EQIW Demokratiyalıq instituttar jäne adam qwqıqtarı jönindegi byurosı Qazaqstanda ötken parlament saylauınıñ barısın, äli künge deyin şeşimin tappağan jüyeli mäselelerdi sınadı. 11 qañtar 2021 jıl. Astana. Foto: OSCE ODIHR

10 qañtar Qazaqstanda ötken mäjilis jäne mäslihat saylauın baqılağan Europa qauipsizdik jäne ıntımaqtastıq wyımı (EQIW) bayqauşıları «şınayı bäsekesiz äri demokratiyalıq talaptarğa qayşı ötkenin» aytıp, naşar bağaladı.

EQIW müşeleri bügin, 11 qañtar tüste astanada saylauğa sıni bağası basım brifing ötkizdi. Wyımnıñ qısqa merzimdi baqılau missiyasınıñ jetekşisi äri arnayı koordinatorı Kristian Vigenin azamattıq pikirin bildiruge şıqqandarğa jasalğan qısım men saylau barısındağı öreskel kemşilikterge toqtaldı. EQIW azamattıq qoğam sınına tözimsiz astana «erkin dauıs beru, saylauğa tüsu, saylauşılardı tirkeu, saylau nätijesin jariyalau boyınşa köptegen wsınıstı äli jüzege asıru üşin jwmıs isteui» tiis dep sanaydı.

«Parlamenttik saylauda Qazaqstanğa şınayı bäseke jetispedi. Bwl sayasi reformalardıñ qajettiligin tağı da rastadı. Tehnikalıq twrğıdan keybir zañdar pandemiya twsında bolsın özgergenimen, ...degenmen, qwqıqtıq baza äli de EQIW mindettemelerine säykes kelmeydi. Wzaq merzimdi qajet etetin jüyeli kemşilikter bar. ...Biz eldegi saylau kezindegi sayasi ahualğa alañdaymız. EQIW plyularizmdi, erkin äri belsendi azamattıq qoğamnıñ damuın qalaydı. Biz prezident wsınğan «estitin ükimet» koncepciyası är adamnıñ dauısı estiluine mümkindik beredi dep senemiz», – dedi Vigenin.

Halıqaralıq wyım baqılauşıları saylau küni «jalpı tınış bolğanın», biraq jergilikti baqılauşılarğa kedergi keltilirgenin, komissiiya qwramı alañdauşılıq tudırğanın sınadı. Wyım keyingi jeti jılda elde jaña partiyanıñ tirkelmegenine jäne beybit jiın degen jirıla qalatın bilik reakciyasına alañdaulı.

«Sayasi alañda bilik partiyası üstemdik qwrıp otır, partiyalar men ükimet arasındağı ayırmaşılıq bwlıñğır. Sebebi saylauğa qatısqan barlıq partiya bilik partiyasınıñ sayasatın qoldaydı. Ügit-nasihatta bäseke bolmadı, saylauşılarda şınayı tañdau mümkindigi bolğan joq» dep sanaydı wyım.

Sonımen qosa, wyımnıñ Demokratiyalıq instituttar jäne adam qwqıqtarı jönindegi byurosı missiyasınıñ (DIAQB) baqılauşısı Marçin YAroslav:

«Negizgi erkindik qwqıqtarınıñ bwrınnan saqtalmay kele jatqanına alañdaymız, bwl eldegi sayasi keñistikti tarıltadı. Saylauşılardı şınayı sayasi tañdau bolğanda, azamattardıñ dauısı estilip, bağalanğanda ğana şınayı demokratiyalıq saylau boladı» – deydi.

2016 jılğı parlament saylauına qarağanda sanı eki esege kemigen şeteldik bayqauşılardıñ arasındağı  EQIW ökilderiniñ sanı nebäri 42 adam. 10 mıñnan astam saylau uçaskesin tügel qamti almağanımen, wyım birqatar öreskel zañbwzuşılıqtardı bayqağan. Biraq Qazaqstannıñ Bas prokuraturası bwl kemşilikter men qwqıqbwzuşılıqtardı «bolmaşı» dep sanaydı.

1999 jıldan beri Qazaqstanda ötken on şaqtı saylau procesin baqılap kele jatqan EQIW onıñ birde-birin «demokratiyalıq talaptarğa say» dep tanımağan.

"The Qazaq Times"