Mediatrener, zertteuşi jurnalist Ashat Erkimbay. Foto: äleumettik jeli

7 aqpan astanada qazaq tilinde onlayn kontent jasauşılarğa arnalğan QazForum IV media jiını ötti. QazForum köp forumnıñ birine aynalmadı ma degen sıni swraq tudı.

Qazaqstandağı AQŞ elşiliginiñ habarlamasında forum qazaq tildi onlayn mediağa arnalğan «eñ iri käsibi alañ» retinde sipattalğan.  Jıl sayınğı forumda üzdik sarapşılar, jurnalister, blogerler men vlogerler, veb-sayt redaktorları «käsibi täjiribesimen bölisu, şeteldik jäne jergilikti spikerlerden bilim alu, beyresmi ortada qarım-qatınas qwru maqsatında bas qosadı».

Biılğı forum bağdarlamasında qazaq tilindegi onlayn kontentti monetizaciyalau, eldegi media jäne BAQ narığın damıtu mäselesin talqılau, sonday-aq jetekşi sarapşılardıñ qatısuımen şeberlik sabaqtar men trening ötkizu josparlanğan. Qoş delik. 
Forum ideyasınıñ avtorı äri qwrıltayşısı Qazaqstandağı AQŞ elşiligi ekeni belgili. Al bastı wyımdastıruşı retinde Qazaqstan baspasöz klubı ötkizgen törtinşi jiınğa äleumettik jeliler men qazaq tilindegi sayttar arasında sıni pikirler boy körsetti. Osığan baylanıstı forum qatısuşı spikeri, belgili mediatrener, zertteuşi jurnalist äri wstaz Ashat Erkimbaymen swqbattasıp körgen edik. Ol atalğan forumda Internews Kazakhstan wyımınıñ aymaqtıq media keñesşisi retinde «Ortalıq Aziyadağı media twtınu jäne mediasauat boyınşa zertteu nätijelerin» tanıstırğan edi.

 

QT:  Dästürge aynalğan forumnıñ bwl jolğı sapası köñiliñizden şıqtı ma?

– Bwl jolğı forumğa media ekspert retinde köñilim toldı. Sebebi auditoriyanıñ qoyğan saualdarın, talqılauğa aralasuın baqılau arqılı äri şaradan tıs uaqıtta öñirden kelgen qatısuşılarmen jeke pikirlesu mümkindigi tudı. Sebebi jinalıp qalğan aqparattı köpşilikpen bölisetindey mümkindik ünemi bola bermeydi. Bwl jolı forumğa qatısuşılardan aldın ala saualnama alınıp, şağın zertteu jasau mümkindigi tudı. Eger forum bolmasa, onlayn mediağa qatısı bar negizgi oyınşılardıñ bärin bir jerden köru mümkindigi tumas edi.

Forum sonımen qatar aşıq pikir aytqısı kelgenderge iştegisin şığaruğa mümkindik berdi. Bir-birimizdi tıñday aldıq. Basqa jiındarda bälkim, sıni swraq qoyğandardı birden esiktiñ sırtına şığarıp tastar ma edi...

QT: Qazaq onlayn baspasözine mwnday talqılaulardıñ qanşalıqtı paydası bar?

– Qazaq mediasınıñ işinde tek qana onlaynğa qatısı bar media ökilderiniñ basın qosatın basqa şaranı körmeppin. Köbinese Qazaqstandağı orıs tilindegi medianı talqılaytın jiındar bar ekenin bilemin. Tek qana qazaqşa, äri onlayn, äri birneşe taraptıñ basın qosıp talqılaytın alañ äzirge jalğız bolıp twr. Onı paydalı qılu sol jiınğa kelgenderdiñ özderine baylanıstı. Jurnalister köp rette jiınğa aqparat taratuşı bolıp şaqırıladı. Al bwl jiınğa kelgende özderin qonaq retinde emes, tikeley wyımdastıruşı retinde sezinip, şara bastalmay twrıp atsalısqandarı dwrıs bolar ma edi dep oylaymın.

QT: Biz tikeley efider qarap otırdıq. Bwrınğımen salıstırğanda osı forumdağı taqırıptardıñ atı özgergenimen, mazmwnı sol qalpı sekildi? Älde biz bayqay almadıq pa?

