Maşaqatı köp medicina­lıq saqtandıru

2017 jıldıñ 1 şildes­inen bastap Qazaqstanda  Mindetti äleumettik medicina­lıq saqtandıru turalı zañ (MÄMS) küşine endi. Zañ talaptarı boyınşa eñ aldımen saqtand­ıru jarnasın jwmıs beruşiler men jeke kä­sipkerler töleydi. Jarna mölşerin üşin zañğa  engizilgen tüzetuler parlamentte maqwldanıp, QR Prezidenti qol qoydı. Al bwl joba endi qalay jwmıs isteydi?  Mwnıñ artıqşılığı da bar, kemşilikteri de joq emes. 

Artıqşılığı qanday?

"Äleumettik medicina­lıq saqtandıru qorı" KEAQ (kommerciyalıq emes akcionerlik qoğ­amı) törağası Elena Bahmutovanıñ tüsindiruinşe, wsınılıp otırğan jobalardıñ artıqşılı­qtarı köp. Mısalı joba sapalı medicinal­ıq kömektiñ jwrtşılıq üşin qoljetimdilig­in qamtamasız etuge, pacientterge qızmet körsetetin medicina mekemeleriniñ tizim­in keñeytuge,  densa­ulıq saqtau sub'ekti­leriniñ jüyede jwmıs isteuine kedergi ke­ltiretin tosqauıldardı tömendetuge mümki­ndik beredi.

Bwdan bölek, qor törağasınıñ sözine sensek, erejeler pac­ientterdiñ emhana ta­ñdau qwqığın saqtap qana qoymay, köz där­igeri, nevropatolog siyaqtı salalıq mamandardı tañdau müm­kindigin arttıradı eken.

Osılayşa Elena Bahmutova Almatıda memle­kettik jäne jeke men­şik medicina wyımdar­ınıñ ökilderiniñ qatısuımen bolğan kezdesude şildeden bastap MÄMS boyınşa qorğa kimderdiñ qarjı audara bastaytının jäne qarjınıñ qalay audarılatının tüsindirip berdi.

Äleumettik medicinalıq saqtandıru qorına audarılatın jarna kölemi. Derekköz: Densaulıq saqtau ministrligi

Sonımen jaña qabıldanğan erejege säykes, jeke käsipker­ler men olarğa teñes­tirilgen twlğalar (j­eke menşik advokattar men notariustar, käsibi mediatorlar) 2017 jıldıñ 1 şildesinen bastap  2 tömengi aylıq jalaqınıñ 5 pay­ızı mölşerinde nemese 2445,9 teñge kölem­inde jarna tölemek. Sonımen qatar, jeke käsipkerler qaramağı­ndağı jwmıskerler üş­in jwmıs beruşi reti­nde de jarna audarad­ı.

Al, meml­eket töleytin jarna kölemi özgermeydi, yağni 14 sanat boyınşa äleumettik jağınan az qamtılğan 10 millionğa juıq azamatqa jarna audaradı.

Sonımen birge Densaulıq saqtau ministrligi MÄMS-qa qatısu tärtibin joğarıda körsetilgen keste boyınşa anıqtap qoyıptı.

Bwdan bölek, medicinalıq saqtandıru qorına qarjı kez kelgen ekinşi deñgeyli bank nemese "Qazpoşta" AQ arqılı audarıladı. Qarjınıñ audarılğan nemese audarılmağanı turalı mälimetter "Azamattarğa arnalğan ükimet" kommerciyalıq emes akcionerlik qoğamında boladı. Al töleuşiler men tölengen somağa qatıstı mälimetter QR salıq organdarında saqtaladı.

Kemşiligi qanday?

Kemşiligi sol medicinalıq joba üşin Halıqaralıq qayta qwru jäne damu bankinen qarız almaqpız, şamamen 80 mln dollar. Onsızda Qazaqstannıñ jalpı qarızı 165 mlrd 364 million dollarğa jetedi.

Al Densaulıq saqtau ministri Eljan Birtanovtıñ sözinşe, alınğan qarız densaulıq saqtau jüyesiniñ tiimdiligin arttırıp, qızmet körsetu sapasın jaqsartu maqsatında jwmsalatın körinedi. Tipti ministri  2,3 payızdıq ösimmen beriletin qarızdı jeñildetilgen merzimde, yağni 15 jılda tolıq ötep şığatınımızğa senimdi.

Ekonomist Raqım Oşaqbaev bolsa, MÄMS-tıñ engizilui byudjet şığındarın oñtaylandırudı qarastırıp otırğan joq degendi aytadı. Sebebi kepildendirilgen tegin medicinalıq kömek kölemi (KTMKK) men mindetti äleumettik medicinalıq saqtandıru (MÄMS) şeñberinde medkömek körsetu üşin respublikalıq byudjetten 2018 jılı  965 mlrd teñge, 2019 jılı 1 125 mlrd teñge jwmsau josparlanğan. YAğni 2019 jılı medkömek üşin respublikalıq şığın şamamen  20 payızğa ösedi.

Bwdan bölek qosımşa küş biznes ökilderine, jeke käsiporındarğa jäne özin özi jwmıspen qamtığandarğa jükteleyin dep twr. Sebebi olar qol astındağılar üşin 2018 jılı şamamen 233 mlrd teñge, 2019 jılı 367 mlrd teñge köleminde medsaqtandıruğa qarjı audaradı. Osılayşa 2019 jılı olardıñ densaulıq saqtau şığındarı  59 payızğa ösedi. Al qorğa tölemdi uaqıtılı audarmağan jwmıs beruşiler men käsipkerler qarız somasınıñ 50 payızına deyin ayıppwl töleydi.

Sonday-aq, bir qızığı sol elden uaqıtşa şetelge ketken azamattar da saqtandıru qorına aqşa audarıp twruı tiis. Al şetelge birjola köşkisi kelgen, biraq saqtandıru qızmetin paydalanbağan azamattarğa aqşaları qaytarılmaydı.

Medicinalıq saqtandıru degen atauğa ie bolğanımen, Qazaqstannıñ barlıq azamattarına tapqan tabısına qaramastan birdey medicinalıq jäne däri-därmek boyınşa kömek körsetiledi. YAğni saqtandıru qorınıñ qarjısın kez kelgen aurudıñ şığının jabuğa paydalana almaymız. Tek tömende körsetilgen qızmet türlerin paydalanuğa mümkindik bar:

Sonımen engizilgenine eki-üş kün ötken bwl jüyeniñ qanday artıqşılığı men kemşiligi bar ekenin aldın ala sanamalap aytqanımızben, aldağı uaqıtta qalay jüzege asatının naqtı ayta almaymız. Uaqıt körsetedi. Tek ärbir mwqtaj adamnıñ otbasılıq byudjetine zalal keltirmey, memleketti şığınğa batırmay jwmıs abıroymen atqarılsa bolğanı.

Onıñ üstine bwğan deyin zeynetaqı qorınıñ qarjısın talan-tarajığa salğannan keyin halıq arasında "bwl medsaqtandıru qorınıñ qarjısı da wstağannıñ qolında, tistegenniñ auzında kete me?" degen küdik joq emes. Ministr bolsa, qarajat Wlttıq bank şotında saqtaladı dep sendirdi. Alayda osığan deyin talay dau tuındatqan zeynetaqı qarajatına da bas bank ielik etkenin esten şığarmağan jön.

“The Qazaq Times”