Fotokollaj: monitor.com

BWW-nıñ Adam qwqıqtarı jönindegi keñesi Resey, Belarus', Qıtay jäne M'yanmada qalıptasqan jağdaylı bastı nazarda wstauı kerek. Bwl turalı Wlıbritaniya SİM basşısı Dominik Raab Jenevadağı keñestiñ 46-şı sessiyasında mälimdedi.

Raabtıñ mälimdemesine säykes, atalğan elderde adam qwqıqtarı jüyeli türde bwzıladı. Sol sebepti bwl halıqaralıq qoğamdastıqtıñ kelisilgen äreketterin talap etedi. BWW Adam qwqıqtarı jönindegi keñesiniñ kezekti sessiyası 22 aqpan men 23 naurız aralığında ötedi.

Qıtay men M'yanma

Wlıbrtitaniyanıñ Sırtqı ister ministri Dominik Raab Qıtay men M'yanmağa da toqtalıp ötti. Ol mälimdemesinde Şıñjañdağı ahualdı Qıtay biliginiñ uşıqtırıp jibergenin jäne halıqaralıq normalardı öreske hl bwzıp otırğanı aytıldı.

Şıñjañdağı az sandı wlttarğa jasalğan qısımdar men Beyjiñniñ adam qwqıqtarın auır därejede bwzu äreketteri köptegen elderde talqılanıp keldi. 2018 jıldıñ tamızında BWW Adam qwqıqtarı jönindegi Joğarğı Komissar basqarmasınıñ ökilderi Şıñjañdağı tüzetu lagerlerinde 1 mln-ğa juıq mwsılmanjardıñ zañsız wstalğanın jäne adam qwqıqtarınıñ taptalğanın mälimdedi. Basqarma bwl jağdayğa alañdauşılıq bildirip, osı aymaqqa baqılauşılar jiberudi wsındı.

Qıtay biligi Şıñjañda penitenciarlıq mekemelerdiñ auqımdı jelisin qwru turalı aqparattı birneşe ret joqqa şığardı. Sonımen qatar, 2018 jıldıñ soñında olar öñirde bilim beru jäne käsiptik dayarlau ortalıqtarı jwmıs isteytinin habarlağan. Qıtay şeneunikteriniñ mälimdeuinşe, onda terrorizm men ekstremizm ideyalarınıñ ıqpalına tüsken, qıtay tilin, jazu negizderin, kommunikativtik dağdılardı jäne QHR zañnamasınıñ negizderin oqitın adamdar bar. Bwl ortalıqtardağı adamdardıñ naqtı sanın Qıtay biligi jasırın wstap otır.

Bwğan deyin AQŞ-tıñ eks-memlekettik hatşısı Mayk Pompeo Qıtaydıñ Şıñjañdağı äreketin genocid dep tanıdı. Keyinnen Qıtay SİM amerikalıq şeneunikterge sankciya engizetinin aytqan.

Wlıbritaniya tarabı M'yanmadağı jağdayğa da toqtalıp ötti.  Dominik Raab M'yanmadağı äskeri töñkeris ayaqtalğan jağdayda elde saylau ötui tiis deydi.

1 aqpanda M'yanma äskerileri elde töñkeris jasap, biliktegi Aun San Su Çji men birneşe sayasatkerdi üyqamaqqa alğan. Äskeriler bıltır qaraşada ötken parlament saylauınıñ nätijesimen kelispegen edi. Bıltırğı saylauda Aung San Su Çji basqaratın Demokratiyaşılardıñ wlttıq ligası partiyası jeñimpaz dep tanılğan. Äskeriler saylau ädil ötpedi dep sanaydı.

2019 jılı Afrikadağı Gambiya eli M'yanmanı «rohindja mwsılmandarına genocid jasadı» dep ayıptap, Gaagadağı sotqa şağımdandı. BWW Halıqaralıq tribunalı Ekinşi düniejüzilik soğıstan beri älemdegi üş oqiğanı – 1970 jılı Kambodjadağı memlekettik terrorizmdi, 1994 jılğı Ruandadağı oqiğanı, 1995 Bosniyadağı Srebrenica qırğının – genocid dep tanığan.

Reseydegi adam qwqıqtarı mäselesi

Aleksey Naval'nıydıñ bilik tarapınan qısımğa wşırauın aytqan Wlıbritaniya ministri Keñestiñ basqa müşelerin Kreml'diñ adam qwqıqtarı boyınşa halıqaralıq mindettemelerine säykes keletindigin qarastıruğa şaqırdı.

