تسيۋريحتەگى سالليۆان. فوتو: AP.

6 قازان، سارسەنبىدە اقش پەن قىتاي قاتىناسىندا ەلەۋلى ءبىر وقيعا بولدى. اق ءۇيدىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك جونىندەگى كەڭەسشىسى مەن قكپ-نىڭ باس ديپلوماتى اراسىندا 6 ساعاتقا سوزىلعان جابىق ەسىكتى كەزدەسۋ ءوتتى. سالليۆان مەن ياڭ جيە-چى (يان تسزەچي/Yang Jie Chi)  اراسىنداعى كەزدەسۋ شۆەيتساريانىڭ تسيۋريح قالاسىندا بولعان. بۇعان قاراپ ەكى ەل قاتىناسىندا  ەلەۋلى وزگەرىستەر بولۋى مۇمكىن دەپ بولجاۋعا بولادى.

مۇنداي جابىق ەسىكتە وتەتىن كەزدەسۋدىڭ مازمۇنى تۋرالى اقپارات قۇرالدارى تەك تام-تۇمداپ عانا مالىمەت الارى بەلگىلى. ەكى تاراپ تا رەسمي مالىمدەمەلەرىندە كەزدەسۋدىڭ مازمۇنى تۋرالى ماردىمدى ەشتەڭە ايتپاسا دا «اشىق ءارى تەرەڭ تاقىرىپتاردى تالقىلاعانى» انىق. بىراق، تسيۋريح ءسامميتىنىڭ ماڭىزى مەن ءمانىن ءبىلۋ ءۇشىن وسى مالىمەتتەر دە جەتكىلىكتى.

سونىمەن، كەزدەسۋگە قاتىستى ەكى ەلدىڭ ساياسي استارلى سوزدەرگە تولى رەسمي مالىمدەمەلەرى مەن اگەنتتەرى جەر-الەمدى تىمىسكىلەپ، تىڭ تىڭداپ جۇرەتىن بىرنەشە ءىرى اقپارات اگەنتتىكتەرىنىڭ حابارلارىنا سۇيەنە وتىرىپ، سالليۆان مەن ياڭ اقش-قىتاي قاتىناسىنىڭ اسا ءبىر شيەلەنىستى تۇسىندا ايرىقشا ماڭىزعا يە كەزدەسۋ وتكىزگەنىن بىلە الامىز.

اق ءۇيدىڭ كەزدەسۋگە قاتىستى رەسمي مالىمدەمەسىنەن بىلگەنىمىزدەي، سالليۆان ياڭمەن قىتايداعى ادام قۇقىعى، شىڭجاڭ، گونكونگ، وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزى جانە تايۋان (تايۆان) ماسەلەرىن اشىق تالقىلاعانىن ايتقان. سونداي-اق، «ترانس-ۇلتتىق ۇلكەن قيىندىقتاردى شەشۋگە جانە قارىم-قاتىناستاعى تاۋكەلدەردى باعالاۋ مەن باقىلاۋعا ىنتىماقتاسۋعا اقش تا، قىتاي دا مۇددەلى» دەگەن كوزقاراسىن ورتاعا قويعان.

اقش لاۋازىمدىسى ءوز ەلىنىڭ قورعانىس قۋاتىن جالعاستى ارتتىرا بەرەتىنىن، ءتىپتى وداقتاستارىمەن، سەرىكتەرىمەن دە تىعىز بايلانىستى دامىتا بەرەتىنىن، بىراق قىتايمەن دە جوعارى دەڭگەيدەگى قاتىناستى ساقتاپ قالاتىنىن جەتكىزگەن. ال، قىتاي لاۋازىمدىسى اتالعان ماسەلەر بويىنشا بەيجىڭنىڭ ەڭ بايىپتى دەگەن كوزقاراستارى مەن ۇستانىمدارىن ايتا وتىرىپ قىتايدىڭ «ستراتەگيالىق بايلانىستى نىعايتۋ، كەلىسپەۋشىلىكتەردى دۇرىس باسقارۋ، قاقتىعىستار مەن قاراما-قايشىلىقتاردى بولدىرماۋ، ءوزارا تيىمدىلىك پەن جەڭىسكە جەتۋ ءۇشىن ارەكەت ەتۋگە ناقتى شارالار قابىلداۋعا كەلىسەتىنىن» جەتكىزگەن.

