Kinoindustriyası damığan quattı elder älemge ülken ideologiyalıq ıqpal, ruhani ekspansiya jürgizip otır.  Sonımen qatar, kinematografiya arqılı ekonomikalıq tabısın da arttıruda. Jılına mıñğa juıq fil'm öndiretin Ündistan, AQŞ sındı elder jahan körermenderin zor mölşerde özine bwrıp alğanı belgili. Sapalı deñgeyde, biik käsiptik örede jasalğan tuındılardıñ körermendi özine baylauı zañdı da.

Kino - öner. Öner barşa adamzatqa ortaq. Desek te, ärbir kinotuındını jasağan el oğan öz ideologiyasın, öz müddesin engizbey qoymaydı. Bwl da qalıptı qwbılıs. Sol arqılı körermenniñ oy-sanasına äser etip, belgili därejede öz maqsattarına bwrudı közdeydi. Iä, bwl basqa taqırıp. Bizdiñ oy bölispegimiz osınday tuındılarğa arqau bolatın ülken-kişi ädebi şığarmalar, romandar men epostar, povest-äñgimeler jaylı bolmaq.

Ekranğa jol tartqan älemdik tuındılar

Adamzat ädebietiniñ jauharına aynalğan şığarmalar az emes. Olar sonau erte däuirden bastap, bir ğana halıqtıñ emes, külli adamzattıñ ortaq ruhani qazınası retinde jasap keledi. Añız-äpsana türinde auızdan-auızğa, elden-elge jetkenderi de, tasqa basılıp, sansız oqırmannıñ qolındağı qwndı dünie retinde bağalanğandarı da köp. Qazir qoğamdıq formaciya özgerdi. Aqparat köp. Adamdardıñ ädebietti, körkemönerdi qabıldauı da özgeşe bağıtqa oñtaylandı. Bwrınğı jäne bügingi ädebi şığarmalar endi halıqqa ekran arqılı wsınıluda. Adamzat tarihında jasalğan tañdaulı şığarmalar, soñğı ğasırda, qazirgi uaqıtta ömirge kelgen ädebi tuındılar endi kinoindustriyanıñ azığına aynalıp, körermenge, keyingi wrpaqqa basqaşa qırınan wsınıldı. Ärine, kino öndirisiniñ bası-qasında jürgender tek aqın-jazuşılardıñ, ädebiettegi twlğalardıñ şığarmalarına arqa süyep otır deuge kelmeydi. Kino tarihında adamzat tağdırı, jalpaq jer men şeksiz ğarıştı qamtığan talay jaña kinoscenariyler jazıldı, ekrandaldı. Biraq, bäribir kino salası ädebi şığarmalardan attap kete alğan joq. Ol mümkin emes edi.

Kino ekranına şıqqan dünieler köp. Sonau adamzattıñ arğı tarihın bayan etetin Nwq payğambar turalı fil'm de solardıñ biri. İnjilde bayandalatın hikaya negizinde tüsirilgen kartina talas-tartıs tudırğanı ras. Biraq, qalay bolmasın, barşa adamğa otraq añızdı rejisserler ekran arqılı älem nazarına wsındı. Gomerdiñ «Iliada» dastanında aytılatın Troya soğısı da kinoğa aynaldı. Ündiniñ ataqtı  «Mahabharata» eposı da birneşe ret ekranğa şığarıldı. Bwl tuındı boyınşa 1965 jılı rejisser Babubhay Mistri bastap fil'm tüsirgen bolsa, 1989 jılı üş serialı fil'm-spektakl' jasalıptı. Arı qaray tipti qarqın alıp, 1990 jılı 94 seria, 2013 jılı 267 seria körermenge wsınılğan.

"Mahabhar ata" serialınan körinis

Qıtaydıñ ejelgi zaman ädebietine jatatın «Üş patşalıq qissası», «Su boyında», «Qızıl saray tüsi» sekildi klassikalıq şığarmaları da eki retten ekrandalıp, serialdar tüsirildi. Onıñ keybirimen jergilikti telearnalardan berilgendikten, Qazaqstan körermenderi de tanıs.

