قىتايدىڭ ءۇش جاڭا اسكەري كەمەسى جانە وڭىردەگى ستراتەگيالىق جۇرىستەر

وتكەن اپتادا قىتاي ءوزىنىڭ دەربەس جاساپ شىعارعان ءۇش بىردەي وزىق اسكەري كەمەسىن تەڭىزگە شىعاردى. سالتاناتتى راسىمگە قىتاي باسشىسى شي جينپيڭ دە قاتىستى. قىتاي بۇل ارەكەتى ارقىلى ازيا-تىنىق مۇحيت ايماعىنداعى داۋلى تەڭىز ايدىندارىنداعى ءوزىنىڭ ىقپالىن كەڭەيتۋگە باتىل قادام جاساپ جاتقانىن اڭعارتتى. سونداي-اق بۇل امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ ايماقتاعى ىقپالىنا جاڭا سىناقتاردىڭ پايدا بولعانىن كورسەتتى.

قىتايدىڭ كورسەتپەك بولعانى

قىتايلىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ مالىمەتىنە قاراعاندا، تەڭىزگە شىعارىلعان ءۇش كەمەنىڭ ءبىرى يادرولىق زىمىران قوندىرعىسىنا يە ستراتەگيالىق اكتيۆتەردىڭ قاتارىنا جاتادى. سونداي-اق، بىرەۋ انتي-زمىران جۇيەسىنە يە بولسا، ەندى ءبىر امفيبيالىق شابۋىل كەمەسى. قىتاي كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ قولداۋىنداعى «گلوبال تايمس» باسىلىمى ءۇش جاڭا كەمەنى الەمدەگى وزىق اسكەري كەمەلەر قاتارىندا ماقتاۋىن اسىردى. «بۇرىن سوڭدى بولماعان بۇل ورتالىقتاندىرىلعان جۇيەگە يە كەمەلەر قىتاي حالىق-ازاتتىق ارمياسى اسكەري-تەڭىز كۇشتەرىنىڭ، سونداي-اق، قىتايدىڭ كەمە جاساۋ يندۋسترياسىنىڭ قارقىندى دامۋىن»، – كورسەتەدى دەپ جازدى «گلوبال تايمس» باسلىمى.

قىتايدىڭ كەيبىر جوعارى شەندىلەرى بۇل ءۇش كەمە اقش كەمەلەرىنىڭ قىتاي جاعالاۋىنا جاقىنداۋىنا مۇمكىندىك بەرمەيتىن جاڭا ءادىس جاسادى دەپ سەنەدى. وعان قوسا جاڭا كەمەلەر قىتايدىڭ تەڭىزدەگى تەرريتوريا قۇقىعىن بۇزاتىن كورشىلەس ەلدەردىڭ دە جولىن كەسەدى دەپ سانايدى. قالاي بولعان كۇندە دە قىتاي باسشىسىنىڭ جاڭا اسكەري كەمەلەردى تەڭىزگە شىعارۋ سالتاناتىنا قاتىسۋى بەلگىلى ءبىر سيمۆولدىق مانگە يە. بۇل ارقىلى قىتاي وزىنە جاقىن ايماقتار مەن الەم ەلدەرىنە حالىق-ازاتتىق ارمياسى اسكەري-تەڭىز كۇشتەرى تەڭىز جاعالاۋىندا جانە شالعاي تەڭىز ايدىندارىندا بەلسەندى قورعانىس قابىلەتىنە يە بولعانىن كورسەتكىسى كەلدى.

قىتاي تارابى سونداي-اق ءوزىنىڭ جاڭا اسكەري تەحنيكالارىن داۋلى سۋ ايدىندارىنا شىعارۋ كەزىندە تەرريتوريالىق داۋى بار ەلدەرگە ەسكەرتۋ جاساپ وتىر دەپ تە تۇسىنۋگە بولادى. ايتالىق، قىتاي ءوزىنىڭ اسكەري باسىمدىعىن كورسەتە وتىرىپ، وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزىندەگى تەرريتوريالىق داۋعا قاتىسى بار ەلدەردىڭ قىتايعا قارسىلىق تاۋەكەلدەرىن قيىنداتا تۇسپەك.

