Qıtay törağasınıñ Uhanğa baruı indetti jeñdik degeni. Foto: Xinlang7 .

Älemdi üreyge salıp otırğan koronavirus Qıtaydan özge memlekette tım tez qarqınmen örşip, virus jwqtırğandar sanı eki aptanıñ işinde 13 esege ösip ketti. Virustıñ bwl qarqındı taraluına qaray otırıp, Düniejüzilik densaulıq saqtau wyımı älem elderiniñ ükimetterin qatañ şaralardı qabıldauğa şaqırdı. Alayda, keybir elderde qabıldanğan şaralar Qıtaydağıday önimdi bola qoymadı.

Qañtar ayında Qıtay virusqa qarsı qatañ şaralardı qabıldadı. 65 mln halıq ömir süretin birneşe iri qalanı karantindep, twtas el köleminde baqılaudı küşeytti jäne barlıq jol qatınasına şekteu qoydı. Qıtay biliginiñ jwqpalı indetke qarsı şaralarınıñ qatarında infekciya oşağı Uhan qalasında on künniñ işinde qwrılğan mıñdağan adamdı qabıldauğa qabiletti emhana da bar.

Qıtay osı şaralardı qoldanıp jatqanda älem elderiniñ aqparat keñistigi Beyjiñniñ şaralarına sın közben qarağan edi. Keybir sarapşılar bwnday qatañ şaralardı demokratiyalıq elderde jüzege asırudıñ qiın bolatının da aytqan bolatın. 10 naurızdan bastap Qıtay biligi virusqa qarsı kürestiñ nätijeli bolğanın mälimdey bastadı. Eger Beyjiñ taratqan resmi mälimetke sensek virustıñ jaña adamdarğa jwğuı tolıqtay tejelgen.

Biraq, Qıtaydıñ bwl täjiribesin älemniñ basqa elderine qoldanuğa bola ma? N'yu-Yorktegi Halıqaralıq qatınastar ortalığınıñ ğılımi qızmetkeri YAn Junhuan Qıtay täjiribesin demokratiyalıq elderde qoldanu jäne onıñ oñ nätijeli boluı öte qiın ekenin aytadı. Ol BBC-ge bergen swhbatında: «Meyli ol demokratiyalı nemese demokratiyalı emes elde bolsın qoğamğa mwnşalıq tereñ äser etui ekitalay. Eger demokratiyalıq elder liderleriniñ qay-qaysı da bwl täjiribeni qoldanamın dese de qateleskeni. Sebebi, bwl täjiribeni jüzege asıruğa biligi de, küşi de jetpeui mümkin», – degen.

Degenmen, täj virusına qarsı küresu üşin diktaturanıñ qajeti joq degen közqarastağı sarapşılar da bar. Aytalıq, Europa elderi arasında Italiya eñ qatañ şaralar qabıldağan el boldı. İndet jağdayı asqınıp ketkennen keyin 60 mln halqı el tolıqtay karantinge jabıldı. Onıñ nätijesin aldağı uaqıtta körilmek. Ärine, demokratiyalıq qoğamda jasağandar üşin amandasudan tartıp, mädeni ortalıqtarğa is-şaralarğa jinaluğa deyin qoyılğan şekteuler, tipti üyinen şıqpay otıru, bir jerden ekinşi jerge baru üşin mañızdı sebep körsetu sındı şaralar (Italiyadağıday) diktaturanı qabıldaumen birdey sezileri anıq. Tipti, epidemiyağa qarsı küres jürgizude Qıtay täjiribesin wsınu diktaturanı uağızdau qatarında qabıldanuı mümkin.

Biraq, Qıtay täjiribesiniñ alar twstarı bar. Aytalıq, virusqa qarsı küreste jıldamdıqtıñ asa mañızdı ekenin biluge boladı. Virusqa şaldıqqan adam men onımen qarım-qatınas ornatqan barlıq adamdı tauıp şığudağı jıldamdıq, virustıñ taralu jıldamdığınan da tez boluı kerek. Bwğan qosa, el azamattarınıñ qoğamdıq tanımdarı da ülken äser etetinin köptegen sarapşılar aytıp jatır. Aytalıq, qauipti nidet aldında ükimetten emes, virustan qorqıp jalpılıq erejelerge, bilik şarasına moyın wsınu da mañızdı.

Türli pikirler, türli täjiribelerdi salıstıra kele Qıtay täjiribesi virusqa qarsı kürestiñ jalğız ğana ülgisi emes ekenin bayqau qiın emes. Diktaturanıñ kömegimen bükil eli üylerine qamap tastamay-aq, indetke qarsı nätijeli küresip jatqan jwrttar da joq emes. Aytalıq, Oñtüstik Koreya qatañ şaralarsız ükimettiñ jedel de tolassız äreketteri nätijesinde indettiñ taralu jağdayın oñğa bwrıp ketti. Soñğı mälimetterden Oñtüstik Koreyadağı indet jwqtırğandar sanınıñ azayıp jatqanın körip otırmız.

“The Qazaq Times”