اتامباەۆتىڭ اقىرى نەمەسە استانا بىشكەك داۋى قايدا بەت الدى؟

شەتەلىك باق وكىلدەرىنەن باستاپ، قازاقستاندىق باق-قا دەيىن جارىسا جازىپ، سىزىپ، ايتىپ جاتقان قازاق-قىرعىز قارىم-قاتىناسىنىڭ ۋشىعىپ تۇرعانىنا ءبىر ايدان استام ۋاقىت ءوتتى. قازاقستاندى ءبىرى ماقتاپ، ءبىرى داتتاپ جۇرگەن قىرعىز پرەزيدەنتى المازبەك اتامباەۆ قازاق بيلىگىن سىناپ كۇن ارا مالىمدەمە جاساۋدى ادەتكە اينالدىردى. قازاقستان بيلىگى وعان قارسى رەسمي جاۋاپ قاتپاسا دا شەكارا كۇشەيتۋ، قىرعىز ءسۇت ونىمدەرىن ەلگە كىرگىزبەي قويۋ سىندى ءتۇرلى قادامدارعا بارۋدا. جالپى قازاق-قىرعىز قارىم-قاتىناسىنداعى داۋ قىرعىزستاندا پرەزيدەنت سايلاۋى اياقتالسا دا باسىلار ەمەس.

قىرعىز ەلىندە پرەزيدەنت سايلاۋى اياقتالعانىنا بۇگىن ءۇشىنشى كۇن. بىراق ەلدىڭ قازىرگى پرەزيدەنتى المازبەك اتامباەۆ قازاق بيلىگىنە قاراتا مالىمدەمە جاساۋىن توقتاتار ەمەس. كوپشىلىك اتامباەۆتىڭ بۇعان دەيىنگى مالىمدەمەلەرىن سايلاۋ كەزىندە ءوزىنىڭ ساياسي ءىزباسارى سوورونباي جەەنبەكوۆقا ۇپاي جيناپ بەرۋ ءۇشىن جاسادى» دەسە، قازىر ونىڭ نە ءۇشىن داۋرىعىپ جاۋ ىزدەپ جۇرگەنىن ەشكىم ءدوپ باسىپ ايتا المايدى. ويتكەنى ول مالىمدەمە جاساعان سايىن قازاق بيلىگىنە توقتالىپ كەتەتىن بولعان. اتامباەۆ ءتىپتى ءوزىنىڭ سوڭعى ايتقان سوزىندە قازاقستان مەن رەسەي اراسىنا وت سالىپ، اقش-تى دا اينالىپ وتپەدى. ول قىرعىز ستۋدەنتتەرىنە پرەزيدەنت شاكىرتاقىسىن بەرۋ سالتاناتتى شاراسىندا: «مەن مۇمكىن بۇعان دەيىن نازارباەۆ جايىندا ەموتسياعا بەرىلىپ كوپ دۇنيەنى دۇرىس ايتپاعان شىعارمىن. ول كىسى دە مەن سياقتى سەنگىش ادام. مۇمكىن ونىڭ باسىنداعى پروبلەما مەنىكىنەن قاراعاندا كوپ شىعار. بىراق ونىڭ جانىنداعى وليگارحتاردىڭ قويعان ماقساتى باسقادا. قازاقستان بەكەردەن-بەكەر كيريلل الىپبيىنەن، لاتىن الىپبيىنە كوشەيىن دەپ جاتقان جوق. بۇل - رەسەيدەن الشاقتاۋ. رەسەيمەن شاكارالاس اۋدانداردا قازاقستان اقش اسكەرىمەن بىرگە بىرىككەن وقۋ-جاتتىعۋ جۇمىستارىن وتكىزۋدە. سوڭعى جىلدارى ءبىز قازاقستاننىڭ ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتى قۇلاتۋ ءۇشىن ءتۇرلى قادامدار جاساپ جاتقانىن كورىپ وتىرمىز» - دەپ مالىمدەمە جاسادى. اتامباەۆتىڭ قازاقستان تاراپىنا قاراتا ايتقان بۇل پىكىرى بۇرىنعى پىكىرلەردەن وزگەرەك ەكەندىگىن ەستى ادام بىردەن بايقايتىنى انىق. ول بۇعان دەيىن قازاقستانداعى جەمقورلىق پەن ۇرلىق جايىندا ايتىپ كەلسە، ەندى رەسەي مەن قازاقستان اراسىنا وت جاعۋعا كىرىسكەن.

