Foto: BBC.com

Jalğan aqparattıñ veb-sayttar men äleumettik jelilerde payda boluı soñğı uaqıttarda keñinen beleñ alıp ketken. Soğan baylanıstı,  ğalımdar  adamdardıñ jalğan aqparatqa qarsı tötep bere alatın «tözimdiligin» arttıru maqsatında «ekpe» jasau kerek dep esepteydi. Bwl turalı BBC.com habarlaydı.

Kembridj universitetiniñ zertteuşileri bwrmalaulardı anıqtau üşin psihologiyalıq instrument  jasap şığardı. Olardıñ boljauınşa, qwrılğısınıñ az «dozası» bolsa da, ötirik aqparattardı joyuğa kömek boladı. «Jäne bizdi mazasız jağdayğa qaldırğan adamdar, AQŞ-tağı saylau men Siriyadağı jağdaylar turalı da äñgime aytuı mümkin» deydi zertteuşiler.

«Jalğan aqparattar öte tayğanaq keledi, taraluı jıldam – däl virus siyaqtı», – deydi Kembridj universitetindegi zertteuşi-avtor Sander Linden. – «Bizdiñ bastı maqsatımız: jalğan aqparattı taratuşılarğa tötep bere alatın küş jinau. Keleside osınday jağday qaytalansa,  halıq ötirikke birden erip ketpeytin boladı».

Zertteu jwmıstarı jasırın täjiribe (eksperiment) retinde Global Chalenges jurnalında jariyalandı. AQŞ-tıñ 2000-nan astam twrğını qatısqan täjiribe jaqsı nätijemen ayaqtalğan. Zertteuşilerdiñ aytuınşa, alğaşında, qoğamdıq belsendiler qatısuşılarğa naqtı faktilerdi wsınğan. Keyinnen atalmış faktilerge eskertu negizinde jalğan aqparat qosqan. Alayda, jalğan aqparat aytarlıqtay ülken  rezonans tudırmağan.

Jelide tarağan, qwrastırılğan nemese qoldan jasalğan tarih mınau: Saylau aldında «Rore Donal'd Tramp pen «Islam memleketine» qaru satatın Hillari Klintondı qoldadı». Onı millionnan astam Facebook qoldanuşıları oqığan.  Älemdegi eñ ülken äleumettik jeli keyinnen aqparattardıñ dwrıs jekizilui üşin, jaña mümkindikterdiñ aşılğandığın habarlaydı. Google men Twitter-de de arnayı tekseris boluı kerek degen wsınıstar aytıldı.

Sonday-aq, Germaniyanıñ şeneunikteri, saylau aldında, memlekette arnayı jalğan aqparatpen küresetin bölimşe aşılu kerek degen wsınıs tastadı.

Jañalıqtardı öz qalaularınşa bwrmalau – aqımaqtıq nemese tipti jañalıq joq degenge sayadı. Ayta ketetini, qazirgi tañda köptegen sayttar bar. Birşaması şınayı aqparattardı jetkizedi, memleketti basqaru  jwmıstarın nasihattaumen aynalısadı, tağı birşaması satira men jalğan aqparattıñ arajigin ajıra almaytın sayttar. Endi biri sayasi maqsattardı qanağattandıru üşin jwmıs jasaydı.

"The Qazaq Times"