Bwl qatardan Resey de qalıspaydı. Dostoevskiydiñ «Ağayındı Karamazovtar», Lev Tolstoydıñ «Soğıs jäne beybitşilik», «Anna Karenina», M.Şolohovtıñ «Tınıq Don» tuındılarınıñ aldı birneşe ret wzaq serialdarğa aynalıp, kino öneri salasındağı aytulı dünielerdiñ qatarına qosıldı. Lermentov, Puşkin, Turgenov, Çehov, Bulgakov, tağı basqa twlğalarınıñ şığarmaları da qağıs qalğan joq.

Lev Tolstoydıñ "Soğıs jäne beybitşilik" romanı jelisimen tüsirilgen fil'm

Aqın-jazuşılardıñ şığarmalarınan eñ köp kino tüsiretin el Amerika ekeni mälim. Edgar Allan Po, Djek London, O. Genri, Mark Tven, Govard Fillips Lavkraft, Laymen Frenk Baum, Genri Djeyms, Frensis Skott Ficdjeral'd, Djeyms Fenimor Kuper, Ernest Heminguey sekildi qalamegrelerdiñ şığarmaları rejisserler üşin mol keniş sındı. Mäselen, mistikanıñ şeberi dep moyındalğan, osı zaman detektivin jasauşı Edgar Allan Ponıñ şığarmaları 212 ret ekranğa şığarılıptı. Bwl körsetkiş O.Genride – 184, Stiven Kingte – 145, Djek Londonda – 124,  Mark Tvende – 105. Tizim osılay jalğasa beredi.

Taqtar talası serialı

Qazirgi jazuşılar turalı bir mısal keltire ketsek, büginde milliondağan körermendi baurap alğan äygili «Taqtar talası» (Game of Thrones) serialı da Amerikanıñ fentezi janrında qalam terbeytin jazuşısı Djordj Martinnıñ «Mwz ben ot jırı» (A Song of Ice and Fire) romanınıñ jelisi boyınşa tüsirilude.

Joğarıda aytılğan az-kem derekterge qarap, qalamgerler şığarmasın qajetine jarata bilgen elderdiñ wpayı tügel ekenin bağamdauğa boladı. Şığarmaları ekran arqılı milliondağan körermenge jetip jatqan jazuşılarğa qwrmetpen qaraysıñ. Sol şığarmalardı bağalap, bügingi auditoriyağa jaña qırınan jetkize bilgen rejisserlerge, kino salasındağı şığarmaşıl topqa riza bolasıñ.

Kinodağı qazaq ädebieti

Qazaq kinosı üşin joğarıdağı alıp eldermen qara talastırtu äzirge  qisınsız ekeni ras. Desek te, öz deñgeyimizde şamalap körsek, kin salası eptep damıp kele jatqanelimizde qazaq ädebietindegi şığarmalardıñ ekranğa şığuı kem tüsip jatqanın añğarasız. Barınıñ özi sausaqpen sanarlıq. Halıq auız ädebietinen «Qız Jibekti» Swltan Qojıqov tüsirdi. M.Äuezovtıñ şığarmaları negizinde «Kökserek», «Qaraş-Qaraş oqiğası» ekrandaldı. Ä.Nwrpeyisovtıñ «Qan men ter» romanınan da serial tüsirildi. Bwlar, ras, keñes odağı däuirindegi dünieler.

