قوسىمشا:   جاقىندا «شەلەك تاريحي-ولكەتانۋ مۋزەيىنە» ساۋلەتشى-عالىم، پروفەسسور تولەۋبەك قارامەندىتەگى كەلىپ قايتقان ەدى. سول كەزدە مۋزەيدەگى «ەڭبەك ەرلەرى مەن ەل اعالارى» زالىنداعى «اۋعان سوعىسىنىڭ ارداگەرلەرىنىڭ» فوتوسى تىزىلگەن قابىرعاعا قاراپ تۇرىپ: قازىرگى كۇندە اۋعان سوعىسىنىڭ ادامزات تاعدىرىنا ەشقانداي پايداسى تيمەگەن سوعىس ەكەنىن، ول كەڭەس وداعىنىڭ جىبەرگەن ساياسي قاتەلىگىنەن بولعاندىعىن جازىپ جاتىر. سوعىستىڭ جالپى بارىسىنان الىپ قاراساق، شىندىعىدا سول. سوندىقتان ەندىگى جەردە اۋعان سوعىسىنىڭ ارداگەرلەرىن كەيىنگى ۇرپاققا ماقتانىشپەن ۇگىتتەۋدىڭ قاجەتى جوق،- دەگەن سىڭايدا ءوز ويىن ايتقان ەدى. بىراق، اۋعان سوعىسى قانداي ماقساتپەن باستالسا دا، ميللونداعان ادامداردىڭ جانىن جالماپ، مۇگەدەكتەر قاتارىنا قوستى. سوعىستىڭ شىن بەينەسى اشىلسا دا، اۋعان سوعىسىنا قاتىسقان ءاربىر جاۋىنگەردىڭ قاتەلىگى جوق. سول سەبەپتى دە وسى ماقالانى اۋعان سوعىسىنا قاتىسقان ارداگەرلەردىڭ كوڭىلىنە جانسەبىل بولسىن دەگەن ماقساتپەن جازىپ وتىرمىن.

 اۋعان سوعىسىنىڭ ارتقى كورىنىسى

حح عاسىردىڭ سوڭعى جارتىسىنداعى 2 ميلليوننان استام ادامنىڭ ولىمىنە سەبەپشى بولعان اۋعان سوعىسىنىڭ قاسىرەتى مەن قايعىسى دا، داڭقى مەن داقپىرتى دا ءالى كۇنگە دەيىن تالاي ادامداردىڭ كوڭىلىنەن وشە قويعان جوق. جىل سايىن اقپان ايىنداعى اۋعان سوعىسىنىڭ ارداگەرلەرىمەن كەزدەسۋ اپتالىعى وسىنىڭ دالەلى. تولارساقتان قان كەشىپ، ءولىم مەن ءومىردىڭ ورتاسىندا جانتالاسقان ارداگەرلەر، شىندىعىندا كىم ءۇشىن، نە ءۇشىن ارپالىسقا تۇسكەنىنىڭ ساياسي استارىن بىلە بەرمەسە كەرەك. ەلىمىزدىڭ وڭتۇستىك ايماعىن جاۋدان قورعايمىز دەگەن جالعان ۇراننىڭ قۇربانى بولعانىن كەش سەزگەندە بولار. بالكىم سەزبەگەن دە شىعار. حوش، نە ءۇشىن جالعان ۇران،- دەۋلەرى دە مۇمكىن. سول ءۇشىن اۋعان سوعىسىنىڭ ارتقى كورىنىسىنە كوز جۇگىرتەلىك.