– Keybir qatısuşılardıñ tarapınan osınday pikirdi bayqadım. Äri forumğa şaqırılğan är adamnıñ kökeyinde saualı bolıp, sonıñ jauabın alarmın degen ümiti bar boluı mümkin.

Jıl ötken sayın qazaq jurnalisteriniñ jağdayı jaqsarıp kele jatqan joq. Käsibi twrğıdan bolsın, äleumettik nemese materialdıq twrğıdan bolsın, qazaq jurnalisteri qoğamdağı märtebesine narazı. Sebebi bir jağınan bilikke qatıstı media isteytinder zañ aldındağı statustarın tüsine almay jatır. Sebebi memleketke qızmet etkenmen, byudjet qızmetkeri tärizdi preferensiyağa ie emes. Ekinşiden, öz aldına täuelsiz bolayın dese, oğan de mümkindigi şamalı. Ekinşiden, käsibi twrğıdan potencialdarın körsetu mümkindikteri de şekteuli. Üşinşiden, tehnologiyanıñ jıldam damuı, ekiniñ biri aqparat wsınuşı bolıp otırğanda şınayı, sapalı aqparat jetkize alatındar ülken tehnologiyalıq qısımdı sezip otır. Sondıqtan qazaq jurnalisteri özderine nazar audarılmay jatqanın anıq bayqap otır. Äri özderiniñ ünderi estilgenin qalaydı. Eger ünderi äri qaray estilmeytin bolsa, elimizde jurnalist-aktivister sanı arta bastaydı dep oylaymın. Bwl qazirgi älemde bayqalıp jatqan tendenciya.

Bir aytarım, forumğa kelgen adam toyğa kelgendey köñilmen kelmeui tiis. YAğni, bireuden kömek ne järdem kütu – orınsız. Forumdar, basqosular äldekimniñ jağdayın şeşetin alañ emes. Pikir auanın qalıptastıratın, jağdaydı tüsinuge kömektesetin qwraldıñ biri. Äri bwl forum şeteldiñ qarjılandıruımen ötip otır. Qazir byudjet esebinen ärtürli şaralar ötip, qıruar qarjı jwmsalıp jatqanın bilemiz. Halıqtıñ aqşasına ötip jatqan şara bolıp, ol tikeley aldına qoyğan maqsatına jete almay jatsa, sınap jatsaq tüsinuge boladı. Al şeteldik wyımnıñ qazaq onlayn mediasına kömektesu üşin ötkizip jatqan şarasın biz öz ıñğayımızğa qaray bwra almasaq, özimizge renjuimiz kerek dep oylaymın.

QT: Qatısuşı retinde öziñiz jaña, paydalı, iske jaratatınday Qazaq onlayn BAQ-ın köteretindey ne aytıldı?

– Mediatrener retinde mağan aymaqtağı media ökildermen söylesu mañızdı edi. Ötken jıldan beri Arıstağı jağdaydı birinşi bolıp kötergen jurnalistiñ jauapqa tartılıp, artınşa jeñip şıqqanın bilesiz. Şındığında bwl jurnalist qauımı üşin ülken jeñis. Sonımen qatar, bwl jiınğa biz eley bermeytin, biraq onlayn narıqta aqşa tauıp, käsip jasap jürgen bir şoğır jas käsipkerler keldi. Olardıñ sözderi bügingi qazaq onlayın mediasın äri qaray damuğa oy salıp, äriptestik qarım-qatınas ornatuğa sep boladı dep oylaymın. Biılğı jıldıñ özinde onlayn narıqqa üş oyınşı kelip qosıldı: nege.kz, malim.kz, basnews.kz Bwl tendenciyanı da baqılap, nazarda wstau mañızdı. Sebebi üşeui de tek qana qazaqşa kontent jasaytın äri bwğan deyin dästürli mediada käsibi täjiribesi bar mamandardıñ jetekşiligimen wyımdasıp otır. Sonımen qatar, wyımdastıruşılar osı jiınğa alğaş ret kommerciyalıq wyımdardıñ BI Group, Kaspit.s.s kompaniya ökilderin arnayı şaqırttı. YAğni, qazaq onlayn mediasına biznestiñ sürleuine tüsirgisi keletinderge potencialdı investorlarmen baylanısuğa jağday jasadı. Eger osı forumğa kelgen qatısuşı osınday mümkindikterdi bayqay almay jatsa, ärine ökinişti. Meniñ oyımşa, biz özimizge mümkindik jasamay otırsaq, eñ bolmasa, bizge jasalıp otırğan ärbir kişkentay mümkindikti qalt jibermeuimiz kerek tärizdi.