"Qız Jibek" fil'mi

Täuelsizdikten keyin de biraz tuındılar ekranğa şığarıldı. Äsirese, fol'klorımızdağı tağı bir eski añız «Er Töstik» animaciyalıq fil'mge arqau boldı. Halıqtıñ tüp-tegin tanıtatın, ejelgi twrmıs-saltın, ömirin beyneleytin mwnday dünielerdiñ jaña zamanğa layıqtalıp, jas wrpaqqa, barşa körermenge jol tartqanı quanarlıq jayt. Osı qatarda Türkiyadağı qandas bauırlarımızdıñ qolğa alıp jatqan jobasın da ayta ketu kerek. Istambwlda twratın etnikalıq qazaq Qayrolla Mwhammedwlı men Batır Hamzawlı attı Qorqıt ata jırların «art book» ülgisindegi jeke kitap retinde şığarıp, olardan toptama kollekciya jasamaq. Keyin mult'fil'mge aynaldırıp, 70 tilde sayt aşıp, mobile app jäne tağı basqa mul'timediyalıq jwmıstarğa köşsek degen josparları bar. Özge elde ömir sürip jatqan qazaq jastarı osınday talpınıs jasap jatqanda, öz elimizde nege auqımdı jobalardı qolğa almaymız degen swraq tuadı.

Qorqıt ata. "Art book" mwqabası

Iä, qazaq ädebietindegi körnekti qalamgerlerdiñ salmaqtı şığarmaları kino salası üşin äli de bos keñistik, eleusiz jatqan qazına desek artıq emes. Jılına jüzdep sanalmasa da, «Qazaqfil'm» jäne basqa da jeke studiyalar şamasınşa fil'mder tüsirip jatır. Biraq, olardı körermen, kino mamandarı qalay qabıldaydı. Sapası, mazmwnı qay deñgeyde? Bwrın da, qazir de oqırmannıñ ıqılasına bölenip jürgen şığarmalar nege rejisserlerdiñ nazarın audara almay otır? Qazaq aqın-jazuşılarınıñ roman-povesteri, äñgimeleri, poemaları nege kino ekranınan körinbeydi? Osı swraqtardı qazaq kino önerine sın közben, salmaqpen qaraytın mamandarğa qoyğan edik. Olar aldımen bügingi kinonıñ sını men sapası turalı da oyların irikpedi.

Roza Mwqanova Jazuşı-dramaturg, Halıqaralıq Franc Kafka atındağı sıylıqtıñ laureatı,  Qazaqstannıñ eñbek siñirgen qayratkeri

Kinonı halıqqa wsınar aldında körkemdik keñes bekitu kerek

Bügingi kinonıñ sın kötermey otırğanı jasırın emes. Äsirese teledidardan jürip jatqan aş işiktey şwbatılğan kinoepopeyalar men serialdar. Kinonıñ dramaturgiyasın jazğandar käsibi maman bolmağandıqtan osınday şarasız küyge tüsken. Kinonıñ negizi - dramaturgiya. Qanday keremet jaña tehnologiyamen, operatorlıq şeberlikpen, rejisserlik şeşimmen tüsire beriñiz, bäribir ol fil'mniñ dramaturgiyası bolmasa  körkem dünieñizdiñ qwnı kök tiın boladı. Älbette  qarajatıñız da jelge wşqanday bolar.

Bizdiñ qazaq qoğamın wlttıq kinodan bas tartuğa mäjbürlep otırğan  negizgi jağday kino tüsiruge   qarajat tabıladı  da kinonıñ dramaturgiyasın jazuğa  qarajat tabılmaydı. Aqsaytın twstarı da osı. Kinoscenariy men fabulanıñ  ara-jigin ajırata almaytın adam scenariy jazadı. Sosın fabula avtorı dep, rejisser öz qolın qoya saladı. Qanday soraqı sauatsızdıq. Fabula – oqiğa ğana ğoy, onı jetildirip syujet jasamaytın ba edi, kompoziciyasın qwrmauşı ma edi. Negizgi keyipkeri bolmauşı ma edi. Oqiğağa şielenis  tudırmauşı ma edi. Bwl kinodramaturgiyanıñ negizgi zañdılıqtarı edi ğoy. Sauatsızdıq pen täjiribesizdik wlttı dübära  etedi.

