Berlin qorğanın qwlatqısı kelgen bwl bala qazir 40-tan asqan el ağası. Foto: Aşıq jelilerden.

Biıl Berlin qorğanınıñ qwlatılğanına 30 jıl toldı. Bwl «Qırği-qabaq soğıs» jıldarında Batıs Europa men Şığıs Europanı bölip twrğan simvol qatarlı bağalanğan. Berlin qorğanı qwlağannan keyin Europa birtwlğalandı degen sözder de aytılıp edi.

Berlin qorğanı – Ekige jarılğan Europa simvolı

Düniejüzilik ekinşi soğıstan keyin Europa kommunistik Şığıs jäne kapitalistik Batıs bolıp böline qaldı. Şığıs Europada avtoritarlı bilikter jaylağandıqtan, jüz mıñdağan twrğını bwl aymaqtan şığıp ketuge tırıstı. 1949-1961 jıldar aralığında Şığıs Germaniyadan Batıs Germaniyağa 2 mln 700 mıñnan astam adam qaşıp ötken. Keñes odağı ıqpalındağı elder bwl ürdisti toqtatu maqsatında şekarağa qorğan qabırğaların twrğızıp, elektr tok jürgizilgen torlar qoyıp, minalar kömip, qarulı jasaqtar ornalastırğan. Tipti, batıs şekaranı betke alğan adamdarğa eskertusiz oq atuğa rwqsat ta bergen.

Berlin qorğanı 1961 jılı Berlin qalasın qaq bölip twrğızılğan bolatın. Bwdan eki jıl bwrın jariyalanğan zertteu nätijesinde Şığıs Berlinnen Batıs Berlinge qaşıp ötpek bolğan 262 adamnıñ oqqa wşqanı belgili bolğan. Sol kezeñde Batıs Europa migranttardı qızu qarsı alıp twrdı. Bwnıñ özindik sebebi de bar edi. Tipti «Qırği-qabaq soğıs jıldarında» Batıs Europa massalıq migraciyanı däripter twrdı. Olar är kelgen migranttı kommunistik ideologiyadan qaşıp şıqqan azatker retinde körsetuge tırıstı. Bwl sol zamandağı ideologiyalıq qaqtığıstardıñ nätijesi edi.

EO müşeleri jüzdegen şaqırımğa sozılğan qorğandar twrğızdı. Foto: BBC.

Qazirgi Europanıñ simvolı

Alayda, 30 jıldan keyingi büginde adamnıñ eñ bastı qwndılıqtarın qadirlegiş Europanıñ özinde adamdardıñ jürip-twruın şekteuge arnalğan jüzdegen şaqırımğa sozılğan qorğandar twrğızıluda. Migranttardıñ elge kiruin şekteu maqsatındağı bwnday qorğandar aldağı uaqıtta Europanıñ simvolına aynalıp ketui de ğajap emes.

Eñ ülken kommunistik rejim qwlağannan keyin Şığıs Europa elderi kapitalizmge oyısıp, EO-nıñ müşesi bolıp qaldı. Biraq, osı twsta migranttarğa degen közqaras keri bağıtqa qaray özgerdi. Europa elderi arasında erkin jürip twru-qiın bolmağanımen, ekonomikalıq jağdayı naşar europalıq emes eldermen şekaralarda qorğandar twrğızıldı. Adamdıq qwndılıqtardı şektep otırğanına qarmastan bwl qorğandar öz kezeginde «Europa şebi» degen süykimdi äri aybındı atqa da ie boldı.

«Şekarasız därigerler wyımınıñ» aytuınşa, bwnday dual-qorğandar mıñdağan migranttardıñ ölimine äkelip soğuda. Bwğan qosa birqatar sınşılar Europa migranttar mäselesinde äleumettik qırınan köri, sayasi jäne ekonomikalıq qırına köbirek nazar audaradı dep sındaydı.

Europa Odağı oñtüstik jäne oñtüstik-şığısında şekara qorğandarın soğıp, Batıs Aziya (Batısta Tayau Şığıs delinedi), Afrika jäne Aziyadan keletin migranttardı şekteuge tırısadı. Aytalıq, Vengriya Serbiya şekarasına kemel baqılau apparattarımen jabdıqtalğan 155 şaqırımdıq qorğan twrğızdı. Bolgariya bolsa Türkiyamen şekarada 260 şaqırımdıq qorğan soqtı. Jerorta teñizi arqılı Europağa jetuge täuekel etetin migranttar da köp. Biraq, olarğa qarsı «Teñiz qorğanı» da bar. Arnayı şarlauşılar olardı wstap, Afrikağa qaytarıp jiberuge tırısadı.

Migranttardıñ jolın tosıp tastauğa, bir elden kelesi bir elge ötuine tosqauıl qoyatın qorğandar Europanıñ öz işinde de bar. Bir sözben aytqanda, Europa migranttarğa qatañ şekteuge qaray kele jatır. Bwl sayasatın Birikken Wlttar Wyımı da sınğa alğan. Toqeterin aytqanda, bir kezderi (1989 jılı) «Batıs – erkindik pen toleranttılıqtıñ simvolı» degen atı qazirgi Europağa say kelmey qaldı.

“The Qazaq Times”