اقش پەن قىتاي ءبىرىن-ءبىرى اسكەري قۋاتتى ارتتىرۋعا يتەرمەلەۋدە

ايتسىن-ايتپاسىن، قىتاي قازىر ازياداعى ەڭ قۋاتتى قارۋلى كۇشتەرگە يە بولدى. قۋاتتى قارۋلى كۇشكە سۇيەنگەن قىتاي اگرەسسيالىق ۇستانىمىن انىق بايقاتتى. بۇل وعان كورشىلەس ەلدەردىڭ قۇراما شتتار سەكىلدى ءىرى دەرجەۆالارعا ارقا سۇيەۋگە ءماجبۇر ەتتى. بۇل اقش پەن قىتاي اراسىنداعى تەكە-تىرەستى ءتىپتى دە كۇشەيتىپ جىبەردى. ترامپ كەزىنەن باستاپ قۇراما شتاتتار قىتايدىڭ ازيا-تىنىق مۇحيت ايماعىنداعى اسكەري ارەكەتتەرىن شەكتەۋ ءۇشىن شارالاردى كۇشەيتتى. 2019 جىلعا دەيىن جىل سايىن اقش-تىڭ بەس كەمەسى وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزىنە كىرەتىن بولسا، سوڭعى ەكى جىلدا جىل سايىن وننان استام كەمەسىن اتتاندىرىپ وتىر. بۇل بەيجىڭدى شابۋىل قاۋپىنە دەگەن الاڭداۋشىلىققا سالىپ، ناتيجەسىندە ونسىزدا ۇدەپ كەلە جاتقان قىتايدىڭ تەڭىز كۇشتەرىن دامىتۋ جوسپارى ءتىپتى دە قارقىن الا ءتۇستى.

اقش اسكەري ساراپشىلارى قازىردىڭ وزىندە قۇراما شتات تەڭىز كۇشتەرىنىڭ اسكەري قۋاتىن ءتىپتى دە جوعارىلاتا تۇسۋگە كەڭەس بەرۋدە. سەبەبى، قىتاي الداعى ۋاقىتتا وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزى سەكىلدى وزىنە جاقىن تەڭىزدەردە عانا ەمەس تۇتاس ءۇندى-تىنىق مۇحيتى ايماعىندا اگرەسسيۆتى بولا ءتۇسۋى مۇمكىن. اقش ساراپتاما ورتالىعىنىڭ ماماندارى دا وسىعان ۇقساس ۇسىنىستار بىلدىرگەن. ولار قۇراما شتاتتار اسكەري قۋاتىن ارتتىرۋمەن قاتار وڭىردەگى اسكەري قاتىسۋىن ءتىپتى دە كوبەيتۋى، تايۋاندى قولداۋىن جالعاستىرىپ، ايماقتاعى جەتەكشىلىكتى قايتا قالپىنا كەلتىرۋى كەرەك دەپ سانايدى.

اقش اسكەري باسىمدىعى جانە كوممۋنيستىك بيلىكتىڭ قالاۋى

قۇراما شتات بۇعان دەيىن «قارۋلى قارسىلىقتى بولدىرماۋدىڭ بىردەن ءبىر جولى قارۋلى كۇشتىڭ باسىمدىعى» دەگەن قاعيدانى ۇستاپ كەلگەن. ۋاشينگتونداعى حادسون ينستيتۋتىنىڭ اعا زەرتتەۋشىسى برايان كلارك تا «امەريكا داۋىسى» اگەنتتىگىنە بەرگەن پىكىرىندە الداعى ۋاقىتتا اقش پەن قىتاي اراسىندا اسكەري باسەكەلەستىك ەسەلەپ ارتا تۇسەتىنىن راستايدى. سوندىقتان دا، قۇراما شتات وڭىردەگى اسكەري باسىمدىعىن تەز ارادا قالپىنا كەلتىرۋى كەرەك دەپ سانايدى كلارك.

حالىقتىڭ قارتتانۋى، سىرتقى داۋ-شارلاردىڭ كۇشەيۋى، ەكونوميكالىق ءوسۋدىڭ باياۋلاۋى، ءوندىرىستىڭ قورشاعان ورتاعا وراسان زور زارداپ كەلتىرۋى سەكىلدى تولىق جاتقان ىشكى جانە سىرتقى قايشىلىقتار، دەموگرافيالىق، ەكونوميكالىق، ەكولوگيالىق ماسەلەلەردىڭ ءبارى قىتاي كومپارتياسىنىڭ بيلىگىنە دەگەن ىشكى نارازىلىقتى ورشىتۋدە. قىتاي كوممۋنيستىك بيلىگى وسى داعدارىستان شىعۋدىڭ جولىن سىرتتان ىزدەۋى مۇمكىن. بىلايشا ايتقاندا ىشكى نارازى جۇرتتىڭ اۋانىن سىرتقا اۋدارىپ، «سىرتقى كۇشتەرگە قارسى كۇرەستە حالىقتىق بىرلىكتى بەكەمدەۋ» ۇراندارىن تاستاۋى مۇمكىن. ول ءوز كەزەگىندە كوممۋنيستىك بيلىكتىڭ عۇمىرىن ۇزارتا تۇسپەك.

“The Qazaq Times”