كەشەلى بەرى قازاقستان مەن قىرعىزستان بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى رەسمي بىشكەكتىڭ تالاس سۋ قويماسىنداعى سۋدى قازاقستانعا قاراتا اعىزىپ جىبەرگەنى جايىندا جارىسا جازۋدا. قىرعىزستان اۋىل، سۋ جانە تاماق ونەركىسىبى مينيسترلىگى تاراتقان مالىمەت بويىنشا، 1975 جىلى سالىنعان تالاس سۋ قويماسىنا جوندەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ ماقساتىندا قويماداعى سۋ 18 قازان كۇنى تولىعىمەن جىبەرىلگەن. بۇنىڭ قازاق-قىرعىز قارىم-قاتىناسىنداعى جاعدايلارعا ەشقانداي قاتىسى جوق، تەك سايكەستىك قانا. بىراق ءبىر قىزىعى قازان ايىنىڭ 10-ى كۇنى قازاقستان تاراپى دا شەكارانى كۇشەيتىلگەن رەجيمگە كوشىرگەندە ول جاعدايدىڭ اتامباەۆ مالىمدەمەلەرىنە ەشقانداي قاتىسى جوق دەگەن بولاتىن. وسى جاعدايلاردان كەيىن كوپتەگەن قاراپايىم قىرعىزستاندىقتار الەۋمەتتك جەلىلەردە «قازاقتار ءبىز سەندەرگە قاراتا تالاس سۋ قويماسىنداعى سۋدى تولىعىمەن جىبەردىك، ەندى نە ىستەيدى ەكەنسىڭدەر كورەيىك. ال شەكارانىڭ جابىلۋى بىزگە عانا ەمەس، سەندەرگە دە قيىندىق تۋعىزادى. ەندى قازاقستاندا ازىق-تۇلىك باعاسى قىمباتتايتىن بولادى» - دەگەن ماعىنادا ءتۇرلى پوستتار جازا باستاعان. بىراق قىرعىزستاندىق عالامتور قولدانۋشىلارىنان قازاق ينتەرنەت پايدالانۋشىلارى دا قالىس قالىپ جاتقان جوق. ولار دا ءوز كەزەگىندە اتامباەۆتان باستاپ، كەزىندە قىرعىزدار باسىن العان كەنەسارى حانعا دەيىنگى ارالىقتى تولىقتاي جازىپ، سىزۋدا. كوپتەگەن ساراپشىلار مەن ساياساتكەرلەر «اتامباەۆ پەن نازارباەۆ تەكەتىرەسى قوس ەلدىڭ حالقىنا اسەر ەتىپ جاتقان جوق. بۇل تەك قازاق-قىرعىز بيلىگىنىڭ ماسەلەسى» دەپ گازەت، جۋرنال، سايت بەتتەرىندە ايتىپ جاتىر. بىراق ولار الەۋمەتتىك جەلىلەردە بولىپ جاتقان قازاقستان مەن قىرعىزستان ازاماتتارىنىڭ مىلتىقسىز مايدانىن بايقاماعان ءتارىزدى. نەمەسە كورىپ تۇرسا دا ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ بيلىگىنە ءتان قوعام دەرتىن جاسىرۋ تاكتيكاسىن ۇستانعان. ءبىر سوزبەن ايتقاندا اتامباەۆ پەن نازارباەۆتىڭ بۇل جولعى جانجالى ەكى ۇلتتى ءبىر-بىرىنە قارسى قويماسا دا، قوس ەلدىڭ قوعامىن ەكى توپقا ءبولىپ تاستادى.

ەندى قازاق-قىرعىز قارىم-قاتىناسىنان قىرعىزستاننىڭ سۋ جاڭا پرەزيدەنتى سوورونبەك جەەنبەكوۆكە قاراي اۋىسساق. جەەنبەكوۆتىڭ پرەزيدەنت سايلاۋىندا جەڭىپ شىعۋى تىكەلەي المازبەك اتامباەۆقا بايلانىستى بولعاندىعىن ساياسي ساۋاتى بار ادام ايتپاسا دا تۇسىنەدى. ايتپەسە وسى ۋاقىتقا دەيىن الدىن الا بولجامدار بويىنشا حالىقتىڭ 65 پايىزى قولداپ كەلگەن ومىربەك بابانوۆتىڭ 33,47 پايىز داۋىس جيناعانىنا كىم سەنەدى؟ بىراق بۇل بولەك اڭگىمە. ءبىز بۇگىن ول جايىندا ەمەس سوورونباي جەەنبەكوۆ جايىندا اڭگىمە قوزعايتىن بولامىز.