QT: Forumdağı qazaq baspasözi, qazaq sayttarı, qazaq jurnalistikası turalı aytılğandarmen kelisesiz be?

– Biz öz sekciyamızda qazaq onlayn mediasına qazir qarjılıq täuelsizdikke wmtılu üşin şeteldiñ ülgisin qaray bergennen göri, özindik joldı jasauğa qolaylı sät tuındap twrğanın ayttıq. Äri sözimiz däleldi bolu üşin ötken jılı Ortalıq Aziyanıñ üş elinde Internews Kazakhstan tapsırısı boyınşa jürgizilgen äleumettik zertteu nätijesiniñ bir böligin tanıstırdım. Alda qanday qiındıqtar boluı mümkin ekeni de boljandı.

QT: Bwl elimizdegi dayım ötip kele jatqan iz-dereksiz situaciyalıq forumdardıñ qatarında qalıp qoymay ma?

– Bwl şara jıl ötken sayın salalıq, yağni 200 adamdıq emes, az şeñberdegi jiın formatına köşetin bolar. Sebebi jiınğa kelgenniñ köp böligi öz redakciyasında negizgi şeşim qabıldauşılar emes. Jurnalister bolğandıqtan, olarğa strategiyalıq nemese şeteldegi ülgi mısaldar qızıqsız bolıp körinui mümkin. Äri bwl şeteldiñ qarjısına wyımdastırılğandıqtan şetel sarapşıların şaqırıp, täjiribe almasu mümkindigi bar ekenin wmıtpayıq.

Ekinşiden, forumnıñ paydalı ötu-ötpeui özimizge de baylanıstı. Şara ötpey twrıp, konstruktivti pikirler aytılsa, jön dep oylaymın.

QT: Forum qortındısında qandayda bir qarar nemese şeşim qabıldana ma? Sonday-aq, aqparat ministrligine jäne joğarı instanciyalarğa qazaq jurnalistikasınıñ mäselelerine qatıstı wsınım bola ma?

– Bwl jolğı basqosu onday bir maqsat wstandı dep oylamaymın. Äri qazaq jurnalisterine tüptep kelgende joğarğı jaqqa bir qarar nemese wsınıs jiberu üşin forumsız özara kelisip joldasa bolatın tärizdi. Biraq memlekettiñ özinen tender boyınşa aqşa alıp, sodan aylıq alıp otırğan jurnalister mwnday qarardıñ soñı ne bolatının jaqsı wğadı dep oylaymın. Sol sebepti bwl jolğı jiın onlayn media qarjı twrğısınan qalayşa täuelsiz bola aladı degendi köbirek qauzadı. Äri öz betinşe aqşa tauıp jürgen ZTB tärizdi joba jetekşilerine söz berdi. Sonday-aq Nege.kz jobasınıñ da kontent tüzudegi täjiribesi basqa media oyınşılarğa jaqsı ülgi bola aladı dep oylaymın.

QT: Soñğı kezderi jiiley tüsken jurnalisterge är türli jolmen jasalıp jatqan şabuıldar men kedergiler söz boldı ma? Söz bostandığınıñ ayasın keñeytu maqsatında qanday naqtı qadamdar jasaldı?

– Öziñiz taqırıbınan bayqağanday bwl jiın onlayn kontent jasauşılarğa arnaldı. YAğni, zañğa qanday özgerister engizuimiz qajet degendi aytpas bwrın, potencialdarımızdı bağamdau mañızdı boldı. Jiınğa «Sarıağaş Info» gazetinen Amangeldi Batırbek keldi. Qazaq jurnalisteriniñ köpşiligi ol kisiniñ jağdayınınan habardar.

Elimizdegi medianıñ jaqsaruına şeteldikter wyımdastırıp otırğan jiındar kömektesedi eken dep ümittenuimiz dwrıs emes tärizdi. Qazaq mediası özi wyımdasıp, osınday şaralardı özderi wyımdastırıp, öz qwqıqtarın daulap üyrenui kerek tärizdi. Kömek öz işimizden şığuı kerek.

“The Qazaq Times”