ۇيعىر ماسەلەسىنە بايلانىستى تۇركيانىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى قىتاي ەلشىسى ليۋ ءشاۋبيندى جاۋاپ بەرۋگە شاقىرتقان. بۇعان قىتاي ەلشىسىنىڭ مالىمدەمەسى سەبەپ بولعان. ەلشى ليۋ مالىمدمەسىندە  1990 جىلى ۇيعىرلاردى قۋدالاۋ وقيعاسىنىڭ 31 جىلدىعىن اتاپ وتكەن تۇركيالىق ساياساتكەرلەرگە رەسمي جاۋاپ بەرىپ، ايىپتاعان.  

تۇركيالىق ساياساتكەرلەر اراسىنان وڭشىل پارتيا مۇشەسى مەرال اكشەنەر مەن ەلدەگى نەگىزگى وپپوزيتسيالىق پارتيانىڭ – رەسپۋبليكالىق حالىق پارتياسىنىڭ مۇشەسى، اكنارا قالاسىنىڭ مەرى مانسۋر ياباس شىڭجاڭدا ۇيعىردىڭ 1990 جىلعى كوتەرىلىسىنە بايلانىستى پىكىر بىلدىرگەن. مەرال اكشەنەر ءوزىنىڭ «تۆيتتەر» پاراقشاسىنا: «ءبىز ولاردىڭ قۋدالانعانى مەن شاھيد بولعانى تۋرالى ءۇنسىز قالا المايمىز»، – دەسە، ياباس: «ءبىز 1990 جىلعى قىرعىننىڭ زاردابىن ءالى كۇنگە دەيىن سەزىنەمىز»، – دەپ جازعان.

تۇرىك ساياساتكەرلەرىنىڭ سوزىنە قىتايدىڭ تۇركياداعى ەلشىلىگى دە «تۆيتتەردە» جاۋاپ بەردى. «قىتاي كەز-كەلگەن جولمەن قىتايدىڭ ەگەمەندىگى مەن تەرريتوريالىق تۇتاستىعىنا قارسى شىعۋعا تىرىساتىن كەز-كەلگەن كۇشكە ءۇزىلدى-كەسىلدى قارسى تۇرادى جانە ءبىز مۇنى قاتاڭ ايىپتايمىز» دەلىنگەن قىتاي ۇكىمەتىنىڭ مالىمدەمەسىندە. سونداي-اق: «قىتاي تارابى جاۋاپ بەرۋدىڭ زاڭدى قۇقىعىن ساقتاپ وتىر»، – دەپ مالىمدەگەن.

وسىدان كەيىن قىتاي ەلشىسى ليۋ شاۋبين تۇركيا سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنە  شاقىرىلدى.

كۇماندى تۇرىك-قىتاي قاتىناسى

قىتاي تۇركيامەن «ۇستاپ بەرۋ» تۋرالى كەلىسىمدى راتيفيكاتسيالاعاننان كەيىن تۇركيادا تۇراتىن ۇيعىرلار تارابىنان تۇرىك بيلىگى ايىپتالعان بولاتىن. تۇركياداعى ۇيعىرلار بۇل كەلىسىم ولاردى قىتايعا ۇستاپ بەرۋگە جانە ءتۇرلى ايىپتار تاعىپ قاماۋعا الۋعا جول اشادى دەپ الاڭدايدى.

وتكەن ايدا قىتاي سىرتقى ىستەر ءمينيسترى ۋاڭ ي رەسەي ءسىم باسشىسى سەرگەي لاۆروۆپەن كەزدەسكەننەن كەيىن بىردەن تۇركياعا اتتانعان. ونىڭ بۇل ساپارى كەزىندە دە تۇركياداعى ۇيعىرلار تارابىنان نارازىلىق شارالارى وتكەن.

كوپ ساندى تۇركيالىقتار ۇيعىرلاردىڭ جاعدايىنا بەي-جاي قارامايتىنىن بايقاتادى. ونداعان جىلدار بويى 40 مىڭنان استام ۇيعىر تۇركياعا پانا سۇراپ بارعان. 2009 جىلعى 5 شىلدە وقيعاسىنا بايلانىستى تۇركيا تارابى ۇيعىرلاردىڭ قۇقىعىن ءبىرىنشى بولىپ تالاپ ەتتى جانە پرەزيدەنت ەردوعان قىتايدى گەنوتسيدپەن ايىپتاعان. بۇل بەيجىڭنىڭ اشۋ-ىزاسىن تۋدىرعان ەدى.

سوعان قاراماستان، سوڭعى جىلدارى تۇركيا مەن قىتاي قاتىناسى ايىپقا دا ۇشىراۋدا. حالىقارالىق قاۋىمداستىق شىڭجاڭ ماسەلەسىنە الاڭداۋشىلىق بىلدىرگەن تۇستا بەيجىڭ مەن انكارا اراسىنداعى كەيبىر كەلىسىمدەر باتىسقا دا ۇناي بەرمەيدى. باتىستىق كەيبىر اقپارات قۇرالدارى 2013 جىلدان بەرى تۇركيادان كوپتەگەن ۇيعىر ازاماتتاردىڭ ۇستالىپ، قىتايعا وتكەرىلىپ بەرىلگەنى تۋرالى جازعان بولاتىن.

“The Qazaq Times”