Koronavirus saldarınan tuındağan mäseleler birqatar memlekettiñ şama-şarqın ayqındap bergendey. Äsirese, Orta Aziya, Qazaqstandağı epidahual medicina men ekonomikanıñ degradaciyasın körsetti. Ministrliktiñ virustı ärtürli formada jikteui de naqtı statistikanı anıqtauğa qiındıq tuğızıp otır. Al özge elderde pandemiya kezinde qanday mäseleler orın aldı? Memleket tarapınan halıqqa qanday kömek qarastırılğan? Osı saualdar ayasında älemniñ tükpir-tükpirindegi otandastarımızdıñ monologın nazarlarıñızğa wsınamız.

Karantinde barlıq tölemder keşirildi

Nwrlan Asılbekwlı, AQŞ-tağı otandasımız. Foto keyipkerdiñ instagram paraqşasınan alındı

Nwrlan Asılbekwlı, Kaliforniya, AQŞ:

Däl qazir Amerikada jağday twraqtı. El biligi situaciyanı uaqıtında qolğa aldı. Der kezinde qajetti şaranı iske asırdı. Sondıqtan da bolar, jağday qalıptı. Karantin bastalğan kezde ärbir otbası müşesine 1200$ köleminde aqşalay kömek berildi. Azamattığı joq, biraq salıq tölep jatqan adamdar da kömek aldı. Bwl aqşa bir ret berildi. Barlıq tölemder keşirildi.

Amerikada karantin kezinde barlıq qoğamdıq orındar jabıldı. Araqaşıqtıq saqtau, maska tağu talaptarı jiti saqtaladı. Adamdar tärtipke bağınadı. Saqtıq şaraların saqtau erejeleri avtomagistral'darda elektrondı tablolarda jazılıp twradı. Qazir qoğamdıq orındar aşıq. Sonda da maska tağu, araqaşıqtıq saqtau degen bar. Jergilikti halıq eş qarsılıqsız talapqa bağınadı. Däri tapşılığı, därihanada kezekte twru mülde joq.

  Gauhar Djakupbaeva, AQŞ twrğını

Amerikanıñ Arizona ştatındağı S'erra-Vista qalasınıñ twrğını, otandasımız Gauhar Djakupbaeva el biligi qolğa alğan şaralar jayında: «AQŞ prezidenti Donal'd Tramp jağdaydı twraqtandıru, azıq-tülikke baylanıstı ajiotajdıñ aldın alu maqsatında ülken gipermarket qojayındarımen, ministrlermen kezdesuler ötkizip, tikeley efirge şığadı. Şını kerek, Qazaqstanda ğana emes, Amerikada da ekonomikalıq qwldırau bayqaluda. Akciyalar qwnı kün sayın tüsip jatır. Qarapayım amerikalıq otbası akciyada jinağan 3-4 jıldıq qorın 1-2 kün işinde joğaltıp jatır. Biraq qazir Amerikada jağday qalıptı. Virustı jeñudiñ birden-bir jolı – karantin talaptarın saqtau», – deydi.

Tabıssız qalğandarğa aptasına 1500 australiyalıq dollar beriledi

Erkebwlan Äzimhan, Sidneydegi qazaq studenti. Foto keyipkerdiñ instagram paraqşasınan alındı

Erkebwlan Äzimhan, Sidney, Australiya:

Jağday birqalıptı, adamdar eş dürbeleñge berilip jatqan joq. Australiyanıñ bir erekşeligi (äsirese, Sidneyde) – qoğamdıq orındar öte erte jabıladı. Bwl koronavirusqa deyin de qalıptasqan jağday edi. Memleket tarapınan biznesti qoldauğa jäne qarjılıq dağdarıstı boldırmau maqsatında qomaqtı qarajat bölinude. Ökinişke oray elde twraqtı twruğa qwqığı joq adamdardıñ jağdayı qiındau. Äsirese, studentter. Olardı ne jwmısqa almaydı, ne oquınan jeñildik bermeydi. Biraq oquınıñ aqşasın bölip töleu qarastırılğan.

Australiya koronaviruspen küreske byudjetten 181 mlrd AQŞ dolların bölip otır. Elde däri tapşılığı bayqalmaydı. Barlığı qoljetimdi. Memleket tarapınan «Jobkeeper» degen bağdarlama iske asırılıp otır. Osı arqılı jwmıs istep jürgen, biraq karantinge baylanıstı tabıssız qalğan adamdarğa aptasına 1500 (bwl salıqqa deyin) australiyalıq dollar tölenedi. Bwl kömek 27 qırküyekke deyin jalğasadı. Jäne de eger sol jwmıs beruşiniñ biznesi kem degende 30% tabıstan zardap şekse ğana.