Mäskeudiñ Simonovskiy sotı 2 aqpanda Navla'nıydıñ 3,5 jıldıq şarttı merzimin belgiledi. Ol jazasın jalpı rejimdegi koloniyada öteydi. Bwğan deyin Resey SİM-niñ resmi ökili Mariya Zaharova Resey Batıs elderine resmi jauap beretinin aytqan.

2 aqpanda Mäskeu qalalıq sotında Naval'nıydıñ «Iv Roşe» isindegi şarttı merzimin auıstırdı. Naval'nıy jazasın jalpı rejimdegi koloniyada öteydi. Şeşim küşine engenge deyin ol tergeu izolyatorında qaladı. Ükim şıqqannan keyin batıs elderi Resey biliginiñ bwl äreketin «erkindik qwqığı men zañ üstemdigine jasalğan auır soqqı» dep sınğa alıp, Naval'nıydı bostaudı talap etti. Batıs elderiniñ Naval'nıydı bosatu turalı dabılına Kreml'diñ atınan jauap bergen Resey SİM-niñ resmi ökili Mariya Zaharova «negizsiz şeşim» dep qısqa qayırdı.

6 aqpanda Resey Euroodaqtıñ üş diplomatın «zañsız şaralarğa qatıstı» dep ayıptap, elden şığarğan bolatın. Endi Reseyge jauap retinde Germaniya, Şveciya jäne Pol'şa üş reseylik diplomattı «non grata» dep jariyaladı. Germaniya ükimeti bwl qadamın «Mäskeudiñ negizsiz äreketine jauap» dep mälimdedi. Sonımen qatar, Batıs elderi Kreml'den Aleksey Naval'nıydı bosatudı talap etti.

Belarus' ahualı

Belarus'tegi jağdayğa toqtalğan Britandıq ministr ötken jılı elde bolğan saylaudı jalğan dep atadı, «Lukaşenkonıñ mitingke şıqqandardı ayausız qısımğa aluı eldegi iri dağdarısqa äkeldi» dedi.

«BWW-nıñ Keñesi Belarus'tegi adam qwqıqtarınıñ bwzıluı, narazı toptı azaptau, qatıgez, adamgerşilikke jatpaytın nemese ar-namıstı qorlaytın is-äreketter üşin jan-jaqtı tergeudi jalğastıruğa mindetti. Wlıbritaniya Belarus' halqı öziniñ demokratiyalıq qwqıqtarı men negizgi bostandıqtarın qoldanbayınşa, Belarus' biligi BWW tarapınan jiti nazarğa alınuı tiis dep sanaydı», – dedi.

9 tamız Belarus'te prezidenttik saylau ötti. Sol küni OSK Aleksandr Lukaşenkonıñ 80,10% dauıs jinap, jeñiske jetkenin habarladı. Saylau nätijelerin moyındaudan bas tartqan Svetlana Tihanovskaya kandidat retinde 10,12% dauıs jinağan. Dauıs beru qorıtındıları şığarılğannan keyin elde jappay narazılıq akciyaları bastaldı. İri qaqtığıstar kezinde policiya şeruge şıqqandarğa qarsı oq atıp, küşpen basıp-janşuğa tırıstı. Qazir Belarus'te jergilikti narazılıq akciyaları äli de jalğasuda.

17 aqpanda Belarus'te policiya ondağan jurnalist pen qwqıq qorğauşılarğa tintu jürgizgen bolatın. Tintu eldiñ barlıq oblıs ortalıqtarında – Minsk, Brest, Gomel' jäne basqa aymaqtarda tañerteñ bastalğan. Nätijesinde, belgisiz sebeptermen eki adam qamauğa alınğan. Minskide olar Belarus' jurnalister qauımdastığınıñ basşılığına da tintu jürgizdi. Keyinnen policiya wyımnıñ keñsesine de bardı. Bwl täuelsiz wyım 1995 jılı Belarus' jurnalisteriniñ resmi Odağına qarsı qwrılğan.

Gomel'de segiz täuelsiz jurnalist pen qwqıq qorğauşılar, Mogilevte eki jurnalist jäne «Vesna» rtalığınıñ eki aymaqtıq qızmetkerin tekserdi. Sarapşılar Belarus' biliginiñ bwl qadamın «söz bostandığına qayşılıq jäne diktaturanıñ ayqın körinisi» dep sanaydı.

"The Qazaq Times"