Qazaqtı qazaqtıñ özi qorğauı kerek

Älemdegi bar qazaq wlt retinde bir twtas twlğa. Osı twtas twlğanıñ bir bölgi Qıtaydağı qazaqtardıñ qiındıqqa wşırap jatqanı turalı  qazaq aqparat keñistigi jii-jii aytıp keledi. Älemdegi üş qazaqtıñ bireui şet jwrtta, al onıñ basım böligi Qıtayda jasap otır. Olar tarihi ata mekeninde jasap jatqandar jäne Qazaqstan tarihındağı zwlmat jıldarda sol jaqtağı qazaq bauırların panalay barğandar bolıp wzın sanı 2 millionğa juıqtaydı (key derekterde 3 mln-ğa juıq). Qarğa tamırlı qazaqtıñ eki köziniñ biri, egiziniñ sıñarınday bolğan osı qandastardıñ erkindik pen teñdik, adamdıq qwqıqtarı taptaluda. Sonıñ saldarınan sanasına qwldıq tabı basılğalı twrğanday.

Şınjañ jerindegi qazaqtardıñ ğana emes jalpı qazaq wltınıñ ortaq isi derlik osı bir tolğaqtı mäseleniñ jay-japsarı jäne şeşim tabuınıñ özektiligi, şeşu joldarı turalı elimizdegi birqatar sayasattanuşı, qalamgerdiñ pikirin toptastırğan edik. Sol pikirlerdiñ negizinde atalğan mäseleni tağı da bir ret qauzap körmekpiz. Eñ äueli Qıtaydağı qazaqtardıñ Qazaqstan üşin mañızına toqtalğan dwrıs bolar.

Qazaqstan üşin Qıtaydağı qazaqtar kerek pe?

Bwl qazaq memleketi üşin qoyılmauğa tiisti auır swraq. Alayda, bügingi qazaq basına töngen hal men biliktiñ sılbır ayañına qarap, eriksiz qoyılıp otır.

Rasul Jwmalı, sayasattanuşı:

Foto: Informburo.kz.

Ärine, şette qalğan qazaqtardıñ tağdırınıñ bey-jay qalmauı, älemdegi qazaqtıñ basın qosu bizdiñ memleketimizdiñ eñ bastı qwndılığı men mindeti. Qazaqstan täuelsizdigin alğaş alğan jıldarı sol täuelsizdiktiñ birden bir körinisi retinde älem qazaqtarınıñ biriktiru isi qolğa alınğan bolatın. Esteriñizde bolsa sol kezde qazaq pen qazaqtıñ qauışuı ülken bir nauqanğa aynalıp edi. Ökinişke oray zaman öte kele bwl is sayabırladı. Onıñ är-türli sebepteri boldı, ol öz aldına bir taqırıp.

Mına bir mäsele bar – şetelde 5 millionğa juıq qazaq bar dep otırmız, alayda bwl sol 5 mln qazaqtıñ bäri kezinde Qazaqstannan köşip ketti degen söz emes. Şeteldegi qazaqtıñ basım böligi diaspora degen tüsinikke jatpaydı. YAğni, olar irrenentter bolıp sanaladı. Qıtaydağı qazaqtar da mine osınday öziniñ tarihi mekeninde jasap kele jatqan irredenta qazaqtar. Älemdegi qazaqtardıñ basın qosu täuelsiz Qazaqstannıñ borışı men mindeti ekenin ayttıq. Bwl jerde Qazaqstan älemde joq närseni jasap otırğan joq. Germaniya, Izrail' qatarlı memleketterdiñ jasağanı sekildi öz wltın biriktiru älemdik täjiribede bar närse.

Jädi Şäken, jazuşı:

Foto: Baq.kz.

Qazaq bolğan är azamat, qay elde jasasa da qazaq wltınıñ müddesin qorğauğa, qazaq eliniñ wlttıq müddesine eñbek etuge mindetti. Qazaq memleketi de özge jwrttağı qazaqtardı bauırına tartuğa, qolınan kelgen kömegin beruge parızdar. Şeteldegi qazaqtardıñ basım böligi bolıp sanalatın Qıtaydağı qazaqtar özderiniñ qazaq eline degen ıstıq mahabbatı arqılı eleuli ülester qosqanı ötirik emes. 1962 jıldarı kelgen Qabdeş Jwmädilov qatarlı müyizi qarağayday qalamgerlerdi aytpağan künniñ özinde, täuelsizdikten keyin kelgen Mayra Mwhammedqızı, Şwğıla Saparğaliqızı qatarlı öner ökilderi, Näbijan Mwhammedhanwlı, Twrsınhan Zäkenwlı, Düken Mäsimhanwlı jäne Qıtay jazbalarındağı qazaq tarihına qatıstı derekterdi jinauğa eseli üles qosqan Baqıt Ejenhan sekildi ğalım, professorlar, odan tıs köptegen qalamgerler kelip, ata mekenine eñbek etti. Osı eldiñ tiliniñ qazaq tiline aynaluına, mädenietiniñ wlttıq tüs aluına ülken ıqpal etti deuge boladı.