Mwnda da virusqa senbeytinder bar. Jaqında Mel'burn qalasındağı oyın-sauıq orındarına adamdar eş alañsız jinalğannan keyin, olardan virustıñ jaña derekteri tirkeldi. Şını kerek, qazirgi prem'er-ministr Skott Morissonğa australiyalıqtardıñ köñili tolmaydı. Eldegi ormandardıñ örtenuine baylınıstı oğan degen halıqtıñ ızası arta tüsken. Elde immigranttar öte köp, olardıñ jağdayı qiın. Juırda AQŞ-ta bolğan Black Lives Matter qozğalısı bwl jerde de orın aldı.

Dertten aman twrğındar qalıptı ömir saltın jalğastırıp otır. Qazaqstandıq, orta aziyalıq azamattar bas qosıp twradı Al özimniñ australiyalıq tanısım ata-anasımen birge twrıp jatsa da, olardı qwşaqtauğa da qorqadı. Sebebi virus jwqtıramın dep qauiptenedi. Ata-anasınıñ jası ülken bolğandıqtan, osınday alañdauşılıq bildiredi. YAğni keybir adamdar virusqa sense de, jeñil-jelpi qaraydı, al özgeleri qattı qorqıp qalğan.

Qazaqstanda barlıq nauqastardı birge emdeu ülken qatelik boldı

Ruslan Medelbek, "Azattıq" radiosınıñ Pragadağı tilşisi

Ruslan Medelbek, Praga, Çehiya:

Qazir Çehiyada, äsirese Pragada jağday jaqsardı. Karantin şekteuleri alındı. Twrğındar tek metroda ğana maska tağuğa mindetti. Biraq eldiñ key aymaqtarında virus tarauı bäseñdegen joq, künine şamamen 100-130 adamnan virus anıqtalıp jatır.

Karantin kezinde maska tağu negizgi ereje boldı. Halıq tügeldey tärtipke bağındı. Virusqa senbegen, maska taqpağan adam keziktirmedim. Naurızdan bastap mamırdıñ ortasına deyin halıq biliktiñ aytqanına tolıq bağındı. Narazılıq bildirgen joq. Eki ay boyı üy karantininde boldıq. 2 metr araqaşıqtıq qatañ saqtaldı. Aptasına bir ret dükenge barıp twrdıq. Tek öz aymağımızda ğana jürip-twruğa rwqsat berildi. Virus tarauı küşeye bastağan kezde, basqa adamdarmen kezdesuge tıyım salındı. Dükender men därihanalar ğana aşıq boldı. Ärkim öz qauipsizdigi üşin tärtip saqtadı deuge boladı. Mäselen, öz basım dükenge barğanda tek qajetti zattardı ğana alıp, twtınbaytın önimderge qol tigizbedim.

Çehiyada maska tapşılığınan basqa medicina salasında qanday da bir mäsele: däri-därmek, auruhanada orın tapşılığı bolğan joq. Sebebi taktika dwrıs jürgizildi: tek auır haldegi adamdar ğana qabıldandı. Virus deregi anıqtalğan, biraq simptomsız nauqastar üyden emdeldi. Al Qazaqstanda, kerisinşe, koronavirusqa şaldıqqan barlıq nauqastar auruhanağa jatqızıldı. Osı ülken qatelik boldı dep sanaymın.

Tört ayda jeti auruhana salındı

Ruslan Meraliev, Türkiyadağı joğarı oqu ornınıñ magistrantı. Foto keyipkerdiñ instagram paraqşasınan alındı

Ruslan Meraliev, Sakariya, Türkiya:

Mausımnan beri karantin ayaqtalıp, qalıptı ömirge oraldıq. Bastapqıda restorandar, oyın-sauıq ortalıqtarına künine 10 sağattan artıq jwmıs isteuge tıyım salındı. Keyinnen jağday jaqsarğasın, jwmıs uaqıttarı wzartıldı.

Alğaşqı kezde halıq virusqa senbey, bilik talaptarına bağınğan joq. Biraq uaqıt öte karantin erejelerin saqtaytın boldı. Karantin kezinde maskalar, antiseptikter halıqqa tegin taratıldı. Är senbi men jeksenbi künderi köşege şığuğa tıyım salındı. YAğni demalıs künderi dükenderge deyin jabıq boldı. Erejege bağınbay, sol künderi köşege şıqqandarğa 3500 lira (210 mıñ teñge) köleminde ayıppwl salınatın boldı.

Türkiyada medicina salasında eşqanday qiındıq joq. Däri tapşılığı bolğan emes. Elde soñğı 4 ayda 7 auruhana qoldanısqa berildi. Istambwlda 45 künniñ işinde Europadağı eñ ülken auruhana salınıp, nauqastardı qabılday bastadı. Jäne Türkiya öziniñ jergilikti IVL-apparattarın şığarudı qolğa aldı. Sol kezde osı apparattı älemde üş-aq memleket öndiredi dep estigenmin.

Karantin kezinde jwmıssız qalğan azamattarğa bilik tarapınan 1200 lira (72 mıñ teñge) tölendi. Mwnda qayırımdılıq fondtarı öte köp. Şeteldik studentterge apta sayın bir jäşik azıq-tülik jäne ayına eki ret aqşalay kömek berildi. Sonımen qatar Türkiya 128 memleketke gumanitarlıq kömek joldadı. Onıñ işinde 64 el qaytarımsız kömekke ilindi. Tizimde Qazaqstan da bar.

