Qazaqstan men Qıtay arasındağı vizasız rejim engizilgennen keyin el işinde alañdauşılıq küşeye tüsti. Äsirese, Almatı qalasında qıtay tilindegi jazulardıñ köbeyui men qıtaylıq jwmıs küşiniñ artuı halıqtıñ Qıtay ekspansiyasına degen qorqınışın odan äri örşitip otır.

Vizasız rejim jäne onıñ saldarı

2024 jıldıñ soñında Qazaqstan men Qıtay arasında vizasız rejim engizilgen bolatın. Bwl kelisimge säykes, Qıtay azamattarı Qazaqstanğa vizasız kirip, 30 künge deyin bola aladı. Bwl ekonomikalıq jäne turistik qarım-qatınastı damıtu maqsatında jasalğanımen, keybir sarapşılar men qoğam belsendileri onıñ wzaq merzimdi saldarına alañdaulı.

Bastı qauipterdiñ biri – Qazaqstanğa twraqtı türde keletin qıtaylıq azamattardıñ sanınıñ kürt artuı. Eger bwl ürdis baqılausız jüretin bolsa, onda bolaşaqta jergilikti eñbek narığına, bizneske jäne tipti demografiyalıq jağdayğa äser etui mümkin.

Almatı köşelerindegi qıtay jazularınıñ köbeyui

Soñğı jıldarı Almatıdağı türli sauda orındarı men meyramhanalarda qıtay tilindegi mañdayşalar köbeyip keledi. Bwğan qıtaylıq käsipkerler men investorlardıñ qalağa kelui sebep bolıp otır.

Bwl ürdis äsirese turistik aymaqtarda bayqaladı. Jergilikti twrğındar men qoğam belsendileri memlekettik til men qazaq mädenietin qorğau qajettigin aytıp dabıl qağuda. Keybireuler bwl qwbılıstı qıtay ıqpalınıñ artuınıñ belgisi retinde qabıldap, bolaşaqta Qazaqstanda qıtay tiliniñ taralu qaupi bar ekenin alğa tartadı.

Qıtaylıq investiciya men jwmıs küşi mäselesi

Qıtaydan keletin investiciyalar köbinese infraqwrılımdıq jobalarğa bağıttalğan. Bwl rette qıtaylıq kompaniyalar Qazaqstanda öz jwmısşıların äkelip, jergilikti halıqtı jwmıspen qamtu mäselesin ekinşi orınğa qoyadı. Sonıñ saldarınan keybir öñirlerde jergilikti halıq pen şeteldik jwmısşılar arasında tüsinispeuşilikter tuındap otır.

Wlttıq qauipsizdik mäselesi

Keybir sarapşılar Qıtaydan ağılatın adamdar legi bolaşaqta Qazaqstannıñ wlttıq qauipsizdigine qater töndirui mümkin ekenin alğa tartadı. Bwl tek ekonomikalıq emes, sonday-aq mädeni-äleumettik ıqpalğa da qatıstı. Eger baqılau mehanizmderi dwrıs jwmıs istemese, qıtaylıq migranttar Qazaqstanda twraqtap qaluı jäne jergilikti halıqtıñ etnikalıq qwrılımına özgerister engizui ıqtimal.

Ne isteu kerek?

Qıtay ekspansiyasınıñ aldın alu üşin kelesi şaralardı qarastıru qajet:

  • Qatañ köşi-qon sayasatı: Qazaqstanğa kelgen şeteldikterdiñ sanın qadağalau jäne olardıñ zañdı negizde uaqıtşa boluın qamtamasız etu.
  • Qazaq tiliniñ märtebesin köteru: Almatıdağı qıtay jazularınıñ köbeyuine jol bermeu üşin memlekettik tilge qoyılatın talaptardı küşeytu.
  • Jergilikti jwmıs küşin qorğau: Qıtay investiciyalarınıñ şarttarın qayta qarastırıp, jergilikti azamattardı jwmıspen qamtuğa basımdıq beru.
  • Wlttıq müddeni qorğau: Ekonomikalıq jäne sayasi şeşimderdi qabıldağanda Qazaqstannıñ wlttıq müddesi birinşi orında boluı tiis.

Qıtaymen qarım-qatınastı saqtay otırıp, Qazaqstan öziniñ wlttıq qauipsizdigin, mädenietin jäne eñbek narığın qorğauğa bağıttalğan naqtı şaralardı qolğa aluı kerek. Äytpese, vizasız rejim wzaq merzimdi perspektivada el üşin ülken qiındıqtar tudıruı mümkin.