Bir swraqtıñ äuresi: Densaulıq saqtau ministrligi nege samarqau?

14 mausım, yağni osıdan jartı ay bwrın QR köleminde qoldanıstağı «Bwqaralıq aqparat qwraldarı turalı» zañı boyınşa Densaulıq saqtau ministrinen bastap orınbasarları, resmi uäkil, keñsesine deyin aqparat swratıp, resmi hat joldadıq.

№ 32/2020 şığıs nömiri belgilenip joldanğan hatta täuelsiz sarapşılar jii äri ötkir sınap jürgen ölim sanın tirkeu mäselesine qatıstı birqatar saual joldandı.

4 mausım küngi brifingte (sol kezdegi – QT) densaulıq saqtau ministri Eljan Birtanov COVID-19 virusın jwqtırğan, biraq negizgi diagnozı basqa aurudan qaytıs bolğan nauqastardıñ sanı 37 ekenin, mwnıñ qazir DDSW men resursında jariyalanbaytının mälimdep edi.  Mwnıñ özi Informbyuro jäne Azattıq aqparat qwraldarınıñ jurnalistik zertteuinen keyin ğana, qoğamdıq rezonans tudırğan soñ belgili bolğan.

Hatta qamtılğan swraqtar:

1. Virus jwqqan, biraq basqa basım aurudıñ kesirinen qaytıs bolğandar turalı 4 mausımnan keyin müldem jaña derek berilmedi. Mausımnıñ 4-14 aralığında negizgi statistikağa enbeytin marqwmdardıñ sanı qanşağa jetti? Qay öñirlerden tirkeldi, tolığıraq mälimet beruiñizdi swraymız.
2. Virus jwqtırğandardı klinikalıq belgileri bar-joğına baylanıstı jiktep habarlau jöninde ministrlik jariyalağan mälimdemede «Bwl halıqaralıq täjiribe jäne türli elderde qoldanılıp keledi» delingen. Osığan naqtı mısaldar keltire alasız ba? Atalğan täjiribe turalı zertteu derekterin bölisseñiz. Qay elder qanday mehanizmmen jüzege asırıp jatır?
3. DDW wsınğan «COVID-19 ölimin sertifikaciyalau jäne klassifikaciyalauğa arnalğan halıqaralıq nwsqaulıqta» koronavirusqa şaldıqqan kez kelgen adamnıñ ölimi özge negizgi diagnozğa qaramastan medicinalıq anıqtamağa «COVID-19 virusınan qaytqan» dep jazıluı jäne negizgi derekqorğa esebi tügel berilui kerektigi naqtı körsetilgen. Nelikten Qazaqstannıñ Densaulıq saqtau ministrligi ölim deregin ekijaqtı eseppen jürgizip otır? Qıtay men Reseyden basqa eşbir el bwl ädisti qoldanbaytının data analitikter jazuda.
4. Bas memlekettik sanitar-därigerdiñ soñğı qaulısı jäne DDW boyınşa ölgender men pacientter esebin tirkeu men jikteliminiñ arasında naqtı qanday ayırmaşılıqtar bar?

Qoğam aqparatqa swranıp twrğan şaqta «jauaptı qoldan keşiktirgen» şeneunikter bir-birine siltedi. Vedomstvonıñ baspasöz qızmetine jauaptı Gauhar Bisarina hattıñ №8583 kiris nömirimen tirkelgenin rastap, orındauşı Tauarlar men körsetiletin qızmetterdiñ sapası men qauipsizdigin baqılau komitetiniñ mamanı Farhad Orazalığa, al ol bastığı Erjan Baytanaevqa siltedi. Erjan Haliwlı äne-mine dep jürip, uädesin üyip-tögip sol küyi ayaqsız qaldırdı. «Jauap dayındap jatırmız», «Mindetti türde jiberemiz» dep 17 mausım küni neşe dürkin söz berdi.