Bilik statistikanı jasırğan joq

Vladislav Han, Seul, Koreya:

Oñtüstik Koreyada koronavirus bir ğana adam arqılı tarağanın bilesizder. «Pacient-31» degen esim berilgen äyel bastapqıda twmau simptomdarımen auırğan. Biraq ol därigerge qaraludıñ ornına, şirkeu, özge de qoğamdıq orındarğa barğan. Birneşe uaqıt işinde bir ğana adam Oñtüstik Koreyada koronavirustıñ taraluına «üles qostı». Däl osı jağday kez kelgen memleket üşin karantinniñ qanşalıqtı mañızdı ekenin bildirse kerek.

  • Birinşiden, pandemiya bastalğalı, elde memlekettik auruhanalar sanı arttı. Barlıq adam maska tağıp, araqaşıqtıq saqtauğa mindetteldi. Tärtipke bağınbağan twrğındarğa arnayı şaralar qoldanıldı.
  • Ekinşiden, memleket naqtı derekterdi halıqqa wsınğandıqtan, qoğamda aqparattıq pandemiya bolğan joq. Aqparattıq sayasattı mıqtap qolğa aldı. Halıqqa tüsindiru jwmıstarı jürgizildi. Bilik statistikanı jasırğan joq. Bwl da virusqa tosqauıl boludıñ jetistigi.
  • Üşinşiden, aldımen memleket özin qamtamasız etip, sosın ğana özge elderge gumanitarlıq kömek berdi. Latın Amerikası elderi, Irak, Auğanstan sındı 18 memleketke medicinalıq qwral-jabdıq joldadı. Tağı da 108 el Koreyanıñ kömegine mwqtaj. Bilik birinşi kezekte eldegi ahualdı rettep aldı. Däri tapşılığı, stacionarda orın jetispeuşiligi bolğan joq.
  • Törtinşiden, mwnda maskanı kündelikti tağıp jüru tañsıq dünie emes. Sebebi Japoniyada, Koreyada bwrınnan halıq maska tağatın. Sondıqtan da bwl – dästürge aynaldı deuge äbden boladı. Jwrt karantin talaptarın qatañ saqtaydı, bilik halıqqa jalğan derek wsınbaydı. Osı erejeler Oñtüstik Koreyanı ölim-jitimnen saqtap, ekinşi tolqınnan qorğap twr. Memleket tarapınan tiisti şaralar der kezinde qolğa alınbasa, halıq ahualı naşarlap keter edi.

Jalpı älem boyınşa viruspen küresudiñ eki jolı anıqtalğan: aziyalıq jäne italiyalıq. Aziyalıq bağıttı wstanğan Oñtüstik Koreya virustıñ aldın alğan memleketter tiziminde köş bastap twr. Seulde twratın otandasımız, bloger Qwlpınay Baytuova da elde karantin talaptarı qatañ saqtalğan, jwrt arasında dürbeleñ joq deydi.

Älem jäne Qazaqstan: Bügingi ahual

Älem boyınşa koronavirus infekciyasın jwqtırğandar sanı 14 millionğa juıqtadı. 590 mıñğa juıq adam ajal qwşqan. Virustı alğaş jwqtırğandar Qıtaydıñ Hubey provinciyasınıñ Uhan' qalasında tirkeldi.

Pandemiya bastalğalı, Qazaqstandağı ahual kürt naşarladı. Auruhanalarda nauqastarğa orın, därihanalarda qajetti preparattar tapşılığı jağdaydıñ uşığuına äkep soqqan. Sarapşılar ministrliktiñ ölim-jitimdi esepteu täsilin sınap, bwl eldegi pandemiya jağdayın naqtı bağalauğa kedergi keltiredi dep sanaydı.

  • Soñğı mälimetter boyınşa, biıl respublikada pnevmoniya jwqtırğandar sanı 234 mıñnan assa, KVI-diñ 67 mıñğa juıq deregi tirkelgen. Densaulıq saqtau ministrligi pnevmoniya diagnozı qoyılğan nauqastardıñ birazınan koronavirus deregi anıqtalğan joq deydi. Biraq olardı da COVID-19 hattamasımen emdep jatır.

Qazir elde şildeniñ soñına deyin karantin. Soğan qaramastan, Qazaqstan virus deregi köp tirkelgen 30 memlekettiñ tizimine endi. Karantin kezinde tabıssız qalğan azamattarğa 42 500 teñge äleumettik kömek beriledi. Twrğındar bwl somanıñ jetkiliksiz ekenin aytıp, şağımdansa, azamattıq qoğam belsendileri «bwl – közboyauşılıq, itke süyek laqtırğanday halıqtı aldausıratu» dep esepteydi.

"The Qazaq Times"