Jahandıq azıq-tülik qauipsizdigi ülken qaterde qaldı. Foto: IFPRI

Resey men Ukraina arasındağı soğıstıñ älemdegi jasaytın türli keri äserleriniñ bar ekeni anıq. Sonıñ işinde Qazaqstandı jäne älem elderin alañdatıp otırğanı bastı mäsele – azıq-tülik qauipsizdigi. Resey älemdegi mañızdı astıq qoymalarınıñ biri sanalatın Ukrainağa şabuıl jasadı, bwl jahandıq azıq-tülik qauipsizdigine ülken ıqpal etpek. Qazir azıq-tülik jetkizudiñ jahandıq tizbegine orasan zor qauip töndi, bwl älem elderindegi azıq-tülik bağasınıñ ösuine, tipti auır bolğan jağdayda aştıqqa aparıp soğuı da mümkin.  

Keşe, Bloomberg Ukrainadağı soğıstıñ jahandıq azıq-tüilik qauipsizdigine jasaytın ıqpalı turalı arnayı saraptama jariyaladı. Onda Ukrainanıñ Europa jäne özge de elder men aymaqtar üşin mañızdı astıq daqıldarın eksporttauşı el ekenin ayta kelip, onda bolıp jatqan soğıs azıq-tülik jetkizu tizbegin bwzıp, bağalardıñ ösuin, azıq-tüliktiñ jetispeuşiligin tudıruı mümkin degen boljam aytılğan.

Jahandıq azıq-tülik qauipsizdiginiñ auır sın-qaterde twrğanın BWW-da öz esepteri arqılı eskertti. Halıqaralıq qauımdastıq esebinşe, Ukrainadağı soğıs josparlanğan egin şaruaşılığına kedergi keltirip, nätijesinde qazirdiñ özinde rekorttıq azıq-tülik bağası 22 payızğa ösip ketken.

Sarapşılardıñ pikirinşe soğıstıñ azıq-tülik qauipsizdigine äser etu mehanizmi mınaday: Tasımaldau qwnınıñ joğarıladı, energiya bağası şarıqtadı, tötenşe aua rayı jäne jwmıs küşiniñ tapşılığı qosılıp azıq-tülik öndirisi dağdarısta qaldı. Bwl bükil älemdegi twtınuşılardı alañdatıp otır.

Älemdegi astıq qorı qatarınan besinşi jıl azaydı. Al, Reseydiñ Ukrainağa şabuıl jasauı bağanı odan sayın joğarlattı. Halıqaralıq astıq keñesiniñ esebinşe qazir aştıq qaupi soñğı birneşe on jıldağı eñ joğarı deñgeyde twr.

BWW esebinşe qazirgi jahandıq jağdaydan alğanda älemde 45 million adam tikeley aştıq qaupiniñ aldında twr. Reseydiñ Ukrainağa basıp kirui keñ tarağan azıq-tülik tapşılığı qorqınışın tudırğannan keyin, Vengriya, Indoneziya jäne Argentina siyaqtı keybir elder azıq-tülik tauarlarınıñ eksportına bidaydan jeuge jaramdı mayğa deyin sauda kedergilerin ornatıp, işki azıq-tüliktiñ joğarı bağasın basıp, özderiniñ azıq-tülikpen qamtamasız etude. Bwl tiisinşe ekinşi bir elge, ekinşi eldiñ işki şekteu şaraları üşinşi bir elge, arı qaray törtinşi, besinşi elderge deyin äser etip jatır.

«Jwt jeti ağayındı» degendey, Resey men Ukraina sındı astıq pen özge şikizattıñ negizgi bazalarında soğıs jetkizu tarmaqtarın bwzıp, ekinşilikke kedergi keltirip jatsa, älemdegi bwlarğa balama bolatın Braziliya sekildi auılşaruaşılığı eksportın negiz etken elderde qwrğaqşılıq sekildi tabiği sebepter de jahandıq azıq-tülik qauipsizdigine qater töndirude. Ötken jılğı qwrğaqşılıq Kanada men AQŞ-tıñ da negizgi auılşaruaşılıq alañdarına ülken ıqpal etti. Nätijede atalğan elderdegi astıq öndirisi jıldağıdan älde qayda kemidi.

Bwnımen qoymay, azıq-tülik öndiru qwnı da aytarlıqtay östi. Egindikterdiñ barlıq türlerine tıñaytqıştardıñ negizgi jahandıq jetkizuşisi Resey osı aydıñ basında otandıq tıñaytqış öndiruşilerin eksporttı azaytuğa şaqırdı, bwl tıñaytqış tapşılığı tağı bir qater retinde boy körsetedi degendi bildiredi. Reseydiñ bwl qadamı älemdik narıqtardı odan sayın qwbılmalı etedi. Tıñaytqışqa eñ täueldi el sanalatın Braziliya qazirdiñ özinde tıñaytqıştardı importtauda qiındıqtarğa tap boldı. Putin tek Reseydiñ «dos elderine» tıñaytqış beretinin aytıp jatır.

Al, halqı eñ köp Qıtay men Ündistanda azıq-tülik jetkizilimine qatıstı alañdauşılıq tipti de alañdatarlıq küyde. Qıtay biligi azıq-tülik qauipsizdigine basa nazar audarğandıqtan, qıtaylıq satıp aluşılar AQŞ-tan jügeri men soya satıp aluğa asığuda. Ündistan jeuge jaramdı maydıñ älemdegi eñ iri importtauşısı jäne twtınuşılar tağamdıq maydıñ joğarı bağasına öte sezimtal. Bwl eki eldegi azıq-tüliktiñ jetispeuşiligi älemge sonıñ işinde Orta Aziyağa ülken ıqpal etpek.

The Qazaq Times