Artınşa män-jaydı bilmekke densaulıq saqtau ministrliginiñ resmi uäkili retinde BAQ betterinde swraqtarğa jauap berip jürgen Dias Ahmetşäripke jügindik. Ol da mandıtıp jauap bermedi. Bir auız söz «Auırıp jatırmın» dep qoya saldı. Aradan apta ötkende 23 mausım küni resmi mekemeniñ atınan emes, «Mwratalıqızı Aqerke» degen meken-jaydan komitet törağasınıñ mindetin atqaruşı Nwrhan Säduaqasovtıñ atınan bir ğana swraqtıñ, onıñ özinde şiki, şalajansar jauap keldi.

Şığıs nömiri men merzimi körsetilmegen hattağı jauaptıñ siqı mınaday:

«Qazaqstan Respublikasınıñ Densaulıq saqtau ministirliginiñ Tauarlar men körsetiletin qızmetterdiñ sapası men qauipsizdigin baqılau komiteti elimizde koronavirustıq infekciyadan bügingi küni 100 nauqastıñ qaytıs bolğanın, sonımen qatar qaytıs bolu sebebi basqa diagnoz bolğan 54 nauqasta koronavirustıq infekciya anıqtalğanın habarlaymız».

Al bwl jöninde 18 mausım küni-aq sol kezdegi densaulıq saqtau vice-ministri Läzzat Aqtaeva bes kün bwrın, koronavirustan qaytıs bolğandardıñ resmi statistikasına enbegen ölim sanı 54-ke jetkenin habarlap qoyğan.

Densaulıq saqtau ministrliginiñ samarqau, enjarlığınıñ kesirinen qoğam da, BAQ ökilderi de ziyan şegip otır. Saldarınan aqparattıq vakuum ornap, ärtürli alıpqaşpa-qaueset mälimetter köbeyedi. Joğarıda atalğan 54 marqwmnıñ qatarı on kün işinde qanşağa öskenin, osı indikator boyınşa twraqtı habar taratudıñ bir jüyege qoyılmauın qalay tüsinuge boladı?

BAQ turalı zañnıñ 18-babı, 1-tarmağı negizinde «Swrau saluğa jauap kelip tüsken künnen bastap jeti jwmıs küni işinde, kelip tüsken swrau salu nısanında jäne tilinde wsınıladı» delingen. Jartı ay ötse de redakciya saualı jauapsız qalıp otır. Jäne bwl birinşi ret emes. Jalpı Qazaqstannıñ qay vedomstvo ne organı bolmasın, resmi äri mardımdı mälimet alu qat is, qiınnıñ qiını. Mekemelerde otırğan baspasöz hatşıları kal'ka tildiñ keñ qanat jayuına ayanbay «atsalısqanımen», qoğamdıq talapqa kelgende tım samarqau.

Prezident Qasım-Jomart Toqaevtıñ «Estitin memleket», «Halıq ünine qwlaq türetin memleket» twjırımdamasınıñ iske asuın qoldan, byurokratiyalıq jolmen bögep otırğan Asqar Maminniñ ükimetindegi Densaulıq saqtau ministrligi nege kertartpalıqqa jol berip otır? Älde jasırarı bar ma? Tötenşe jağday kezinde älem jwrtı meyilinşe resmi äri tekserilgen aqparat taratıp, halqın auruhana ömirinen üzdiksiz habardar etip otırğanda Qazaqstannıñ ministrligi karantin aymağın sıltauratıp cenuranı küşeytti. Media şekteudiñ kesirinen aqparat tapşılığı tuıp, säykesinşe infodemiya da örşidi. Senbeytinder köbeydi. Aynalıp kelgende Densaulıq saqtau ministrliginiñ eski komandası pandemiya şağında qoğammen baylanısta özin teris jağınan körsetti.

Juırda ğana bas däriger bolıp tağayındalğan Aleksey Coy qazaqstandıq şeneunikterge tän ädet boyınşa qasındağı naqsüyer-nökerlerin jañartıp ülgerdi. Jaña ministr men komandası qoğamnıñ jäne BAQ institutınıñ swranısına dereu äri senimdi, aşıq jauap beredi degen senimdemiz.

Joğarıda atalğan tört saualdı pandemiya kezeñindegi elimizdegi negizgi moderator vedomstvo – Densaulıq saqtau ministrliginiñ nazarına qayta joldaymız äri jauap kütemiz.

"The Qazaq Times"