Bilim berudiñ jaña sayasatına narazılıq. Foto: bne IntelliNews.

Qıtaydağı İşki Moñğol avtonomiyalı regionında ükimettiñ jaña sayasatına qarsı narazılıq şaraları ötude. Bwl moñğol avtonomiyalı aymağındağı kütpegen äri sirek jağday. Qwqıq qorğau wyımdarınıñ mälimetterine qarağanda, mıñdağan moñğol azamattarı ükimettiñ til turalı jaña sayasatına narazılıq bildirip mektepterdiñ aldında jinalğan.

Ötken aptanıñ soñında bastalğan narazılıqqa osı jazda jolğa qoyılğan avtonomiyalı regiondağı bilim berudegi jaña sayasat sebep bolğan. Bilim berudiñ jaña sayasatı boyınşa İşki Moñğol avtonomiyasındağı orta-bastauış mektepterdegi oqıtu tilin moñğol tilinen birtindep qıtay tiline auıstıru közdelgen.

Aymaqtağı moñğoldar Beyjiñniñ twraqtı äri jüyeli jürgizgen wltsızdandıru sayasatınıñ eñ ayqın körinisi deuge boladı. Olar qazirge deyin saqtalıp twrğan öz ana tilin wlttıq biregeyliginiñ soñğı jwrnağı sanaydı. Sondıqtan da ükimettiñ bwl sayasatın «şekten şığu» dep eseptegen. Bir sözben aytqanda olar moñğol tiliniñ birtindep joyılıp ketuinen alañdaydı.

İşki Moñğol Avtonomiyalı Regionı. Foto: China Discovery7

Äleumettik media platformalarında tarap jatqan mälimetterden moñğol ata-analar men oquşılardıñ mektep aldına jinalıp, beybit narazılıq tanıtqanın köruge boladı. Olar narazılığın moñğol tilinde än aytıp, wrandau arqılı bildirude. Keybir beyne jazbalarda mektep oqulıqtarında moñğol tiliniñ joq ekenine narazı ata-analardı da köruge boladı.

Äleumettik jelide jwrttı tebirentkeni «Moñğol tili – bizdiñ ana tilimiz! Biz ölsek te – moñğolmız!» dep wrandağan toptı adamnıñ «jan ayhayı» boldı. Al, bügin bwnday jazbalar qıtaylıq äleumettik jeliden joğalıp ketti. Bwl Qıtaydağı internet cenzurasınıñ qanşalıqtı auqımdı ekenin körsetedi.

Bügin tüsten bwrın İMAR Bilim basqarması ata-analardıñ narazılığın seyiltu maqsatında mälimdeme jasağan. Mälimdemede moñğol jäne korey tilderi (aymaqtağı az sandı wlt tilderi) qoldanılatın oqu qwraldarınıñ özgerissiz qalatının jetkizdi. Oğan qosa «Qoldanıstağı qos tilde bilim beru» jüyesiniñ özgermegenin de ayttı. Bwğan qarmastan, öñirdegi köptegen moñğol ata-analar jaña oqıtu sayasatına narazılıq bildirip, balaların mektepke jibermeuge şeşim qabıldağan. Jergilikti şeneunikter ata-analarğa qoñırau şalıp, balaların mektepke jiberuge ügittep jatqanı turalı da mälimetter bar.

Wzaq jıldan beri kommunistik Qıtay biligi el işindegi az sandı wlttar qonıstanğan aymaqta wltsızdandıru sayasatın bayau jürgizip otırdı. Tilderdi damıtu, salt-dästürdi qorğau turalı bağdarlamalar da bolğan. Alayda, Qıtay biligine Şi Jinpiñ kelgennen beri Qıtaydağı barlıq wlttı el halqınıñ 91 payızınan astamın ieleytin han wltınıñ mädenietine tolıqtay biriktiru ürdisi qarqındı äri küştep jürgizilip keledi.

Şınjañ jağdayı. Foto: VOA.

Az sandı wlttardıñ tilindegi bilim beru men informaciya almasuğa degen erkindik Şıñjañ jerinde älde qaşan şektelgen. Jergilikti qazaq, wyğır tilderindegi gazet-jurnaldardıñ şığuı birtindep azaytılıp, qazaq tilinde bilim beru tolıqtay joyılğan. Alayda, öñirdegi jergilikti halıq birneşe jıl jalğasqan küşti cenzura, qatañ baqılaudıñ, basıp-janşudıñ nätijesinde ükimettiñ bwl şeşimine narazılıq bildiruge de şaması kelmegen edi.

“The Qazaq Times”