ndi-Tınıq mwhitı aymağınıñ mañızı artıp keledi. Foto: The International Agency for the Prevention of Blindness

Australiya Oñtüstik Şığıs Aziya elderine qauipti qılmıstarğa qarsı küresuge kömek bermek. Bwl turalı alğaş ağılşınnıñ Guardian basılımı Australiyanıñ Sırtqı ister jäne sauda departamentine silteme jasay otırıp habarlağan edi. Sarapşılardıñ pikirinşe, Australiyanıñ bwl qadamı Qıtay üstemdigi basım aymaqqa öz ıqpalın küşeytuge jasağan wmtılısı dep sanaydı.

Transwlttıq joba

Habarda aytıluınşa, Australiyanıñ Sırtqı ister jäne sauda departamenti «Mekong-Australiya transwlttıq qılmısqa qarsı küres jobasına» (MAP-TNC) qatısuğa dayın. Atalğan joba naurız ayında bastaladı dep kütilude. Bastapqıda transwlttıq bağdarlama 2020 jıldıñ soñında bastaladı dep josparlanğan. Alayda, jahandıq indet jağdayında keyinge şegerilgen edi.

Jalpılama «Mekong» jep atalatın Kambodja, Laos, M'yanma, Tailand, V'etnamdı jäne öñirdegi özge de şağın elderdi qamtığan bwl aymaq Oñtüstik Qıtay teñizin qorşay ornalasqan. Australiya MAP-TNC jobasına 30 million australiya dolların (şamamen 23 million AQŞ dolları) bölip, onı aymaqtağı elderdiñ zañsız esirtki aynalımına, adam saudası men qarjılıq qılmıstarğa qarsı küresuine jwmsamaq.

Kanberranıñ resmi mälimetine qarağanda, öñirdegi wyımdasqan jäne transwlttıq qılmıstar aymaq elderinen alqıp şığıp, Australiyanıñ da ekonomikalıq müddelerine nwqsan keltiredi. Sondıqtan da Menong elderimen qauipti qılmıstarğa qarsı ortaq jobamen ıntımaqtastıq ornatu taraptarğa tiimdi. Ärine, Şığıs Oñtüstik Aziya esirtki atkezşiligi men adam saudası, özgede auır qılmıstardıñ şekara attap, wlğayğan aymağı. Ondağı wyımdasqan qılmıstıq toptardıñ keybir izderin Australiyadan tabılıp jatadı. Bwl jöninen kelgende Kanberra öñirdegi transwlttıq qılmıstardı joyuğa müddeli. Degenmen, bwl mäseleniñ bir ğana qırı deuge boladı.

Australiyanıñ közdegeni

Kanberranıñ negizgi maqsatı barğan sayın geosayasi mañızı artıp kele jatqan aymaqta öziniñ ıqpalın keñeytu. Australiyanıñ Lou institutı (Lowy Institute) Oñtüstik-Şığıs Aziya jobasınıñ direktorı Ben Bland joğarıda atalğan ağılşın basılımına bölisken pikirinde: «Bwl joba aymaqtağı ükimettermen, qwqıq qorğau organdarımen baylanıstı tereñdetuge bağıttalğan keñ auqımdı küş-jigerdiñ bir böligi ğana. Sebebi, Mekong aymağında Qıtay üstemdigi barğan sayın küşeyude. Al, Australiya, AQŞ, Japoniya jäne basqa seriktester bwl aymaqta Beyjiñmen bäsekeleskisi kelse, eñ aldımen aymaqtıñ kündelikti problemaların, mısalı, transwlttıq qılmıstardı şeşuge kömektesetin önimdi ädister izdeui kerek», – degen eken.

Aymaq üşin küres

Bwdan birer jıl bwrın ğana älemniñ öndiris bazası Qıtaydan Oñtüstik nemese Şığıs Oñtüstik Aziyağa qaray jılıstau procesi bastaldı. Qıtaydan şeginip şıqqan iri kompaniyalar osı aymaqtarda öziniñ zauıt-fabrikaların qwra bastadı. Bwğan öñirdiñ özindik ekonomikalıq, äleumettik, resurstıq şart-jağdayı da boldı. Bwl ürdis aymaqtıñ geosayasi ıqpalın arttırdı. Alayda, Qıtaydıñ kün sayın artqan äskeri, sayasi, ekonomikalıq ıqpalı bwl aymaqtı öz şeñgeline wstap twruı mümkin edi. Qazirgi tañda AQŞ bastağan onıñ Ündi-Tınıq mwhit aymağındağı odaqtastarı men Qıtay arasında aymaq üşin küres jürip jatır.

“The Qazaq Times”