QR medicinasında medicinalıq injeneriya turalı tüsinik qalıptaspağan. Foto: Aşıq aqparattardan.

Qazaqstan densaulıq saqtau salasındağı jüyesizdikterdi sol salada istep jatqan mamandar emes, qayta twtınuşı retindegi qarapayım halıq köptep aytıp, senimsizdik tanıtıp kele jatqanına az uaqıt bolğan joq. Sebebi belgili. Densaulıq saqtau salasında istep jürgen mamandardıñ densaulıq saqtau salasın işten sınauı, asqınğan jaranıñ iriñin şığaruı özi otırğan bwtaqtı özi keskenmen birdey. Özi aytqan erkin pikiri üşin quğınğa wşırauına, jwmıstan ketui de mümkin.

Alayda, jüyesizdikti qanşa jerden jasırğanmen zardabın şegip otırğan halıqtıñ densaulıq saqtau salasına ökpesi qara qazanday. Äsirese älemdi dürildetken koronavirusqa qarsı kürestegi ministirliktiñ maska tağu-taqpau, qanday maska qorğaydı, qay jerde tağu jaylı mıñ qwbılğan pikirler, senimsiz uäjder, vakcinanı mindetteu jäne halıqtıñ vakcinağa degen senimsizdigi, vakcinadan keyin mügedek bolğan jüzdegen balalar, asa tezdikpen salınğan auruhanalardıñ injenerlik jüyesi, jabdıqtaluı, halıqaralıq standarttarğa say bolu-bolmauı, jıl sayın milliardtağan aqşağa alınğan medicinalıq jabdıqtarmen qwraldardıñ standartqa say servistik kütimde bolmauı, tolıq funkciyanaldı qoldanılmay jatuı....

Osı atalğan jüzdegen problemalardıñ bir ğana tüyini bar, ol bolsa – Qazaqstan densaulıq saqtau salasında klinikalıq injeneriyanıñ damımağandığı nemese müldem joqtığı.

Klinikalıq injeneriya - bwl HTM (Healthcare Technology Management) negizinen medicinalıq kömek körsetudi oñtaylandıru üşin medicinalıq tehnologiyanı qoldanuğa jäne engizuge jauaptı mamandıq.

Klinikalıq injenerler densaulıq saqtau salasındağı funkciyası mınaday: auruhanada medicinalıq qwral-jabdıqtardı satıp aludı josparlau; tiimdi wsınıstar, qazirgi zamanğı medicinalıq apparat Öndirisindegi progrespen aqparattandıru; satıp alınğan medicinalıq qwral-jabdıqtardı tiimdi, qauipsiz, tolıq funkciyanaldı qoldanu üşin oqıtu; jabdıqtardıñ tehnikalıq küyin bağalau-qadağalau; memlekettiñ rettep-basqaruına, standart talaptarğa say jwmıs istetu jäne auruhananıñ basqa qızmetkerlerine, IT, önerkäsiptik-jüyelik injenerler jwmıstarımen säykestendiru; adam faktorlarına, ekonomikalıq şığındardı taldauğa, qauipsizdikti qamtamasız etuge mümkindik beru qatarlılar.

Qarapayım sözben aytqanda damığan elderde Klinikalıq injenerlersiz zamanaui aurhanalardıñ alğa bir qadam damuı mümkin emes. Qazaqstan densaulıq saqtau salası erteme-keşpe älemdik ozıq elderdiñ standarttarına say jwmıstar jürgizu kerek. Bwl halıqtıñ jäne uaqıttıñ talabı. Qazaqstan täuelsizdik alğan 30 jılda densaulıq saqtau salasına da az reformalar jasalğan joq. Alayda densaulıq saqtau mekemeleriniñ qan tamırı sekildi är tarmağına taralıp jatqan jwmıstarmen talaptardı zamanaui halıqaralıq standarttarğa säykestendiru, medicinalıq emdeu mekemelerindegi keybir jetersizdikterdi injenerlik şeşimder arqılı jüyege keltiruge degen talpınıs joq. Oğan dälel Qazaqstanda qazirge deyin Klinikalıq injener degen ataudıñ densaulıq saqtau ministirliginde mülde atalmaytını, ol jaylı birde-bir zañdı qwjattar qabıldamağanı.

Olay bolsa biz neden wtılıp otırmız?

Birinşi, QR Bilim jäne ğılım ministirligi joğarı oqu orındarında ozıq elderde älde qaşan tarihqa aynalğan jüzdegen türli Keñes däuirinen kele jatqan mamandıqtarğa memleket qarjısın şığındap otırğanına qaramasta, damığan elderdiñ densaulıq saqtau salasında mañızdı sektordı ielep otırğan klinikalıq injener mamandığına män bergen emes. Atalğan mamandıqtı JOO-da oqıtu, elimizde Klinikalıq injener degen mamandıqtıñ payda boluın, damuın, qalıptasuın qolğa almay otır.