Qazirgi qazaq kinosı bes-altı adamğa  şapan men börik kigizip, astına at mingizip qoysa, ärtisterdi jalañ sözben söylete berse, kino dep tüsinetin sıñaylı. Keşegi «Qız Jibektiñ» scenariyin Ğ. Müsirepov jazdı. «Mwstafa Şoqaydı»  Ä. Tarazi, «Amanat» fil'min S. Narımbetov t.t. mısaldar köptep keltiruge boladı. Bwlardıñ bäri qalamgerler. Kinonıñ scenariyin qolınan jazu keletin,  känigi maman ğana jazadı.

Kino tüsiru alañında ärtiske, «sen söyley ber, men tüsire berem!» deytin,  öz tilin bilmeytin şala rejisserler payda boldı. Ärtis – orındauşı. Ol ne dep söyleydi? Dialogtarı «atan tüye qwlağanday». Sebebi, ol  kitap oqıp, til sındırıp körmegen bayqws. Onıñ tilin sındırıp söylegenine auıldağı qalıñ körermen küledi. Öytkeni  söyleu mädenieti, söz saptau dästüri  auıldağı ağayınnıñ äli de öz ülesinde. Orındauşılar men şığarmanı jaratatındardı (tudıratındardı) şatastırıp aldıq. Tuındı birinşi orında, qalğanı tek orındauşılar. Bwl öner äleminde atam zamannan qalıptasqan zañdılıq. Jazuşı, suretşi, kompozitor – önerdi jaratatındar. Qalğanı orındauşı. Kinoscenariydi maman jazu kerek. Maman bolğanda da talabınan göri talantı barlarğa swranıs beru kerek. Kez-kelgen maman suretker emes. Kinotuındılarda, tipti redaktorlıq jwmıs ta jasalmağan, köşeniñ auız-eki tili janıñdı titirkentedi.

Kinonı halıqqa wsınar aldında körkemdik keñes bekitu kerek. Körkemdik keñeste bilgir mamandar  müşe boluı kerek. Osınday qarapayım kriteriyler iske qosılmağan jağdayda önerdiñ qwnı tüsedi, darınsızdar daraqılıqqa wşıratadı. Halıq basqa wlttıñ qañsığın tañsıq ete bastaydı. Öz wltınan ajırap, özgege köz süzip telmire bastaydı. Jaqsılıq emes!

Tölegen Beyset, rejisser

Bizde äli kino keyipkerine aynalmağan obrazdar köp

Kino ekran arqılı halıqqa tärbie beredi. Bizde kinonı fil'm dep, fil'mdi kino dep şatastırıp alıp jatatındar bar. Biraq ekeui eki bölek dünie. Köbine bizge kinolardı fil'm dep, bizneske aynaldırıp alğandar köp. Jeñil-jelpi kinolardı bir körgen soñ, qaytalap köre almaysız. Öytkeni, kinoda berer mälimet, aytar oy az. Sondıqtan, kino öte mänerli, mağınalı, salmaqtı, ülken oy qozğaytın dünie boluı kerek. Al, bizneske aynalıp otırğan fil'mder kino atımen şıqqanımen, bir körgen soñ qaladı. Nege, biz «Meniñ atım Qojanı» äli künge deyin köremiz? Öytkeni, ol nağız kino. Osınday jaqsı dünie tüsiru üşin biz qazaq ädebietindegi oylı, uaqıt ötse de, mağınasın joymaytın jaqsı tuındılardı negizge aluımız kerek.

Şet elderde kino salası jaqsı damığan. Biraq olar joqtan bar jasap otır. Öytkeni, olarda fantastikalıq tuındılar köp. Keyipkerleriniñ bäri oydan qwrastırılğan. Al, bizde äli kino keyipkerine aynalmağan obrazdar köp. Ertegi, añız-äpsana, batırlar jırları men dastandar, jırlar äli kino tüsiruşilerdiñ nazarına ilinbeude. Eger Alpamıs batır, Edige, Tolağay, Er Töstik, tağı basqa osınday auız ädebietindegi keyipkerlerdi kinopersonajğa aynaldıratın bolsaq, olardıñ bala tärbiesine de, olardıñ psihologiyasın dwrıs qalıptastırıp, otanşıldıq, batırlıq ruhta tärbieleuge de köp ıqpalın tigizer edi.