اۋعان ەلىنە كسرو اسكەرى باسىپ كىرگەنگە دەيىن، ەكى ەل اراسىندا تەڭ تۇرعىداعى بارىس-كەلىستىك دوستىق بار بولاتىن. بۇعان اۋعانستاننىڭ سول كەزدەگى باسشىسى داۋد شاحتىڭ: كەڭەس وداعىنىڭ ازاماتتارىنا كۇلىپ قاراۋىمىز كەرەك،- دەگەن ءسوزى جاندى مىسال. تاعى ءبىر بەيرەسمي دەرەكتەردە دۇنيە جۇزىلىك ەكىنشى سوعىس كەزىندە اۋعانستان كەڭەس وداعىنا زاتتاي قول ۇشىن بەرگەنى دە ايتىلادى. ويتكەنى گەرمانيا بيلىگى كەڭەس وداعىن باعىندىرسا، وزدەرىنە دە قاۋىپ تونەرىن جاقسى بىلگەن. سول ءۇشىن دە كەڭەس وداعىنا زاتتاي كومەك اتاعان. ەكى ەل اراسىنداعى بۇل دوستىق تىم ۇزاققا جالعاسپاعانى بەلگىلى. ويتكەنى 1977 – 1979 جىلدارى اۋعانستاندا ىشكى بولىنۋشىلىك وتى تۇتاندى. ىشكى بيلىك تالاسىنان كەڭەس وداعىمەن دوستىق قاتىناس ورناتۋعا مۇرىندىق بولعان داۋد شاحتى كسرو قولداعان حالىقتىق دەموكراتيالىق پارتياسىنىڭ وكىلى بيلىكتەن تايدىردى. الايدا، اۋعان حالقى بۇل پارتيانىڭ باسشىلىعىنادا تولىقتاي باعىنا قويمادى. ءوز بيلىگىن نىقتاپ ۇستاپ، حالىق قارسىلىعىن باسۋ ءۇشىن، حالىقتىق  دەموكراتيالىق پارتياسىنىڭ باسشىلارى كەڭەس وداعىنىڭ اسكەري كومەگىنە سۇيەنۋگە ءماجبۇر بولدى. وسى كەزدەن باستاپ كەڭەس وداعى اۋعان سوعىسىنىڭ العاشقى بىلتەسىن جاقتى.داۋد شاح بيلىك قۇرعان كەزدەگى ورناتقان دوستىق قاتىناستىڭ استارىنداعى ساياسي جوسپارلارىنىڭ شىن كەسپىرى اشىلدى. ويتكەنى كەڭەس وداعىنىڭ ويلاعانى اۋعان جەرىن وزىنە باعىندىرا وتىرىپ، ورتا ازيادان تىنىق مۇحيتىنا دەيىنگى جەرگە ءوز بيلىگىن جۇرگىزۋ بولاتىن. جانە دە اۋعان جەرى ارقىلى ەكونوميكالىق قۋاتىن نىعايتۋدى دا كوزدەگەن. وعان سەبەپ، اۋعانستان جەرى بۇرىننان جىبەك جولىنىڭ وتىندە، سونىمەن بىرگە باتىسىندا يرانمەن، وڭتۇستىك-شىعىسىندا پاكىستانمەن، شىعىسىندا قىتايمەن، وڭتۇستىگىندە ۇندىستانمەن، (انىقتاپ ايتقاندا پاكىستان، ءۇندىستان جانە قىتاي تالاسىنداعى دجاممۋ مەن كاشمير اۋماعى), جانە كەڭەس وداعىنىڭ قۇرامىنداعى تۇركىمەنستان، وزبەكستان قاتارلى ەلدەرمەن سولتۇستىگى ارقىلى شەكارالاساتىن. ءارى اۋعان جەرى ەگىنشىلىككە دە مال شارۋاشىلىعىنا دا ءتيىمدى. دۇنيەجۇزىلىك ەكىنشى سوعىستىڭ شىرماۋىنا ىلىكپەگەن اۋعان ەلىندە سول كەزدىڭ وزىندە-اق نارىقتىق ەكونوميكانىڭ دامۋى بەلەڭ الا باستاعان. سول ءۇشىن دە جەر شارىنداعى جان سانى كوپ ەلدەرمەن شەگارالاس اۋعان جەرىن وزىنە باعىندىرا وتىرىپ، كەڭەس وداعى الەمدەگى ءىرى الپاۋىت ەلگە اينالۋدى باستى ماقسات ەتكەن. مىنە، وسىنداي جان-جاقتىلى ءوز مۇددەسىن كوزدەگەن كسرو سوعىس ۇشاقتارىن، تانكتەرىن، بروندى كولىكتەرىمەن اۋعانستانعا ءوز اسكەرىن كىرگىزدى. وسىلايشا اۋعان سوعىسى باستالدى. بۇل ءبىزدىڭ اۋعانسوعىسىنىڭ ارداگەرلەرى ايتىپ جۇرگەندەي وتان جەرىن قورعاۋ سوعىس ەمەس. قايتا باسىپ كىرۋشىلەر مەن باسقىنشىلارعا قارسى سوعىس. بىلايشا ايتقاندا كەڭەس وداعىنىڭ اسكەرلەرىنە قارسى شىققان اۋعان حالقىنىڭ جانكەشتى سوعىسى. ويتكەنى اۋعان اسكەرى كەڭەس وداعىنا ەمەس، كەڭەس وداعى اۋعان ەلىنە باسىپ كىرگەن. قازاقتا ءبىر ءسوز بار: حان مىندەتى تۋ الىپ جاۋعا اتتانۋ، قۇل مىندەتى تۋعا ەرىپ جان بەرۋ،- دەگەن. سول كەزدەگى كەڭەس وداعىنىڭ اسكەرلەرىنىڭ ءبارى كەڭەس وداعىنىڭ تويىمسىز قۇلقىنىنىڭ قۇرباندارى.