Qıtaydan kelgen qazaq qandastardıñ eldiñ ruhaniyatına qosqan ülesinen tıs, qanşalağan azamattar Qıtaydağı qarjı közderin osı elge alıp kelip, käsiporındar aşıp ekonomikağa qosqan ülesi tağı bar. Oğan qosa elimizdegi orıstanıp otırğan, orıstana bastağan nemese şet jwrt közin tigip otırğan şekaralı aymaqtarımızdıñ jırtığın jamauğa da köptegen mümkindigimizdiñ bar ekenin eskersek, Qıtaydağı qazaqtardı köşirip äkelu öte mañızdı.

Qıtaydağı qandastarımız jasap otırğan Şınjañ jeri – twtas türki dalasınıñ şığıs pwşpağı. Sondıqtan da bwl aymaq tarihtan beri daulı, dürbeleñge tolı bolıp keledi.

Şınjañdağı geosayasi jağday qanday küyde?

Serik Mwrathan, bloger:

Serik Mwrathanwlı.

Şınjañdağı bwl jağday tek sondağı qazaqtardıñ ğana basına töngen is emes. Şınjañdı meken etken az wlttarğa, sonıñ işinde Şınjañnıñ negizgi twrğını sanalatın wyğır men qazaqqa erekşe jürilip jatqan wlttı joyu sayasatı. Bügin ğana bastalğan sayasat emes, bwl Qıtaydıñ yağni bügingi şarttı türde atalıp otırğan memlekettiñ ejelden beri wstanğan sayasatı. Qıtaydı Mänju patşası bilep twrğan kezdiñ özinde patşalıq Reseymen şekaranı ayqındau üşin işki Qıtaydan köptegen wlttardı köşirip äkelip qonıstandırdı. Qıtay wlttıq töñkerisinen keyingi ükimetter de bwl aymaqqa qatañ sayasat jürgizdi.

Bwrınğı ükimet twsında da qazaqtardı jappay twtqındau, atu, türmede qinap öltiru isteri az bolğan joq. Oğan şıdamağan jergilikti halıq san märte wlt azattıq köterilisine şıqtı. Biraq onıñ bäri ayausız janıştaldı. Töñkeriske qatısqandar sürginge aydaldı, atıldı, qamaldı.  Qazirgi Qıtay ükimeti de olardan kem bolğan joq. Sondıqtan bügingi sayasi quğın-sürgin aldınğılardıñ jalğası deuge boladı. Meniñşe bwl eşqanday kezdeysoq nemese uaqıttıñ isi emes. Jüyeli türde atqarılıp otırğan joyu sayasatı. Bwl tipti aldağı uaqıtta bwdan da küşti jürilui mümkin.

Jädi Şäken:

Şınjañ tarihında bwnday oqiğalar köp bolğan. Şınjañda är 12 nemese 25 jılda bir ret sayasi qozğalıstıñ bolatını tarihtan belgili.  1952 jılı da jazıqsız qamau, atu oqiğaları bolğan kezde de, Şınjañdı basqarıp twrğan Uañ Jınnıñ üstinen Beyjiñdegi Qıtay Ortalıq ükimetine arız berilgen. QHR Ortalıq partkomı bwl isti «Uañ Jınnıñ jer reformasın jürgizudegi solşıldıq qateligi» dep sın tezine alğan bolatın. Mine osıdan alıp qarağanda Şınjañdağı oñdı-oñsız key isterdi Beyjiñ biligine jetkizu arqılı aq-qarasın ayırudı swrauğa boladı.