قازاننىڭ 16-سى كۇنى سايلاۋدا جەەنبەكوۆ جەڭىسكە جەتتى دەگەن حابار تاراعان بەتتە سوورونباي جەەنبەكوۆتى ءبىرىنشى بولىپ رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين قۇتتىقتادى. ودان كەيىن بارىپ قازاقستان باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ پەن وزبەكستان پرەزيدەنتى شاۆكات ميرزيەەۆ قۇتتىقتاۋ تەلەگراممالارىن جىبەردى. بىراق ءۇش پرەزيدەنت تە قۇتتىقتاۋ حاتتارىندا المازبەك اتامباەۆ جايىندا ءبىر اۋىز ءسوز ايتپادى. شەتەلدىك ساراپشىلاردىڭ سوزىنشە، قازاقستان، وزبەكستان جانە رەسەي باسشىلارىنىڭ قۇتتىقتاۋ حاتتارىندا المازبەك اتامباەۆتى ەلەۋسىز قالدىرۋى سوورونباي جەەنبەكوۆكە بەلگىلى ءبىر دارەجەدە ەسكەرتۋ بولۋى مۇمكىن. ولار وسى ارقىلى جەەنبەكوۆكە «اتامباەۆ ساياساتىن جالعاستىرۋ كورشىلەس مەملەكەتتەرمەن دوستىق قارىم-قاتىناس ورناتۋ قيىندىق تۋدىراتىنىن» مەڭزەگەن. ويتكەنى اتامباەۆتىڭ ەكى كۇننىڭ بىرىندە نازارباەۆ تاراپىنا سىني پىكىرلەرىن قارشا بوراتۋى تمد ەلدەرى پرەزيدەنتتەرىنىڭ ەشقايسىسىنا ۇناماعانى بەلگىلى. ال جەەنبەكوۆتىڭ اتامباەۆ ءىزباسارى ەكەنىن ەسكەرسەك، وندا وعان الداعى ۋاقىتتا كورشى مەملەكەتتەردىڭ باسشىلارىمەن، اسىرەسە قازاقستان بيلىگىمەن كەلىسىمگە كەلمەسە بايلانىس ورناتۋ قيىن بولاتىنى ءسوزسىز. بىراق سوورونباي جەەنبەكوۆ قازىردىڭ وزىندە نۇرسۇلتان نازارباەۆ جايىندا جاقسى پىكىردە ەكەندىگىن ايتىپ ۇلگەردى. ول پرەزيدەنت سايلاۋىنان كەيىن جۋرناليستەرمەن كەزدەسۋدە: «مەن نۇرسۇلتان نازارباەۆتى كورشى ەلدىڭ باسشىسى رەتىندە سىيلايمىن. ال قازاق-قىرعىز شەكاراسىنداعى داۋ ول ۋاقىتشا ماسەلە» - دەپ مالىمدەدى. ول پرەزيدەنتتىك قىزمەتكە رەسمي كىرىسكەنەن كەيىن، قازاق بيلىگى جايىندا ءتۇرلى مالىمدەمە جاساعان مەن ەمەس المازبەك اتامباەۆ،ول ەكەۋمىز ەكى بولەك ادامبىز دەپ ايتۋى ابدەن مۇمكىن. ويتكەنى بۇل ساياسات، ال ساياساتتا كەز كەلگەن قۇرال ءتيىمدى. اتامباەۆ قازاق بيلىگىن جامانداۋ ارقىلى ومىربەك بابانوۆتى حالىققا «قۇبىجىق» قىلىپ كورسەتىپ، جەەنبەكوۆقا جەڭىستى جۇلىپ الىپ بەرسە، جەەنبەكوۆ ەندى «اتامباەۆتى بىلەم، بىراق باۋىرلاس ەلدىڭ دوستىعى ماعان قىمباتىراق» دەپ قازاق بيلىگىمەن قارىم-قاتىناسىن قايتا جاقسارتىپ الۋى مۇمكىن. نە دە بولسا الداعى ءبىر ايدا المازبەك اتامباەۆ وسى ۋاقىتقا دەيىن جوق جەردەن تاۋىپ العان جاۋلارىمەن ءوزى تاتۋلاسپاسا، وندا قىرعىزستاننىڭ سۋ جاڭا پرەزيدەنتىن الدا «اتامباەۆ ءبۇلدىرىپ كەتكەن دۇنيەلەردى قالپىنا كەلتىرۋ» اتتى ۇزاق تا، قيىن جول كۇتىپ تۇر.

“The Qazaq Times”