قوجاناسىردىڭ قاقپاسى

اۋعان سوعىسى باستالعان كەزىندە-اق، كەڭەس وداعىنىڭ تۋى «جىعىلىپ» جەڭىلىسپەن قايتىپ ورالاتىنىن سول كەزدەگى ادامدار سەزگەن. تالاسبەك اسەمقۇلوۆ قازاقتىڭ بەلدى جازۋشىسى اسقار سۇلەيمەنوۆ تۋرالى جازعان «كەمەڭگەردىڭ ومىرىنەن ءبىر ۇزىك سىر» دەگەن ەسسەسىندە قىزىقتى مىسال كەلتىرەدى. ەندى سول مىسالدىڭ ءوزىن سويلەتەيىك. «1989 جىلدىڭ، ۇمىتپاسام، قىسىنىڭ اياعى ەدى. زەينوللا اعانىڭ ۇيىندەمىز. اسەكەڭ، توكەن اعا ۇشەۋى كارتا ويناپ وتىر.

-سوعىستىڭ اياقتالعانى ءۇشىن الىپ قويايىق،- دەدى اسەكەڭ، ريۋمكەلەرگە كونياكتان تولتىرا قۇيىپ.

الىپ قويدىق.

- 79 جىلى مەن ايتىپ ەدىم عوي، قوجاناسىردىڭ قاقپاسى دەپ،- دەدى اسەكەڭ.

- يا، العاش ايتقان سەن ەدىڭ عوي،- دەدى زەينوللا اعا جىميىپ.» بالا تالاسبەك ەشتەڭە تۇسىنبەگەنىن ايتقان وسى شاعىن ديالوگتان كەيىن. ارادا ءبىراز ۋاقىت وتكەن سوڭ تالاسبەك اسەمقۇلوۆ «قوجاناسىردىڭ قاقپاسى» تۋرالى زەينوللادان سۇراعان. سوندا جۇمباق تىركەستىڭ ءمان-ماعىناسىن تاراتىپ ايتىپ بەرگەن ەكەن زەينوللا اعاسى.

- ول بىلاي،- دەدى سودان سوڭ بەتىمە قاراپمەيىرلەنە جىميىپ الىپ، قوجاناسىر ەسىگىنىڭ الدىنا قورشاۋى جوق قاقپا قويىپ قويعان عوي. ادامدار قاقپانى اينالىپ وتسە، قاقپادان كىرمەيسىڭ بە دەپ تاياقپەن ۇرىپ ايداپ شىعادى ەكەن. قورشاۋىڭ جوق قوي، قالاي كىرسەك تە ءبارىبىر ەمەس پە دەگەندەرگە «ءاي، قورشاۋدىڭ بار-جوعىندا سەنىڭ نە شارۋاڭ بار. قاقپا نە ءۇشىن قويىلعان؟» دەپ جاۋاپ بەرەدى ەكەن. 1979 جىلى كەڭەس اسكەرى اۋعانستانعا كىرگەندە اسقار اعاڭ وسى مىسالدى كەلتىرگەن. «ءبىز اۋعانستاننان بىت-شىت بولىپ جەڭىلىپ شىعامىز» دەدى. سوندا «قالامگەردە» وتىرعان بىرەۋ «قالاي جەڭىلەدى ەكەنبىز، الەمدى تەنتىرەتكەن كەڭەس وداعى ەمەسپىز بە؟» دەدى. اسەكەڭ سوندا، «قوجاناسىر ءبارىبىر ءبىزدى قاقپادان كىرۋگە ءماجبۇر ەتەدى» دەدى. قوجاكەڭنىڭ حيكاياسىن سول ۋاقيعاعا ولشەسەڭ، وندا اسقاردىڭ ايتىپ وتىرعانى مىناۋ: اۋعانستان قانداي ءالسىز ەل بولسا دا، ياعني، قورشاۋى جوق، قاقپاسى عانا بار ەل بولسا دا، كەڭەس وداعى قۇرمەتتەپ قاقپادان كىرۋى كەرەك ەدى. ءبىز حالىقارالىق زاڭداردى بەلىنەن باسىپ، قاقپانى اينالىپ وتە سالدىق. بىراق، ەرتە مە-كەش پە ءبارىبىر ادامدىقتىڭ زاڭىمەن ساناسۋعا ءماجبۇر بولامىز. ياعني، اۋعانستان ءبىزدى ايداپ شىعادى دا، قاقپادان كىرگىزەدى. اسقاردىڭ ايتقانى تۋرا كەلدى، ون جىلدان كەيىن جەڭىلىپ شىقتىق.

