قازاقستان مەن قىتاي اراسىنداعى ۆيزاسىز رەجيم ەنگىزىلگەننەن كەيىن ەل ىشىندە الاڭداۋشىلىق كۇشەيە ءتۇستى. اسىرەسە، الماتى قالاسىندا قىتاي تىلىندەگى جازۋلاردىڭ كوبەيۋى مەن قىتايلىق جۇمىس كۇشىنىڭ ارتۋى حالىقتىڭ قىتاي ەكسپانسياسىنا دەگەن قورقىنىشىن ودان ءارى ءورشىتىپ وتىر.

ۆيزاسىز رەجيم جانە ونىڭ سالدارى

2024 جىلدىڭ سوڭىندا قازاقستان مەن قىتاي اراسىندا ۆيزاسىز رەجيم ەنگىزىلگەن بولاتىن. بۇل كەلىسىمگە سايكەس، قىتاي ازاماتتارى قازاقستانعا ۆيزاسىز كىرىپ، 30 كۇنگە دەيىن بولا الادى. بۇل ەكونوميكالىق جانە تۋريستىك قارىم-قاتىناستى دامىتۋ ماقساتىندا جاسالعانىمەن، كەيبىر ساراپشىلار مەن قوعام بەلسەندىلەرى ونىڭ ۇزاق مەرزىمدى سالدارىنا الاڭداۋلى.

باستى قاۋىپتەردىڭ ءبىرى – قازاقستانعا تۇراقتى تۇردە كەلەتىن قىتايلىق ازاماتتاردىڭ سانىنىڭ كۇرت ارتۋى. ەگەر بۇل ءۇردىس باقىلاۋسىز جۇرەتىن بولسا، وندا بولاشاقتا جەرگىلىكتى ەڭبەك نارىعىنا، بيزنەسكە جانە ءتىپتى دەموگرافيالىق جاعدايعا اسەر ەتۋى مۇمكىن.

الماتى كوشەلەرىندەگى قىتاي جازۋلارىنىڭ كوبەيۋى

سوڭعى جىلدارى الماتىداعى ءتۇرلى ساۋدا ورىندارى مەن مەيرامحانالاردا قىتاي تىلىندەگى ماڭدايشالار كوبەيىپ كەلەدى. بۇعان قىتايلىق كاسىپكەرلەر مەن ينۆەستورلاردىڭ قالاعا كەلۋى سەبەپ بولىپ وتىر.

بۇل ءۇردىس اسىرەسە تۋريستىك ايماقتاردا بايقالادى. جەرگىلىكتى تۇرعىندار مەن قوعام بەلسەندىلەرى مەملەكەتتىك ءتىل مەن قازاق مادەنيەتىن قورعاۋ قاجەتتىگىن ايتىپ دابىل قاعۋدا. كەيبىرەۋلەر بۇل قۇبىلىستى قىتاي ىقپالىنىڭ ارتۋىنىڭ بەلگىسى رەتىندە قابىلداپ، بولاشاقتا قازاقستاندا قىتاي ءتىلىنىڭ تارالۋ قاۋپى بار ەكەنىن العا تارتادى.

قىتايلىق ينۆەستيتسيا مەن جۇمىس كۇشى ماسەلەسى

قىتايدان كەلەتىن ينۆەستيتسيالار كوبىنەسە ينفراقۇرىلىمدىق جوبالارعا باعىتتالعان. بۇل رەتتە قىتايلىق كومپانيالار قازاقستاندا ءوز جۇمىسشىلارىن اكەلىپ، جەرگىلىكتى حالىقتى جۇمىسپەن قامتۋ ماسەلەسىن ەكىنشى ورىنعا قويادى. سونىڭ سالدارىنان كەيبىر وڭىرلەردە جەرگىلىكتى حالىق پەن شەتەلدىك جۇمىسشىلار اراسىندا تۇسىنىسپەۋشىلىكتەر تۋىنداپ وتىر.

ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك ماسەلەسى

كەيبىر ساراپشىلار قىتايدان اعىلاتىن ادامدار لەگى بولاشاقتا قازاقستاننىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگىنە قاتەر ءتوندىرۋى مۇمكىن ەكەنىن العا تارتادى. بۇل تەك ەكونوميكالىق ەمەس، سونداي-اق مادەني-الەۋمەتتىك ىقپالعا دا قاتىستى. ەگەر باقىلاۋ مەحانيزمدەرى دۇرىس جۇمىس ىستەمەسە، قىتايلىق ميگرانتتار قازاقستاندا تۇراقتاپ قالۋى جانە جەرگىلىكتى حالىقتىڭ ەتنيكالىق قۇرىلىمىنا وزگەرىستەر ەنگىزۋى ىقتيمال.

نە ىستەۋ كەرەك؟

قىتاي ەكسپانسياسىنىڭ الدىن الۋ ءۇشىن كەلەسى شارالاردى قاراستىرۋ قاجەت:

  • قاتاڭ كوشى-قون ساياساتى: قازاقستانعا كەلگەن شەتەلدىكتەردىڭ سانىن قاداعالاۋ جانە ولاردىڭ زاڭدى نەگىزدە ۋاقىتشا بولۋىن قامتاماسىز ەتۋ.
  • قازاق ءتىلىنىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋ: الماتىداعى قىتاي جازۋلارىنىڭ كوبەيۋىنە جول بەرمەۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك تىلگە قويىلاتىن تالاپتاردى كۇشەيتۋ.
  • جەرگىلىكتى جۇمىس كۇشىن قورعاۋ: قىتاي ينۆەستيتسيالارىنىڭ شارتتارىن قايتا قاراستىرىپ، جەرگىلىكتى ازاماتتاردى جۇمىسپەن قامتۋعا باسىمدىق بەرۋ.
  • ۇلتتىق مۇددەنى قورعاۋ: ەكونوميكالىق جانە ساياسي شەشىمدەردى قابىلداعاندا قازاقستاننىڭ ۇلتتىق مۇددەسى ءبىرىنشى ورىندا بولۋى ءتيىس.

قىتايمەن قارىم-قاتىناستى ساقتاي وتىرىپ، قازاقستان ءوزىنىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگىن، مادەنيەتىن جانە ەڭبەك نارىعىن قورعاۋعا باعىتتالعان ناقتى شارالاردى قولعا الۋى كەرەك. ايتپەسە، ۆيزاسىز رەجيم ۇزاق مەرزىمدى پەرسپەكتيۆادا ەل ءۇشىن ۇلكەن قيىندىقتار تۋدىرۋى مۇمكىن.