Al twtas Qıtay tarihında 1958-59 jıldarı wltşıldar men oñşıldarğa qarsı küresi bastalsa, 1966 jılı «Mädeniet töñkeris» dep atalatın taptıq küres bolğan. 1978 jılı Den Syaominniñ reforması bastaldı. 1984 jıldan bastap wlttıq territoriya, avtonomiya zañında ülken özgerister boldı. Onımen qatar «Josparlı tuu» sayasatı jolğa qoyıldı. 2001-2002 jıldardan keyin şağın wlttardı basqaru sayasatına özgerister engizildi. Osınıñ bärinde de bolğan qatelikter kelesi bir basşınıñ oñau däuirinde qayta qaralıp otırdı. Osılardı mısal etetin bolsaq, qazirgi kezde şağın wlttardıñ dinine, tiline, azamattıq qwqıqtarına şekteuler bir ğana jeke twlğanıñ qwqığınıñ bwzıluı  emes, QHR zañınıñ bwzıluı sonday-aq, halıqaralıq adam qwqıqtarına jasalğan qiyanat bolmaq. Sondıqtan da bwnday mäseleniñ qalayda swrauı boladı. Oğan Qıtaydıñ zañın qorğauşı orındar da, wltınıñ kim boluına qaramastan jeke adamdar da ıqpal etetini sözsiz. Eger olar şeşim etpese halıqaralıq wyımdarğa jüginuge tura keledi.

Qwl-Kerim Elemes, aqın:

Foto: Abai.kz.

Jalpı ol jaqtağı qazaqtardıñ basındağı jağdaydı aqın Qwl-Kerim Elemes öziniñ prezidentke jazğan «Qıtaydağı qazaq bizge şınımen-aq kerek bolmay qaldı ma?» attı aşıq hatında ortağa salğan mäselelerin bılay örbitedi:

Basqa memlekettegi qazaqtarğa däl Qıtaydağı sayasat jürip otırğan joq. Bwl külli älem jwrtına belgili jayt. Qıtayda «Josparlı tuu» sayasatın bılay qoyğanda, halıqtıñ dini erkindigine aşıq tosqauıl qoyudan tartıp, ondağı qazaqtardıñ negizgi ömir süru dağdısı sanalatın mal şaruaşılıq käsibiniñ jüyesin özgertip, jappay otırıqtandıru sayasatın da jüyeli türde jürgizip keledi. Eñ soraqısı qazaq bolaşağı balalarınıñ ana tilinde bilim aluına aşıq tosqauıl qoydı. Soñğı 15 jıldan beri ädebiet pen tarihtan basqa sabaqtar taza qıtay tilinde jürilip keledi. Jaqında ötken qwrıltayınan keyin barlıq sabaq tolıqtay qıtay tilinde ötilmek.

Şınjañdağı qazaq qandastarğa bağıttalğan kezekti sayasi qısım ötken jıldıñ qırküyek ayında ölkeniñ biligine Çın Çuangonıñ keluimen bastaldı. Çın Çuango Qıtaydıñ Hınan provinciyasınıñ adamı. Osıdan bwrın Tibet avtonomiyalı aymağındağı wlttıq janıştau sayasatımen közge tüsken QHR kompartiyasınıñ kadrı. Osı aralıqta Qıtaydağı qazaqtarğa jasalğan quğın-sürgin turalı saytımızda jäne özge de köptegen qazaq tildi BAQ-ta san ret köterildi. BAQ-tıñ jan ayğayı ükimet qwlağına, odan asıp prezidentimizdiñ nazarına ilinbegenin V Düniejüzilik qazaq qwrıltayı kezinde (Qıtay qazaqtarına sayasi qısımnıñ bastalğanına jartı jıl ötkennen keyin) ğana bildik. Qwrıltay delegatı, Germaniya qazaqtarınıñ ökili Ömirhan Altınnıñ qwlaqqağıs etuinen keyin ğana prezident N. Nazarbaev atalğan mäseleden habarsız ekenin aytıp, ükimetke sonıñ işinde QR Sırtqı ister ministrligine arnayı tapsırma berdi. Alayda qanağattanarlıq nätijeni köre almay otırmız. Ol jaqtağı jalpı jağday büginde köpke tanıs bola twra, el retinde araşa bola almağanımız qalay?

Dos Köşim, sayasattanuşı:

Foto: Arhar.kz.