تالاسبەك اسەمقۇلوۆتىڭ كەلتىرگەن مىسالىنان-اق ءبىز كوپ نارسەنى تۇسىنەمىز. دۇنيەجۇزىلىك ەكىنشى سوعىستى جەڭىسپەن اياقتاعان كەڭەس وداعى، ءوزىن الەمدەگى تەڭدەسى جوق دەرجەۆاعا بالاعان. سول ءۇشىن دە اۋعانستاندى قالپاقپەن ۇرىپ الامىز دەپ ماردىمسىعان. ەجەلدەن ادامدىقتىڭ قاسيەتىن تۇسىنە بەرمەيتىن ورىستار، اۋعان جۇرتىن دا تىسىندە شايناعىسى كەلدى. حالىقارالىق زاڭ، ادامدىق قاسيەت، ءومىر، ءولىم دەگەندى ەكىنشى ورىنعا قويا تۇرىپ، جەكە باستىڭ قامىن جوعارى قوياتىن ورىس ۇلتى اسقاردىڭ ايتقانىنداي «قوجاناسىردىڭ» اۋلاسىنان تاياقتالىپ، شەگىنىپ شىقتى. ءوزىم ستۋدەنت كەزىمدە، قازۇۋ-دىڭ جۋرناليستيكاسىندا حۋگياني راحيمۋللا جانە سايد ساميم دەگەن ەكى  اۋعانستاندىق كۋرستاسىم بولدى. بىردە اڭگىمە جەلىسى اۋعانستاندا بولىپ جاتقان جارىلىستار تۋرالى ءوربىدى. سوندا قاتتى نامىستانعان راحيم: ءبىز گەرمانيانى جەڭگەن كەڭەس وداعىن تىزە بۇكتىرگەن اۋعانبىز. ءبىزدىڭ ەلدە بولىپ جاتقان جارىلىستاردا كۇنى ەرتەڭ اياقتايدى،- دەدى. ءبارىمىز ءۇنسىز قالدىق. مىنە وسى ءبىر اۋعان ازاماتىنىڭ سوزىنەن كەيىن مەن، اۋعانستاننان جەڭىلگەن كەڭەس وداعى ءوزىنىڭ سۇيەگىنە ماڭگىلىك قارا تاڭبا باستىرعانىن ءتۇسىندىم. ەگەر اۋعانستان سوعىسى بولماسا، بۇگىنگى رەسەي ءتاۋباسىنا كەلمەستە ەدى. نەمىستەردى مويىنداتقان جەڭىستىڭ بۋىمەن جۇرەرى ءسوزسىز ەدى. بىراق، بۇكىل كەڭەس وداعىن اۋعانستان ساباسىنا ءتۇسىردى. جەڭىستە، جەڭىلىستە ماڭگىلىك ەمەس ەكەنىن كورسەتىپ بەردى.

جەتىلگەن جەتىمدەر تاليبان قوزعالىسىنىڭ نەگىزىن قالادى.