Sondıqtan, är qazaq tilin, mädenietin, elin, otanın qadirlep, qasterlegeni siyaqtı, töl ädebietine de ıqılas bölip, äsirese kinorejisserler qazaq ädebietindegi ozıq şığarmalardı oquğa bet bwrsa eken deymin.

Äsiya Bağdauletqızı, mädeniettanuşı, kinosınşı

Älemdik deñgeydegi mıqtı rejisserlerdiñ bäri wlttıq tamırınan ajıramağan

Qazaq kinosınıñ eñ ülken problemasınıñ biri osı. Men degen rejisserlerimizdiñ bäri emes, biraq köbi düniege orıs ädebietiniñ terezesinen qarap qalıptasqandar. Olarda bäri bar. Bilim, intellekt, talğam, keybirinde tipti özindik kinonıñ tili, stil', qoltañba... Tek qana bir-aq närse jetispeydi: wlttıq tanım, wlttıq psihologiya. Öner kartasında iz qaldıram degen kez-kelgen önerpazğa özin özge eldiñ danışpandarınan erekşeleytin wlttıq tanım kerek aldımen. Al wlttıq tanım, wlttıq ädebiet arqılı siñedi. Jañağı rejisserler bolsa qazaq jazuşıların tanımaydı, mensinbeydi, oqığısı kelmeydi, köbiniñ olardı oquğa qazaqşası da jetpeydi. Älemdik deñgeydegi mıqtı rejisserlerge qarañızşı, qaysısı wlttıq tamırınan ajırap, ğarışta qalıqtap jür eken? Kez kelgen wlı suretkerdiñ tabanı wlttıq topıraqqa tiip twradı. Fellinnidi Felllini qılğan ital'yandıq minez ben psihologiya, Kurosavanı Kurosava qılğan japon ädebieti, Kusturicanı Kusturica qılğan balqan tanımı, In'yarittudı In'yarittu qılğan latınamerikandıq magiyalıq realizm. Mwnımen qalay küresudi men bilmeymin, mümkin rejisserlik mamandıqtıñ oqu bağdarlamasına qazaq ädebietin tereñdetip qosu kerek şığar. Bizdiñ rejisserler soñğı jıldarı Dostoevskiyge jügindi (“Qılmıs pen jaza”), Tolstoydıñ jelisimen tüsirdi (“Anna Karenina”), Hemingueydiñ şığarması boldı (“Şal men teñiz”). Tüsirmesin demeymiz, bir wlttıñ qwşağına sıymaytın, äldeqaşan adamzattıñ ruhani qwndılığına aynalğan şığarmalar bwlar. Markesti tüsirsin, Borhesti tüsirsin, Folknerge barsın, qalasa. Mäsele onda emes, mäsele bwl şığarmalardı qazaq tanımımen, qazaq psihologiyasımen bite qaynastıruda, al bwlardıñ köbinen japsırındı dünie ekeni bayqalıp, jamau jipteri odırayıp twradı. Jap jaqsı ideya, biraq tüsirgende jasandılıqqa wrınğan. Wlttıq minez sirek. Al bizdiñ danışpan rejisserlerimiz, älemdik arenanı qanşa añsasa da, jatplanetalıqtar emes, qazaqtar turalı tüsiredi ğoy? Demek, wlttıq tanım bolmağan jerde körkemdik şındıq japa şegedi. Al biz, qazınanıñ üstine qayır swrap otırğan adamdı eske tüsiremiz. Joq emes, bar bizde kinoğa layıq tuındılar. Keñes kezinde qazaq kinosınıñ abıroyın asırğan dünielerge qarañız. “Qız Jibek”, “Meniñ atım Qoja”, “Kökserek”, “Qaraş Qaraş oqiğası” qay qaysısı da ädebietke negizdelgen. Täuelsizdik jıldarı ekrandalğan M.Jwmabaevtıñ “Şolpannıñ künäsin”, Ä.Kekilbaevtıñ “Küyin”, R.Mwqanovanıñ “Qızjılağanın”, J.Qorğasbektiñ “Jansebilin” atauğa boladı. Rejisser Bolat Qalımbetovtiñ J.Qorğasbektiñ tağı bir şığarmasın tüsirip jatqanın bilemiz, İ.Esenberlinniñ “Köşpendileriniñ” serial bolıp tüsirilui ülken quanış boldı barşamız üşin. Tüsirgenimiz osı bolsa, tüsirmegenimiz qanşa?! Müsirepov pen Äuezovterdi aytpağanda, M.Mağauinde, T.Äbdikte, Ä.Kekilbaevta, T.Älimqwlovta, Q.Isqaqta, O.Bökeyde qanday qwndı, pälsapalıq tuındılar bar, Tınımbay Nwrmağambetovte, Raqımjan Otarbaevta, Asqar Altayda, keyingi jastar L.Qonısta, D.Beysenbekte, A.Mırzahmette, Q.Äbilqayırda, t.b. kinoğa swranıp twrğan şığarmalar jeterlik. Ärine, köretin köz, tüysinetin sana bolsa.

