Qazaqstandıq 10 mıñ teñgeniñ kupyurası. Foto: aşıq derekköz

Keñes odağınıñ qanjwqtı şekpeninen şıqqan 15 memlekettiñ tek ekeuiniñ ğana wlttıq valyutası orıs tilinde. Onıñ biri tabiği haqılı – Resey bolsa, ekinşi dekommunizaciya körmegen, otarsızdana almağan Qazaqstan. Qalğan 13 el öz banknotın öz tilinde basıp şığaradı.

Keñes odağı ıdırap, ornına odaqtas elder «sırtı basqa, zatı bir» jaña wyım qwrğanı tarihtan belgili. Osıdan 28 jıl bwrın jeltoqsannıñ 8-inde Minskidegi Resey, Belorus' jäne Ukraina basşıları kezdesip, 1922 jılğı qabıldanğan KSRO qwru turalı qwjattı jaramsız dep tanıdı. Artınşa 13 jeltoqsan Aşhabadta Aziya men Qazaqstan basşıları basqosıp, joğarıdağı üştiktiñ şeşimin qoldağanı esimizde. Söytip 20 jeltoqsan  Äzirbayjan, Armeniya, Belarus', Qazaqstan, Qırğızstan, Moldova, Resey, Täjikstan, Türikmenstan, Özbekstan basşıları Almatıda 21 jeltoqsanda TMD-nı qwru turalı Kelisim hattamasına qol qoyğan.

Batıs jäne damığan elder tarapınan KSRO-nıñ «zamanaui forması» dep sınalatın Täuelsiz memleketter dostastığı wyımına kiretin elder «teñqwqıqtı sub'ektiler» retinde tanılğanımen,  «Orıs älemi» ideyası eñ ıqpaldı jürgiziletin aymaq.

Gruziya 1993 jılğı jeltoqsanda TMD qatarına qosılıp, köp wzamay 2009 jılğı 18 tamızda birlestikten şığıp ketti. Jarlıq boyınşa TMD «memleket bolıp tabılmaydı jäne wltüstilik ökilettikke ie emes», dey twrğanımen täuelsiz sayasatkerler men sarapşılar wyım müşeligindegi elder SSR-diñ negizgi mwrageri qazirgi Kreml'diñ (RF) «beyresmi ıqpalında» ekenin alğa tartadı.

Armeniya, Äzirbayjan, Belorus', Qırğız, Moldova, Täjikstan, Türikmenstan, Özbekstan respublikaları Qazaqstan qatarlı odaqtas bolğanımen, bügingi tañda memlekettik til mäselesiniñ basın aşıp alğan elder. KSRO qwramında nemese TMD müşeliginde bolğan, keyin öz aldına irgesin bölip ketken postsovettik Gruziya, Latviya, Litva, Ukraina, Estoniya elderiniñ eşbirinde wlttıq banknotı orıs tilimen qosarlanıp basılmaydı.

Keñes odağınıñ qan jwqqan şekpeninen şıqqan 15 memlekettiñ tek ekeuiniñ ğana wlttıq valyutası orıs tilinde. Onıñ biri tabiği haqılı – Resey bolsa, ekinşi dekommunizaciyanı ötkermegen nemese otarsızdana almağan Qazaqstan. Qalğan 13 el öz banknotın öz tilinde basıp şığaradı. Öytkeni, wlttıq valyuta – täuelsizdik pen derbestiktiñ bastı atributtıq ayğağı. Änwranı qazaqşa eldiñ kupyura-monetası qostildi. Qandastı qınjıltatın, jattı küldiretin odağay jağday.

1993 jıldıñ küzinde Qazaqstan TMD elderiniñ eñ soñında rubl' aymağınan şıqtı. 1993 jılı qaraşanıñ 12-si küni Nazarbaev «Qazaqstan Respublikasında wlttıq valyuta engizu turalı» jarlıqqa qol qoydı. Üş kün ötken soñ 15 qaraşa küni tañerteñgi sağat 8-den bastalıp, 20 qaraşada sağat keşki 8-de ayaqtalıp, täuelsiz Qazaqstannıñ öz valyutası qarjı narığına aynalımğa engizildi. Äyttegen-ayı, äli künge deyin valyutanı memlekettik tilge ikemdey almauımız. Orıstildi bilik ökilderi men şalatildi oligarhtar qalauı – wlttıq valyutanı wltsızdandıru. 1997 jıldan beri 15 qaraşa töl valyutamızdıñ tuğan küni äri qarjıgerler küni bolıp belgilendi. 26 jıldıñ işinde älemdik parametr AQŞ dollarına şaqqanda seksen üş ese qwnsızdanğan töl teñgemizdiñ narıqtıq bağası bölek äñgime. Sözimiz dälelsiz bolmas üşin wlttıq valyutasın wlttandıra alğan postkeñestik elder men qoswlttı qazaqstandıq valyutanıñ ülgilerin wsınamız.

QR Täuelsizdiginiñ 25 jıldığına oray şığarılğan mereytoylıq banknot 10 000 teñge N.Nazarbaevtıñ beynesi men qostildi mätin berilgen. 2016 jılğı şığarılım.

1000 teñgelik kupyura ülgisi. Ädette, qazaqstandıq banknottardıñ aldıñğı beti – memlekettik tilde, artqı beti – orıs tilinde basıladı. 2014 jılğı şığarılım.

Resey Federaciyasınıñ 100 rubl'dik kupyurası tek orıs tilinde basıladı. 2015 jılğı şığarılım.

Armeniyanıñ wlttıq alyutası 500 dram kupyurası. 2017 jılğı şığarılım.

Äzirbayjannıñ 5 manatı. 2017 jılğı şığarılım.

Belorus'tiñ 200 000 rubli. 2017 jılğı şığarılım.

Gruziyanıñ 10 lareyi. 1995 jılğı şığarılım.

Moldavanıñ 200 leyi. 2013 jılğı şığarılım.

Latviyalıq 100 lat. 2007 jılğı şığarılım.

Litvalıq 50 lit. 2003 jılğı şığarılım.

Ukrainanıñ 20 griveni. 2016 jılğı şığarılım.

Qırğızdıñ 200 somı. 2017 jılğı şığarılım.

Täjikstannıñ 100 somonii. Aldıñğı beti – täjik tilinde, artqı beti – ağılşın tilinde. 2017 jılğı şığarılım.

Türkimenstannıñ 20 manatı. 2017 jılğı şığarılım.

Özbekstannıñ 50 000 sumı. 2017 jılğı şığarılım.

Estoniyanıñ 100 kronı. 2007 jılğı şığarılım.

Qazaqstannıñ tağı bir 20 000 teñgelik kupyura ülgisi. Ädette, qazaqstandıq banknottardıñ aldıñğı beti – memlekettik tilde, artqı beti – orıs tilinde basıladı. 2013 jılğı şığarılım.

"The Qazaq Times"