اۋعان جەرىنە العاش اتتاپ كىرگەن كۇننەن باستاپ كەڭەس وداعىنىڭ اسكەرلەرى جەڭىستەن جەڭىسكە جەتكەنى تۇسىنىكتى جاعداي. دۇنيەجۇزىلىك ەكىنشى سوعىستاعى تاجىريبە، سول كەزدەگى دايىندىق، قۋاتتى اسكەري كۇش، وسىلاردىڭ بارلىعى كەڭەس وداعىنىڭ اسىعىن الشىسىنان ءتۇسىردى. ال سوندا كەڭەس وداعىنىڭ اۋعان جەرىنەن اسكەرىن شەگىندىرۋگە نە سەبەپ بولدى. وسىعان توقتالايىق. كەڭەس وداعىنىڭ اۋعان جەرىنەن شەگىنۋگە ءماجبۇر بولۋىنىڭ بىردەن-ءبىر سەبەبى، جەرگىلىكتى اۋعان حالقىنىڭ مۇددەسى مەن كەڭەس وداعىنىڭ مۇددەسى قارسى كەلدى. تۋمىسىنان تويىمسىز، قاناعاتسىز ءھام وزبىر ورىس بيلىگى اۋعان ەلىن، ءوز قۇرامىنداعى باسقادا رەسپۋبليكالار سياقتى باسقارۋدى كوزدەدى. مىنە وسى ساياسي قاتەلىك كەڭەس وداعىنىڭ جەڭىلۋىنە باستادى. نەگە؟ 1984 – 1985 جىلدارى كەڭەستىك بيلىكتىڭ تاپسىرماسىمەن اۋعانستانداعى جەرگىلىكتى بيلىككە كەڭەسشى بولعان، ەكس-سەناتور، ساياساتكەر جانداربەك كاكىشەۆ ءوز سوزىندە ساياسي قاتەلىكتىڭ باستى ءۇش سەبەبىن ايتقان بولاتىن.

جانداربەك كاكىشەۆتىڭ ايتۋىنشا، كەڭەس وداعى ۇسىنعان باسقارۋ جۇيەسىمەن اۋعانستانداعى جەرگىلىكتى حالىقتىڭ تانىم-تۇسىنىگى ءبىر نۇكتەدە تۇيىسپەگەن. ەندى سول ءۇش سەبەپكە توقتالايىق:

ءبىرىنشى سەبەپ: تاريحي قالىپتاسقان تانىم-تۇسىنىكتەرىنە، سالت-داستۇرلەرى مەن ءدىني سەنىمىنە شەكتەۋ قويعان. وسىدان كەلىپ حالىق رەنىشى پايدا بولعان.

ەكىنشى سەبەپ: اۋعانستانداعى ءار تايپا، ءار ۇلتتا جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋ جۇيەسى ورنىققان. بيلىكتى، سالىق جيناۋدى ورتالىقتاندىرۋ ساياساتى جەرگىلىكتى تايپا كوسەمدەرىن بيلىكتەن دە، بايلىقتان دا ايىراتىن ەدى. بۇل ولاردىڭ قارسىلىعىن تۋدىرعان.