Är uaqıtta memlekettiñ bäri wlttıñ memleketi. Qıtay qıtay wltınıñ, Franciya francuzdıñ,  Qazaqstan qazaqtıñ memleketi. Biraq biz äli künge deyin osılay dep aytuğa batılımız barmay otır ğoy. Älemde birden bir biz ğana – özimizdiñ memleketimiz dep aytudan qorqatın. Sondıqtan bolsa kerek, bizdiñ osınday şettegi wlttas, qandas bauırlarımızdıñ jağdayınan alañdauşılıq bildirgimiz nemese kömekteskimiz kelgen uaqıtta bizdiñ memleketimiz qaşanda qauqarsız bolıp qaladı.

Biz qazaq eli bolğannan keyin şeteldegi diasporalarımızdıñ jağdayın bilip, olarğa jasalıp jatqan zañsızdıqtar bolsa özimizdiñ közqarasımızdı bildirip, şamamızdıñ kelisinşe swrau salamız. Bwl endi gumanitarlıq bağıt retinde barlıq elderdiñ jasaytın isi. Mäsele ärine, Qıtay eliniñ azamattarınıñ isi bolğannan keyin biz tek qana alañdauşılıq bildire alamız. Olardıñ zañın özgertuge ärekettene almaymız, bılayşa aytqanda işki isterine aralasa almaymız. Eger Qıtay ükimeti osı jasap jatqan qadamdarı turalı aşıq aqparat berip jatqan bolsa, bwl resmi organdar arqılı ğana swraladı. Eşqanday bir qoğamdıq wyımdar aralasa almaydı.

Meniñşe, atalğan osı mäselede de araşa bola almay otırğanımız sol – bizdiñ memleketimizdiñ, äsirese Sırtqı ister ministrliginiñ qauqarsızdığı. Äñgime, biz olardı qorğap qal dep otırğan joqpız. Bar bolğanı bolıp jatqan jağdayğa bizdiñ qoğamnıñ alañdauşılıq bildirgenin jetkizui kerek. Jetkizgende de äleumettik jelilerde nemese qoğamdıq wyımdarda osınday narazılıq bolıp jatır dep emes, bizdiñ SİM, sol eldegi elşilikter bwl mäseleni zerttep bilui kerek. Naqtı anıqtap män-jaydı aşıp körsetui kerek, mına aytılğandar şın, mına aytılğandar jalğan degendey. Meyli, SİM-nen, meyli Qıtaydağı elşilikten osı sözdi estigen joqpın äli. 4-5 aydıñ işinde bwnday sözdi esti almauımız endi miğa kirmeytin is. Osı qadamdardı jasağan kezde, Qıtay ükimeti jauap berer edi, ärine bizdiñ işki isimizge aralastıñ dep jauap bermeydi. Osınıñ özi bizdiñ sol deñgeyde jwmıs jasamağanımızdıñ körinisi. Biz jetkilikti deñgeyde jwmıs jasağanımızda olardıñ da jauabı basqaşa bolar edi. Şındığında bwl bizdiñ memleketimizdiñ älide wlttıq memleket deñgeyine köterile almay otırğanın körsetip otır.

Basına kün tuğan ağayın üşin ne istedik, ne isteu kerek, ne istey alamız?

 Rasul Jwmalı:

Qıtaydağı jäne özge elderdegi qandastar wlttıq bolmısı jağınan qazaq bolğanımen sol elderdiñ tölqwjatındağı azamattarı ekenin moyındauımız kerek. Halıqaralıq qatınastar, bir eldiñ işki sayasatı osınıñ bäri öte sezimtal mäseleler. Bwl jağdaylar asıra silteuşilikti kötermeydi. Bwl mäseleni şeşu turalı ükimetke de, Elbasığa da qwlaqqağıs etildi. Elbası arnayı tapsır ma da berdi. Men ğana emes, birqatar sarapşılardıñ pikirinşe, bwl tikeley Qıtay ortalıq ükimetiniñ pärmenimen emes, «şaş al dese, bas alatın» jergilikti biliktiñ bılığı boluı mümkin. Al, bizdiñ osı mäseleni resmi Beyjiñge jetkizudiñ özi tım bayau jürilip jatır. SİM-ge tapsırma berilgenine talay uaqıt ötse de mäseleniñ äli de şeşim tappauı osını körsetip twr.

