin emes" ekenin aytqan bolatın.

Desek te qos bank arasında kelisim jasaldı. Qazkom Halıq banktiñ enşiles wyımı boldı. 2017 jılğı 15 mausımda Halıq bank atalğan banktiñ 96,81% jay akciyaların satıp alu-satu boyınşa mämileni ayaqtağan. Nätijesinde Halıq Banki satıp alğan akciyalardıñ tölemin jürgize otırıp, Qazkommercbankke 185 mlrd teñge köleminde qarjı qwydı.

Alayda tamız ayındağı baspasöz konferenciyasında  Halıq bank törağası Ümit Şayahmetova Halıq bank pen Qazkommercbank jäne Altın bank (Halıq banktiñ enşilesi - red.) Wlttıq banktiñ sauıqtıru bağdarlamasına qatıspaytının mälimdedi.

"Halıq bank te, Altın bank sındı enşiles bankter de, Qazkom-da Wlttıq banktiñ bwl bağdarlamasına qatıspaydı. Biz özimizdegi problemalı kreditterdiñ ülesin kreditterdi jabu, aktivterdi satu jäne  basqa qwrılımdar arqılı tömendetetin bolamız", - degen edi Şayahmetova.

Bankterdi sauıqtıru tendenciyağa aynaldı

Mine osı jağdaylardan keyin Qazaqstanda bank sektorın sauıqtıru bağdarlaması naqtı qolğa alındı. Ol bağdarlama qwrıldı da jäne bas bank bwl bağdarlama bankterdiñ memlekettik qoldauğa täueldiligin tömendetedi dep mälimdedi.

Osılayşa Wlttıq Bank törağası Daniyar Aqışev qazan ayında bank sektorınıñ qarjılıq ornıqtılığın arttıru bağdarlamasına qatısatın bankter turalı ayttı.  Onıñ sözinşe, qırküyek jäne qazanda Wlttıq Bank Basqarması «ATF Bank» AQ, «Euraziyalıq bank» AQ, «Cesnabank» AQ jäne «Bank CentrKredit» AQ-nıñ bağdarlamağa qatısuın maqwldağan. Bwl bağdarlamağa 410 milliard teñge jwmsalatını mälim boldı.

Degenmen bas banktiñ osı bağdarlaması bastalısımen jäne bağdarlamağa 4 banktiñ qatısatını turalı aqparat taratılmay twrıp, keybir bankter bwğan qalayda qatısıp qaludıñ amaldarın qarastıra bastadı deuge boladı.

Mısalı tamız ayında «Bank RBK» AQ akcioneri Vladimir Kim qarjı institutınıñ jarğılıq kapitalın toltıru üşin 20 mrld teñge jwmsaytını jäne bwl qarjı 2017 jıldıñ soñına deyin audarılatını turalı aqparat taradı.  Sonday-aq, «Bank RBK» AQ-nıñ kapitaldandıru turalı şeşimdi qabıldauı Wlttıq Bank äzirlegen bank sektorınıñ qarjılıq twraqtılığın arttıru bağdarlamasına qatısu nietimen baylanıstı joqqa şığarılğan joq.

Osıdan soñ atalğan bankke qatıstı türli jağdaylar qalıptasa bastadı. 12 qazan küni Bank RBK klientteri bank bölimşelerinde wzın-sonar kezektiñ payda bolğanın jäne özderiniñ depozitterin şeşip aluğa mümkindik berilmegenin habarladı.

Al 3 qaraşada Twtınuşılardıñ wlttıq ligasınıñ törağası Svetlana Romanovskaya bankten aqşaların ala almay jürgen 300-ge juıq jeke jäne zañdı twlğanıñ şağımdanğanın mälimdedi. Onıñ sözinşe, şetelde jürgender jäne sonda oqıp jatqan studentter aqşasız qalğan, sonday-aq, bank kartaları bwğattalğan.

Mine osı jağdaylardan soñ Bank RBK aqırı Wlttıq banktiñ qarjılıq twraqtılıqtı arttıru bağdarlamasına qatısatın boldı. Ol üşin "Qazaqmıs" korporaciyası Bank RBK-ğa investor bolatını aytıldı. QR Wlttıq bank törağası Daniyar Aqışevtıñ tüsindiruinşe, bankti sauıqtıru modeli boyınşa atalğan qarjı institutı korporaciya esebinen 160 mlrd teñgege kapitaldandırıladı.

Al osı jağdaylardan keyin senat deputatı Erbolat Mwqaev "bank sektorın sauıqtıru mäselesi tendenciyağa aynaldı" dep mälimdedi.

Al "Talap" qoldanbalı zertteu ortalığınıñ direktorı, ekonomist Raqım Oşaqbaev bwdan bwrın Sputnik Qazaqstan saytında jariyalanğan mälimdemesinde:  "Memlekettiñ ekinşi ret bankterge byudjet qarjısın qwyuı  qarjı sektorınıñ problemaların birneşe ret şeşip beruge dayın ekenderin bildiredi, bwl  narıqqa jağımsız signal beredi degen edi.

Sonday-aq, onıñ sözinşe, memlekettiñ bankterdiñ problemalı kreditterin jabuğa aralasuı - qazaqstandıq qarjı sektorındağı wlttıq biznes model'ge aynalıp ketui mümkin.

"Sauıqtıruğa az aqşa bölinip otırğan joq - 2 trln teñge. Biraq biz mınanı wmıtpauımız kerek. Negizi bwl bankterdi ekinşi ret qwtqaru (2008-2010 jıldarı ükimettiñ dağdarısqa qarsı şaraları boyınşa Wlttıq qordan qarjı bölu arqılı bank sektorı bir ret "qwtqarılğan" bolatın)", - degen edi Oşaqbaev.

Osılayşa ol Qazaqstannıñ qazirgi bank jüyesin sauıqtıru jwmıstarın orıs satirigi Mihail Evgrafoviç Saltıkov-Şedrinniñ mısalımen tüsindiredi. "Orıs boljamşısı Saltıkov Şedrin Resey turalı: "Meni jüz jıldan keyin oyatıp Reseyde ne bolıp jatqanın swrañızdar: olar işedi jäne wrlaydı", - degen... Mwnı bizdegi bank jüyesine de qatıstırıp "bes-on jıldan keyin ne boladı" dep swrauğa boladı. Şaması tağı da qwtqarıladı", - deydi Oşaqbaev.

Ne desek te bank sektorındağı jağdaydı retteuge qarjı bölindi, olardıñ qay bankterge beriletini de belgili. Sauıqtıruğa qatısatın da qatıspaytın da birneşe banktiñ jağdayı qanday ekenin mısalğa keltirdik. Bankterdiñ sauıqtırıluı Qazaqstannıñ qarjı narığı üşin dwrıs boluı da mümkin. Tek bölingen qarjı talan-tarajığa salınbay, bankterdiñ nığayuına jwmsalsa bolğanı. Alayda mwnday äreket jalğasa bermey, bank jüyesi dwrıs jwmıs istep, arı qaray ösim bolu üşin Ükimet jaña mehanizm qwru kerek şığar. Al eger sarapşılar aytqanday on jıldan keyin de bank sektorı byudjet esebinen "qwtqarıla" berse, memlekettiñ tirnektep jiğan qarjısı "tistegenniñ auzında" ketetini anıq.

“The Qazaq Times”