Ömirjan Äbdihalıq, jazuşı, scenarist

Biz qazaq körermeniniñ tüp bolmısın basqa jaqtan izdeymiz

Qazir BAQ-tıñ, kommunikaciyalıq qwraldardıñ kömegimen jäne qoğamdağı türli jağdaylardağı äreketine qaray otırıp,  adamdardıñ oy-örisin añdau, olardıñ jeke twlğa retindegi qalıptasu jolına neniñ äser etkendigin, işki mädeni-ruhani deñgeyin bayqau oñay bola tüsti. Baqılay otırıp, belgili bir analiz jasauğa boladı. Mısalı, Qazaqstanda jan-jaqtı bilimdi, oy kökjiegi keñ rejisserler, scenarister bar. Osı kisilerdiñ tüsirgen kinosın körip, jazğan maqalaların, söylegen sözderin oqıp otırıp, mañızdı bir närseniñ jetpeytinin bayqamız. Ol – wlttıq tanım. YAğni, qazaq auditoriyasınıñ, qazaq körermeniniñ tüp bolmısın basqa jaqtan izdep jüredi. Mısalı, orıs qalamgerleriniñ wtımdı, ömirşeñ oyların negizge alıp, batıs oyşıldarınıñ sözin tirek etip, qazaq bolmısınıñ kiltin izdep jüredi. Oqıp, körip otırıp olardıñ özge älemniñ közimen qarap, özge jwrttıñ oyşılınıñ, bilgiriniñ, mıqtısınıñ oy formasınıñ qalıbımen qarap izdep jürgen qazaqtıñ janı, bolmısı, wlttıq biregey äri közge körinbeytin näzik bolmıs iirimderi Jüsipbek Aymauıtovtıñ, Beyimbet Maylinniñ, Mwhtar Äuezovtiñ şığarmalarında, Mağjannı öleñderinde, halıq fol'klorinde, jırda, maqal-mätelde, babalar sözinde jasırınıp jatqanın bilesiñ. Mısalı, belgili rejisserdiñ bir maqalasın oqıdım. Orıs-batıs oyşıldarınıñ tüyinderine iek artıp, wlt bolmısı, onıñ özgeriske tüsu küyi haqında oy tolğaptı. Oqıp otırıp, rejisserdiñ aytpaqşı oyın bir jerden oqığan siyaqtandım. Esime tüsti. Jüsipbek Aymauıtovtıñ «Aqbilek» romanınıñ kontekstinde, işki ağısında rejisserdiñ tapqısı kelip, talpınıp, bar bilimin salıp, izdenip jürgen swrağınıñ jauabı sayrap jatır. Jäne Aymauıtov onı qalay tereñ äri däl bere bilgen! Al, jañağı jañaşıl rejisser Aymauıtovtı oqımağanı bilinip twr. Eger, Aymauıtovtı bilse, basqaşa oy tüzer edi... Qazaq ädebietin oqımağandıqtan, oqığanda da analiz jasap, siñirip oqımağandıqtan kinodağı qazaq bolmısı (qazirgi, bwrınğı) senimsiz, jasandı bolıp şığadı. Bwl bir ğana kino salasında ğana emes, köptegen salalarda sonıñ işinde qalamgerler işinde de bar «auru». YAğni, qazaqtı özgeniñ közimen tanıp, bilgisi keledi. Mäselen, Beyimbet şığarmalarındağı qazaq bolmısın, onıñ jan küyin, wlttıq psihologiyalıq erekşelikterin tanu üşin Çehov şığarmalarınıñ terezesinen qarauğa bola ma? Nemese Sayın şığarmalarındağı qazaq auılın, ondağı adamdardıñ aluan türli adami beyneleri arqılı berilgen ömirdi köru üşin Şukşin jazğan şığarmalardıñ töbesinen köz saluğa bola ma? Är halıqtıñ özine ğana tän erekşeligi, kemşiligi, psihologiyası bar. Onı sol halıqtıñ ädebietin tereñ bilgende ğana köre alasız. Qazirgi kinolardağı wlt beynesine körermen köñiliniñ tolmauı da sodan kelip şığadı. Ärine, körermenniñ bäri Aymauıtovtıñ oqırmanı emes. Keyingi jıldarı ädebi şığarmalardıñ kinoğa aynalmauınıñ bir sebebi – osı. Tağı bir sebebi, kino salasındağı şığarmaşılıq toptar qazaq ädebietindegi ekranğa swranıp twrğan şığarmalardı bügingi zamananıñ qwlaq küyine oñtaylay almauında. Oñtaylau almaytını sebebi – til. Ana tiliñdi söyleu bar da, til arqılı wlttıq tanım qalıptastıru, siñiru bar. Qanşa jerden tıñ ideyası bar rejisser bolğanıñızben, tilmen birge janıñızğa siñgen wlttıq psihologiyalıq boyauıñız joq bolsa, tuındıñızdı öz auditoriyañız qabılday almauı mümkin. Bwl jerde ädebiettanuşılar men ädebiet sınşılarınıñ da kinäsi bar. Öytkeni, bizdiñ sınşılar men ädebiettanuşılar qazaq sovet ädebieti teoriyasınıñ negizinde bilim alıp, ädebi körkem şığarmalardı sovettik ädebi tanım twrğısınan ğana qarap, bağalap keldi. Mäselen, «Aqbilekti» äyel teñdigi, HH ğasırdağı qazaq twrmısı, hali beynelengen şığarma deydi. Qanday üstirt! Bolmasa «Külpäşti» aşarşılıq jıldarındağı bir otbasınıñ tağdırı ğana dep ädebi anıqtama beru ädebi sın men ädebiettanudağı analiz jasaudıñ müldem joqtığınıñ körinisi. Öz kezeginde bwl rejisserlerdiñ ädebiettegi jauhar tuındılardı köre almay jüruine sebepşi. Äytpese, «Aqbilek» te, «Külpäş» ta qalay iip, qay zamannıñ iine salıp körsetemin deseñiz de swranıp twrğan dünieler.

Tüyin

Bügingi küni qaptağan jeñil aqparattar adamdı salmaqtı oylaudan alıstattı. Oy-sana jeñil bağıtqa qalıptasqan sayın, tereñ ruhani bolmıstan alşaqtaydı. Onday kezde kitap, ädebi şığarma oqu da azayadı. Bwl qazir bolıp jatqan qwbılıs. Qolına kitaptı sirek wstaytın, oquğa qwlıqsız jalpı qauımdı tereñ tanımğa, wlttıq bolmısqa, ruhani saulıqqa jetelep otırudıñ bir täsili, demek - kino. Sol kinoğa wlt qalamgerleriniñ qwndı şığarmaların aqrau ete bilu, onı bügingi auditoriyağa layıqtap, sanasına qalıptap wsınu qay jağınan da wlttı wtısqa apararı anıq.

«The Qazaq Times»