Meniñşe, mına birneşe jolmen mäseleni şeşuge äreket etuge boladı. Eñ äueli belsendi diplomatiyalıq halıqaralıq qatınastar arqılı şeşu. Aytalıq, diplomatiyalıq sayasi tetikterdi paydalana otırıp mäseleni Qıtay ortalıq ükimetine aşıq jetkizu, ondağı basım köbi eginşi-malşı qarapayım qazaqtardıñ Qıtaydıñ twtastığına qater töndirdi dep ayıptaudıñ aqılğa simaytının aşıq aytu kerek. Qıtaydağı qazaqtarğa jasalıp otırğan bwl qısımnıñ eki elbası jii aytatın Qazaqstan men Qıtay arasındağı öz-ara tüsinistik, dostıq negizinde damıp otırğan qarım-qatınastıñ, sauda-ekonomikalıq ıntımaqtastıqtıñ, senimdi tatu körşi el degen ruhına qayşı ekenin alğa tartıp, resmi diplomatiyalıq jolmen şeşim talap etuge boladı.

Al endi, Qıtaydağı 2 mln-ğa juıq qandasımız zañdı türde sol eldiñ azamatı bolğannan keyin, olardıñ qwqıq qorğau orındarınıñ isine, işki sayasatına aralasu qiın ekeni ras. Biraq, Qazaqstannıñ öziniñ qolınan keletin bir närse – qazaq köşin jandandıru. Endigi jerde Qıtay jerinen köşip kelem, quğın-sürgin körmeymin deuşilerge qwjattı jeñildetu, azamattıqtı berudi jeñildetu. Mısalı, Ukrainadağı jağdayğa baylanıstı Resey jaq azamattıq beru mäselesin bir aptağa deyin qısqartıp tastadı. Al, bizde jartı jıl, bir jıl boyı azamattıq ala almay jürgen qanşama qandastarımız bar. Endi bir bes-on jıldan keyin Qıtay sayasatına baylanıstı ol jaqtan keletin köş mülde toqtap qaluı mümkin. Sondıqtan, özge elsiz özimizdiñ qoldan keletin osı isti tezdetip qolğa aluğa tura keledi.

Endi bir mäsele, bwl bizdiñ ülken bir qasiretimiz, osığan deyin otanına oralğan qandastarğa layıqtı jağdaydıñ jasalmauı. Qwjat, azamattıq alu öz aldına, olardıñ osındağı bilim aluı, qonıs aluı, baspanamen qamtıluı, bastapqı qarjılıq kömek jaqtarı aqsap jatqan jağdayı bar. Qıtay, ağılşın tilderin bilgenimen orıs tilin bilmegeni üşin jwmısqa, memlekettik qızmetke tartılmauı sekildi köptegen kedergilerdiñ boluı. Mine elimizge oralğan qandastardıñ sanı millionğa jetse de olardan birde bir deputat nemese äkim joq. Bwl kädimgidey diskriminaciya, bir million halıqpen ädil qatınas jasamau. Osı mäseleler tikeley qazaq köşine äser etti. Otanğa oralğan ağayınğa şart-jağday jasalıp jatsa, keyingi köşke quat bergen bolar edi. Mine bwl Qıtayğa qatıstı emes, özimizdiñ işki bılığımız. Bir sözben aytqanda osı sındı özimizdiñ qoldağı dünieni jasağanımızda da qalıptasqan jağdayğa oñdı äserin berer edi.  

Jädi Şäken:

Qıtaydağı qazaqtardıñ mäselesine QR eşqaşan tikeley äser ete almaydı. Tek mına birneşe jolmen ğana kirisuge boladı: Birinşiden, QR Sırtqı ister ministrligi arqılı Qıtay SİM-ine arnayı hat joldap, hatta körsetilgen QR azamattarınıñ tuıstarınıñ sol elde qalıp qoyğanın nemese qwqıqtarınıñ bwzılıp otırğanın naqtı däleldermen körsetip, qwqıq qorğau organdarınıñ nazar audaruın swrau. Ekinşiden, ol jaqta zardap şeguşiniñ osındağı tuısı arqılı Astana, Almatıdağı Qıtay elşilikterine şağımdanuğa boladı. Biraq, bwl swraularğa QHR SİM-i men qwqıq qorğau orındarı qanday jauap qaytaru solardıñ qwzırında. Üşinşiden,  biz auızşa aytqannan köri, aqparat qwraldarında şulatqannan köri QR-nıñ qwziretti orındarına naqtı däyekti dälelder arqılı ağayındarımızdıñ arız tilegin jetkizuimiz kerek. Sosın bwl arızdar toptalğan küyde QHR SİM-iniñ qolına jetkiziledi. Qıtayğa jazılğan arızdar kelisim boyınşa orıs, qıtay tilderinde jazıladı. Olardan nätije bolmay jatsa, osı şağımdardıñ tağı bir nwsqasın ağılşın tilinde BWW-ğa nemese halıqaralıq adam qwqığın qorğau wyımdarına beruge boladı. 

