فوتو: akorda.kz

 

ەلباسى ن.نازارباەۆ ساياسي قۋعىن-سۇرگىن مەن اشارشىلىق قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنىنە وراي، حالىققا ۇندەۋ جاسادى.

«قۇرمەتتى وتانداستار! ءبىز بۇگىن ساياسي قۋعىن-سۇرگىن جانە اشارشىلىق قۇر­بان­دارىن ەسكە الۋ كۇنىن اتاپ وتەمىز. ءبىز حح عاسىردا حالقىمىزدىڭ باسىنان وتكەن قاسىرەتتى وقي­عا­لاردىڭ ءتۇپ-تامىرى مەن سەبەپتەرى نەدە ەكەنىن تەرەڭ ءتۇسىنۋىمىز كەرەك. 1917 جىلى بولعان قازان سايا­سي رەۆوليۋتسياسى مەن ودان كەيىنگى ازامات سوعىسى، ءداستۇرلى ءومىر سالتىنىڭ كۇيرەۋى، سونداي-اق كەڭەس بيلىگى جۇرگىزگەن اۋىل شا­رۋا­شىلىعىن جەدەل ۇجىم­داستىرۋ ناۋقانى جانە وعان ىلەسە كەلگەن جاپپاي اشارشىلىق پەن زورلىق-زومبىلىق ەلدىڭ ەۆوليۋ­تسيالىق دامۋىن كۇرت ءۇزدى. سونىڭ سالدارىنان حالقىمىز بۇكىل الەم تاريحىندا سيرەك بولاتىن الاپات دەموگرافيالىق شىعىنعا ۇشىرادى. 1929-1933 جىلدارى 2 ميلليونعا جۋىق ادام قازا بولىپ، تاعى ميلليونداي ادام جان ساۋعالاپ، ەلدەن بوسىپ كەتتى. ودان كەيىنگى ساياسي رەپرەسسيا قازاق قوعامىنىڭ ەليتاسىن جاپپاي قىرعىنعا ۇشىراتتى. ساياسي سەبەپپەن 103 مىڭ ادام سوتتالىپ، ونىڭ 25 مىڭى اتۋ جازاسىنا كەسىلدى. قازاقستان اۋماعىندا 11 جازا­لاۋ لاگەرى قۇرىلىپ، وندا سوتتال­عان­دار مەن ولاردىڭ وتباسىلارى ادام توزگىسىز قيىن جاعدايدا كۇن كەشتى. قۋعىن-سۇرگىننىڭ زوبالاڭىن قازاقتار عانا ەمەس، قازاق­ستان­عا ەرىكسىز، كۇشپەن جەر اۋدارىلىپ كەل­گەن 1,5 ميلليون وزگە ەتنوس وكىلدەرى دە كوردى. قازاق حالقىنىڭ جاناشىرلىعى مەن كومەگىنىڭ ارقاسىندا ولار جان ساقتاپ، امان قالدى. مۇنىڭ ءبارى – «كوممۋنيزمنىڭ جارقىن بولاشاعى» اتتى جالاڭ ۇرانمەن جاسالعان قاسىرەتتى ءتاجى­ريبەنىڭ سالدارى. ەۆوليۋتسيالىق دامۋدىڭ ورنىن رەۆوليۋتسيا باسقاندا، وسىلاي بولادى. ەلىمىزدىڭ ءار قيىرىندا بوي كوتەرىپ جاتقان «قازاق حالقىنا مىڭ العىس» مونۋمەنتتەرى – قازاق جەرىنەن پانا تاپقان سان ءتۇرلى حالىقتاردىڭ شىنايى ريزاشىلىق كوڭىلىنىڭ كورىنىسى. وراسان شىعىنعا ۇشىراعانىنا قارا­ماستان، ءبىزدىڭ حالقىمىز ءوزىنىڭ بىرەگەي ۇلتتىق بولمىسى مەن اسىل قاسيەت­تەرىن ساقتاپ قالدى. قا­تى­گەزدىككە بوي الدىرعان جوق، سان عا­سىرلىق دانالىعىن دا جوعالتپادى. بىراق ەلىمىز باسىنان وتكەن وسىناۋ سۇمدىق سىناقتاردى ەشقاشان ۇمىتپايدى جانە ەڭ ۇلى قازىنا – تاۋەلسىزدىكتى با­عالاپ، ساقتاي بىلەدى. تاريحىمىزدىڭ وسى اششى تاعى­لىمى ونى قازاقستاننىڭ قازىر­­گى ۇرپاعىنىڭ جادىنا توقىپ، زەر­دەسىنە تۇيە بىلۋىمەن قۇن­دى بولماق. سوندىقتان قازاقستانداعى الەۋ­مەتتىك بىرلىك پەن ۇلت­ارا­لىق كەلىسىم، ەلدىڭ تۇراقتى ەكونوميكاسى مەن بيىك حالىق­ارا­لىق ابىروي-بە­دە­لى حالقىمىزدى حح عاسىردا باس­تان كەشكەن زوبالاڭداردان ساق­تاي بىلەتىن سەنىمدى كەپىل بولىپ سانا­لادى. وتكەن عاسىردىڭ قاسىرەتتى كەزەڭ­دەرىن ەندى ەشقاشان قايتالاماۋ ءۇشىن ءبىز بۇل جەتىستىكتەردى باعالاي بىلۋگە ءتيىسپىز».

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ

“The Qazaq Times”