Fotokollaj: Austriyalıq jazuşı Peter Handke, Slobodan Miloşeviç jäne Nobel' sıylığı. Foto: http://www.bosnjaci.net

2019 jılğı Nobel' sıylığınıñ laureatı Peter Handke ädebi täjiribelerimen jäne Vim Venders fil'mderiniñ scenariyleri arqılı tanımal. Biraq onıñ şığarmaşılığı «tiran» retinde tanılğan basşı Slobodan Miloşeviçti aqtadı jäne tarihtı bwrmaladı dep sınğa alınıp keledi.

Älemdik deñgeydegi marapatqa ie bolğannan keyin Kosovo, Bosniya men Gercegovina jwrtı Handkeni «non-grat şeberi jäne jalğan zertteuşi» dep ayıptadı. Handkeniñ özi 2006 jılı New York Times-ke bergen swhbatında jas kezinde Nobel' sıylığı turalı armandağanın, biraq YUgoslaviyanı qoldağanı üşin bwl märtebege ie bola almaytının aytqan.

Handke 1942 jılı Austriyada tuğan: anası slavyan, al äkesi nemis soldatı boldı. Jazuşı öziniñ radikaldı mälimdemelerimen tanımal. Ol Tomas Mann men Franc Kafka eñbekterin «qoqıs jäne eksperimentke tolı» deydi.

Handkeniñ 1966 jılı jarıq körgen «Körermenderdi qorlau» p'esası da birneşe märte sın astında qalğan bolatın. Avtor «Aspan astındağı Berlin» fil'mine scenariy jazıp, atalğan tuındı Kann festival'iniñ jüldegeri atandı.

Serbiya üşin, Miloşeviç üşin

Slobodan Miloşeviç – älemdik sayasatta «jauız basşı jäne diktator» retinde belgili. Onıñ atımen 1990 jıldardıñ basında YUgoslaviyanıñ ıdırauınan keyin jäne 1999 jılı NATO Qarulı küşteriniñ auqımdı äskeri is-qimılı saldarınan orın alğan etnikalıq qaqtığıstar men azamattıq soğıstardıñ kürdeli jäne dramalıq tizbegi baylanıstı. Sonımen qatar, Miloşeviç oppoziciyadağı jetekşi Vuk Draskoviçti de 1999 jılı qasaqana öltirmek bolğan. Slobodan Miloşeviç adamzatqa qarsı genocidte ayıptalıp, 1990 jıldardağı soğıs qılmıskeri retinde halıqaralıq Gaaga tribunalındağı sotqa jauapqa alınğan. Al biıl Nobel' premiyasınıñ laureatı atanğan austriyalıq jazuşı Peter Handke öz eñbekterinde Miloşeviçti «aqtap aluğa tırısıp keledi».

Handkeniñ 1996 jılı YUgoslaviyadağı saparı turalı jazbaları Süddeutsche Zeitung nemis basılımında jarıq körgennnen keyin sayasi janjal bastaldı. Maqalalarında avtor Balqan mäselesin tek birjaqtı körsetip, serbiyalıqtardı agressor retinde sipattağan.

Ol 1995 jıldıñ jazında mıñnan astam mwsılman-bosniyalıqtardıñ «jau qolınan qaza tabuına» kümän keltirgen. Bwl maqaladan keyin Handkege degen narazılıq örşi tüsti. Birqatar nemis basılımdarı jazuşını qatañ sınğa aldı. Francuz filosofı Alen Finkel'kraut avtordı «ideologiyalıq qwbıjıq», Salman Ruşdi «esinen aljasqan jazuşı» dep atasa, amerikalıq jazuşı S'yuzen Sontag «endi N'yu-York üşin Handke joq» dep mälimdedi.

NATO YUgoslaviyanı bombalağannan keyin üş jıl ötken soñ, Handke Serbiya arnasına swhbat berip, Kosovo üşin şayqasqan serbtik pravoslavielik monah bolğısı keletinin mälimdedi. Onıñ bwl pikiri de qızu pikirtalas tuğızdı.

2006 jılı Gaaga türmesinde qaytıs bolğan Serbiyanıñ bwrınğı prezidenti Slobodan Miloşeviçti jerleu räsiminde Handke: «Men tıñdaymın. Men sezinemin. Bäri esimde. Sondıqtan bügin men YUgoslaviyanıñ, Serbiyanıñ, Slobodan Miloşeviçtiñ janındamın», – dedi.

Handke şığarmaşılığına qarsılıq bildiruşiler. Foto. https://s1.ibtimes.com

Reakciyağa reakciyalar

Marapattau räsiminde Handke ie bolğan ataqtı bosniya, horvat, kosovo, alban men türkiyalıq diplomattar moyındaudan bas tarttı. Olar jazuşını «genocidtiñ apologeti», «non-grat adamı» dep ataydı. Bosniya mäselesin jazıp jürgen tilşiler Tvitter jelisinde #BosniaWarJournalists heştegin jazıp, Handkeniñ marapatın joqqa şığaratının ayttı. Olardıñ qatarında VVS-diñ Tayau Şığıs böliminiñ redaktorı Djeremi Bouen, New York Times gazetiniñ, CNN telearnasınıñ, New Yorker jurnalınıñ jäne Guardian gazetiniñ redaktorları men jurnalisteri bar.

London universitetiniñ professorı Orlando Faydjes Handkege «Slobodan Miloşeviçtiñ qandı rejimin jaqtauşı» degen bağa berdi. Al slovyan filosofı Slavoya Jijektiñ pikirinşe, «sıylıq äskeri qılmıstı qorğaytın adamğa bwyırdı».

Jaqında Şved akademiyasınıñ müşeleri Erik Runesson jäne onıñ twraqtı hatşısı Mats Mal'm şvedtik «Dagens Nyheter» gazetinde (şved tilinde peyvoll) jarıq körgen sın maqalağa jauap berdi. Olar Handkeniñ key mälimdemeleri orınsız jäne arandatuşılıq sipat alatının, biraq jazuşı şığarmaşılığında äskeri qılmıstardı nemese genocidti aqtau turalı oylardıñ kezdespegenin ayttı.

Avtordıñ özi soñğı uaqıtta jurnalistermen sayasattı talqılaudan bas tartıp jür. Osı aptada ötken baspasöz konferenciyasında tilşiniñ Balqan turalı saualınan keyin Handke jiınnan ketip qalğan. Handke: «Eşkim meniñ özimnen swramaydı. Tek älemdik jañalıqtardı oqıp alıp, reakciyalarğa reakciya qaytaradı», – deydi.

"The Qazaq Times"