Serik Mwrathan:

Meniñşe, QR azamatı bolğan kez kelgen twlğanıñ Qıtaydıñ bwl sayasatına qarsı ärqanday bir qimılı, narazılığı ol jaqtağı ağayınnıñ jağdayın auırlatpasa jeñildetpeydi. Qıtay biligi älemdik qauımdastıq aldında da, qoğamdıq narazılıq pikir aldında da aqtalıp jatpaytın bir partiyağa tabınğan diktatorlıq bilik. Şetelde qazaqtardıñ narazılığı men radikal qimıldarğa barğan sayın, ol qıtay sayasatınıñ odan arı qaray tereñdey tüsuine negiz boladı. Öytkeni Qıtay biligi öz elindegi qazaqtarına degen senimdi elden köşip ketken qazaqtardıñ sayasi qimıldarımen bağalap otır. Sondıqtan elde attandap jürgen, tipti keyde asıra siltep aqparat taratıp jürgen «ayğayşıldar» Qıtay qazaqtarına kömek emes, kesir bolıp jatır. Bwnı ayşıq aytu kerek.

Ne isteu kerek degen swraqqa, eki el arasındağı diplomatiyalıq joldı paydalanu köptep aytılıp jatır. Meniñşe, oğan qosımşa mına birneşe joldı paydalanuğa boladı. Eñ äueli sol jaqtağı ağayınnıñ isteytini,  jağdaydı bağamday otırıp, jappay qazaq eline köşuge äreket etui tiis. Bwl eñ negizgi şığar jol desek te bolatınday. Tipti ondağı ziyalı qauım eldi osığan ügitteui kerek. Ärine bwl radikal türinde ayğay-süren salu degen söz emes. Ekinşiden, qwqıqtıq sauattarın joğarlatıp, jazıqsız qamalğan tuıstarın üşin ädil ükim talap etui, kerek bolsa hanzu wltınan aqtauşılardıñ zañdıq kömegine jüginu kerek.  Al, bwl jaqtağı ağayın öziniñ tuısın köşirip äkeluge äreket etse, olardıñ köşip kelip ornalasuına kömektesse, osınıñ özi wltına jasağan qayırımdılığı bolar edi. Al, ükimet jağınan qwjattıq jeñildikter jasauı tiis.

Bügingi bilik qazaqqa qanşalıqtı küyinip otır? Tayau arada öz halqına küyinetin, wlttıq namısı joğarı demokratiyalıq küş QR biliginde bolmaytın körinedi. SİM-de qazaqtıñ joğın joqtaudı bılay qoyıp, qazaq tilin biletinderdiñ özi şamalı. Sondıqtan bilikten ümit kütip otırğannan, qazaqtı qazaqtıñ, bauırdı bauır, ağayındı ağayınnıñ özi qwtqaruı kerek.

Qazaqstandı qosa alğanda älemniñ 55 elinde jasaytın şamamen 17 mln 500 mıñnan asa qazaq bar. Bwl san köppiz dep maqtanuğa kelmeydi. Mine osı qazaqtıñ älemde birden bir öziniñ qazaq atımen atalğan bir ğana memleket, Qazaqstan deytin tüp qazığı bar. Al, bügingi Qıtay qazaqtarınıñ jağdayınan alıp qarağanda, endi on-jiırma jıldan keyin qwjat jüzinde osı san birden eki millionğa kemip ketkeli twr. Ötken ğasırda aştıq pen soğıs jalmağan 3 mln qazaq bizdiñ küni büginge deyingi şer-küyigimiz bolıp kele jatqan joq pa edi. Bügingi wrpaq tağı 2 mln qazaqtıñ joğaluına tarihi kuäger bolmaq pa? Şettegi ağayındı ata mekenge toptastıru elimizdiñ wlttıq twtastığı men qauipsizdiginde, şekaramızdıñ bekemdigi men ekonomikamızdıñ twraqtılığı üşin de asa mañızdı ekeni aytpasa da tüsinikti. Qazaq biligi qazaqqa qaşan küyinbek? Qıtaydağı qazaqtardıñ tağdırı ne bolmaq?

“The Qazaq Times”