ءۇشىنشى سەبەپ: اۋعانستاننىڭ تاريحي قالىپتاسقان نارىقتىق جۇيەسىنە جوسپارلى ەكونوميكانى ەنگىزۋگە كۇش سالعان. جەرگىلىكتى حالىقتىڭ ار-نامىسىنا تيەتىن ىستەر، كۇش كورسەتۋلەردە ءجيى بولعان. وسى ءۇش سەبەپتەن كەيىن جەرگىلىكتى حالىق كەڭەس وداعىنىڭ اۋعانستانعا شىنايى دوستىق نيەتپەن كەلمەگەنىن اشىق تۇسىنگەن. وسىدان بارىپ كوممۋنيستەرگە دەگەن قارسىلىعى ۇدەي ءتۇستى. اۋعان حالقىنىڭ جاپپاي قارسىلىعىنىڭ ەرەكشە كۇش الۋىنا باتىس ەلدەرى ارقىلى كەلگەن كومەكتە ءوز پايداسىن تيگىزدى. بۇگىنگى كۇندەرى ءجيى ايتىلاتىن تاليبان كوتەرىلىسى دە مىنە وسى كەزدە جارىققا شىقتى. سوعىس بولعان جەردە ءولىمنىڭ بولۋى ادام تاڭعالارلىق جايت ەمەس. بىرەۋ اكەدەن، بىرەۋ بالادان ايىرىلىپ اڭىراپ قالارى، ءار ءسات سايىن بولىپ تۇراتىن قۇبىلىس. ءتىپتى سوعىس اجالدىڭ ۇرەيلى كۇشىن دە السىرەتەدى. اۋعانستاننىڭ پاكستانمەن شەگارالاس ەل ەكەنى بەلگىلى. ەگەر كەڭەس وداعى اۋعانستاندى تۇبەگەيلى جاۋلاپ السا، پاكستانعادا وڭاي تيمەسى انىق. بۇل جاعدايدى تولىق تۇسىنگەن پاكىستان بيلىگى، اۋعانستاندا ورشىگەن پارتيزاندىق سوعىستا جەتىم قالعان بالالاردى جيناپ، العاشقى اسكەري جاتتىعۋدان وتكىزگەن. كەڭەس وداعىنا كەگى كەتكەن جەتىم بالالار پاكىستان جەرىنەن ىسىلعان جاۋىنگەر بولىپ، ءوز توپىراعىنا ورالعان. وسىدان بارىپ، اۋعان حالقىنىڭ اسكەري قۋاتى ءتىپتى دە نىعايا تۇسكەن. ءبىر قىزىعى، پاكىستان جەتىم بالالاردى اسكەر قاتارىندا تاربيەلەپ جاتقاندا، كەڭەس وداعى دا قازاقستان جەرىندە، اتاپ ايتساق شىمكەنت پەن تارازدا جەتىم بالالاردى تاربيەلەۋ لاگەرلەرىن قۇرىپ ۇلگەرگەن. بۇل لاگەرلەر كسرو جەڭىلىسىن مويىنداپ، اۋعانستان جەرىنەن شىعىپ كەتكەننەن كەيىن تاراتىلعان. حالىقتىڭ جاپپاي پارتيزاندىق سوعىسقا ءوتۋى، باتىس ەلدەرىنىڭ كومەگى جانە پاكىستان بيلىگى ۇسىنعان كومەك اۋعان سوعىسىنىڭ اياقتالۋىنا باستامالىق رول اتقارعان. سوندىقتان دا كەڭەس وداعىنىڭ باسقارۋ جاقتاعى ساياسي قاتەلىگى 10 جىلعا سوزىلعان كسرو – اۋعانستان سوعىسىندا، كەڭەس وداعىنىڭ جەڭىلىسىمەن اياقتاۋىنا سەبەپ بولعان.

PS

1988 جىلى كسرو اسكەرلەرىن اۋعانستان جەرىنەن 9 اي ىشىندە شىعارىپ اكەتۋگە مىندەتتەمە الدى. 1989 جىلى اقپاننىڭ 4 كۇنى كەڭەس ارمياسىنىڭ سوڭعى ءبولىمى كابۋلدان شىقتى. ال 15 اقپاندا 40 – ارميانىڭ قولباسشىسى گەنەرال لەيتەنانت ب.گروموۆ تەرمەز قالاسىندا: كەڭەس اسكەرلەرى اۋعانستان جەرىنەن تولىقتاي شىقتى، مەنىڭ ارتىمدا بىردە-ءبىر جاۋىنگەر قالعان جوق،- دەپ باسشىلىققا باياندادى. وسىلايشا ون جىلعا جۋىق جالعاسقان سوعىس نەگىزىنەن اياقتالدى. بىراق، وسى سوعىس وتان ءۇشىن، جەر ءۇشىن، ەل ءۇشىن ەمەس، تەك قانا كەڭەس وداعىنىڭ باس پايداسى ءۇشىن بولعان سوعىس. كسرو – اۋعان سوعىسىنا قازاقستان جەرىنەن 22269 جاۋىنگەر قاتىسقان. ولاردىڭ 924 – ءى وت قۇرساۋىندا قالىپ، ەرلىكپەن قازا تاپسا، 21 ادام ءىز-توزسىز كەتكەن. مىڭداعان جىگىتتەر، كەۋدەسىندە قۇرى جانى بار دەمەسەك، مۇگەدەك بولىپ ەلگە ورالدى. قانشا جەتىم، قانشا جەسىر جەر باۋىرلاپ كۇڭىرەنە جىلادى. قارانيەتتىلىكپەن باستالعان سوعىس قاسىرەتپەن اياقتالدى. باتىر اتاعى مەن التىن وردەندەرى ەشكىمنىڭ جاراسىن جازبايتىندىعى انىق. الايدا، مىنا نارسەنى اشىپ ايتۋ كەرەك، اۋعان سوعىسىنا قاتىسقان ءاربىر جاۋىنگەردىڭ ەشقانداي كىناسى جوق.  سوندىقتان دا بۇل سوعىستاعى كەمتار بولعانداردىڭ وبالى مەن قازا بولعانداردىڭ قان قارىزى كەڭەس وداعىنىڭ مويىنىندا.