Ekinşiden, Klinikalıq injenerlerdiñ aldın-ala jobalau, qajetti jabdıqtardı esepteu, auruhananıñ qızmet körsetu quatına qaray medicinalıq mekemeni ekonomikalıq tiimdilikpen jabdıqtau bolmağandıqtan jañadan salınğan auruhanalarda qajetsiz şığın şaş etekten. Auruhanalardı memleket tapsırısımen iske asıruğa qwrılıs kompaniyaları auruhananıñ medicinalıq gaz jüyesin, baylanıs jüyesin, suıtu-jıltu jüyesin Klinikalıq injeneriyanıñ standarttarına säykes jürgizbeuinen auruhana alğaş iske qosılğannan bastap qosımşa şığındarğa batqanımen qoymay, tolıq funkciyanaldı jwmıs isteui, halıqtıñ sapalı medicinalıq kömek aluı arman küyinde qalıp keledi.

Üşinşiden, Klinikalıq injenerlerdiñ joqtığınan jüzdegen milliard aqşağa alınğan ozıq medicinalıq apparattar men jabdıqtar sapalı servistik kütimsiz, tolıq funkciyanaldı qoldanusız, halıqtıñ igiligine jaramay oblıs-oblıstarda muzeydiñ eksponattarı siyaqtı komissiyalarğa, jurnalisterge körsetuge ğana jarap twr. Bwl qolında iPhone 11 telefonı bar adamnıñ wyalı telefonın tek nokia 3310 sekildi söylesu men CMC hat almasuğa ğana paydalanğanımen birdey. Densaulıq saqtau ministirligi servistik qızmetterdiñ qwqıqtarınıñ bärin jekelik iri monopolisterdiñ qolına beruge bwyrıq şığarğanımen, olardıñ jwmıstarınıñ sapasın tekseretin, diagnostika-remont jwmıstarınıñ jalğan-şın ekenin bağalay alatın klinikalıq injenerleri bolmağandıqtan jıl sayın tağı da milliardtağan teñge jelge wşıp jatır.

Törtinşiden, halıqtıñ qorqınışına aynalğan vakcinalardıñ tasımal jäne saqtalu barısındağı klinikalıq injeneriyalıq standarttardıñ saqtalmauınan jıl sayın jüzdegen säbiler mügedek boluda. Alayda onıñ naqtı qanday sebepteri bar ekenine Densaulıq saqtau ministirligi nazar audarıp, halıqqa dwrıs aqparattar berge därmensiz bolıp otır. Vakcina, däri-därmekterdiñ tasımaldanu jäne dwrıs saqtalu joldarın halıqaralıq standarttarğa säykestendirip, saqtalıp otırğan kemşilikterdi injenerlik şeşimdermen boldırmauğa jwmıs isteytin klinikalıq injenerler qosının jasaqtau bılay twrsın, bwl turalı tüsinik te joq bolıp otır.

Besinşiden,  qazir älemde eñ ülken qauipsizdik mäselesi – biologiyalıq qauipsizdik. Älem ekonomikasın twralatıp, jüz milliondağan adamdı jwmıssız qaldırğan, halıqtı köşege alıp şığıp, ärtürli bülikke aparğan qwdiretti küş – koronavirus pendemiyası soğan anıq dälel boldı. Olay bolsa, biz ğana emes, älemniñ de endigi bağıtı – biologiyalıq qauipsizdik. Auruhananıñ jeldetu jüyesinen bastap, kündelikti qoldanılatın qwral-jabdıqtarı, köp ret qoldanılatın materialdardıñ virustıq-infekciyalıq zalalsızdanuı osınıñ bäri medicinalıq tehnika men tehnologiyadan qol üze almaydı. Osı saladağı qauipsizdiktiñ adamdıq faktordı joyıp, jüyege keltirip, injenerlik şeşimder jasau – klinikalıq injenerlerdiñ eñ ülken mindeti. Onsız auruhanalarmen medicinalıq mekemelerde biologiyalıq qauipsizdikti qamtamasız etu mümkin emes.

Qazir, Qazaqstan densaulıq saqtau mekemeleriniñ barlıq salasında küre tamırday tarap, jan bitiretin klinikalıq injenerlerdiñ zatı twrmaq atı da joq. Bwnday jağdayda bizde qanday qauipsiz jäne sapalı joğarı tehnologiyalı medicinalıq qızmet körsetilui mümkin?!

Serik Muratkhan

Klinikalıq jabdıqtar men jüyelerdiñ bas injeneri

“The Qazaq Times”