بۇل بايدەن اكىمشىلىگى بيلىككە كەلگەننەن بەرگى اقش پەن قىتاي اراسىندا ەكىنشى رەت ءوتىپ وتىرعان جوعارى دەڭگەيدەگى كەزدەسۋ. وسىدان بۇرىن ناۋرىز ايىندا ەكى ەلدىڭ جوعارى لاۋازىمدى تۇلعالارى الياسكادا كەزدەسكەن ەدى. وندا دا وسى سالليۆان مەن ياڭ بولدى جانە ەكى ەلدىڭ ءسىم باسشىلارى بلينكەن مەن ۋاڭ ي قاتىسقان.

ەكى كەزدەسۋدە «اشىق ءارى تەرەڭ تالقىلاۋ» دەگەن فورماتتا وتكەنى ءمالىم. سوعان قاراپ، ەكى ەلدىڭ بيلىگى بايدەن مەن شي (سي تسزينپين) اراسىنداعى جوعارى دەڭگەيدەگى بەتپە-بەت كەزدەسۋ ۇيىمداستىرۋعا دايىندالىپ جۇرگەنىن بولجاي الامىز. بۇل بولجامنىڭ وزىندىك نەگىزدەرى دە بار، ياڭ مەن ساليۆاننىڭ كەزدەسۋى ەكى ەل اراسىنداعى شيەلەنىس ۋشىعىپ، قىتاي ۇشاقتارى تايۋان كەڭىستىگىنە ءجيى باسىپ كىرىپ جاتقان تۇستا بولىپ وتىر. شيەلەنىستەردىڭ اشىق قاقتىعىسقا ۇلاسىپ كەتۋىنە ءار ەكى تاراپ تا الاڭدايدى، سوندىقتان قالاي دا ديالوگ ساقتاپ، پىكىر الماسىپ كەلەسى تاراپتىڭ «بۋىن شىعارىپ» وتىرۋ بەيجىڭ مەن ۋاشينگتون ءۇشىن بىردەي كەرەك-ءتى.

بۇعان قوسا، ەجەلدەن بەرگى ديپلوماتيالىق قاتىناستاردىڭ تاجىريبەلەرىنە ساي بۇنداي اشىق ءارى تەرەڭ تالقىلاردىڭ بولۋى مەملەكەت باسشىلارىنىڭ اراسىنداعى كەزدەسۋدەگى ىقتيمال قايشىلىقتاردى جويۋعا كومەكتەسەدى. تاراپتار كەز-كەلگەن تۇيتكىل بويىنشا قارسىلاسىنىڭ نە دەيتىنىن، نە ويلايتىنىن بىلەدى، ارى قاراي كەلىسىمگە دە جول اشىلادى.

الياسكاداعى «تورتتىك» كەزدەسۋگە قاراعاندا، تسيۋريح كەزدەسۋى ءبىرشاما جىلى لەبىزدەرمەن وتكەنىن بىرقاتار اقپارات قۇرالدارى جازدى. وسىنىڭ ءوزى دە ەكى دەرجاۆا اراسىندا الداعى ديالوگتارعا جول اشقانداي. بۇنىڭ ءبارىن قورىتا كەلگەندە، الداعى ۋاقىتتا اقش پەن قىتاي قاتىناسى تۇبەگەيلى جاقسارىپ كەتپەگەن كۇندە دە بىرقاتار ديپلوماتيالىق قادامدار العا جىلجىپ، بەيجىڭ مەن ۋاشينگتون ورتاسىندا بەلسەندى ديالوگ ورناۋى مۇمكىن.

The Qazaq Times