BWW-nıñ arnayı bayandamaşısı Filip Alston. Foto: AFP / Tony Karumba

17 qazan BWW-nıñ kedeylik jäne adam qwqıqtarı jönindegi arnayı bayandamaşısı Filip Alston  «Cifrlıq äleumettik memleket» wğımı äleumettik bağdarlamalardı qarjılandırudı qısqartuğa, baqılau jüyesin engizuge jäne jeke kompaniyalardıñ müddelerine qızmet etuge negiz bolatını turalı mälimdeme jasadı. AQŞ-tıñ «Şıñjañdağı wyğırlar, qazaqtar jäne basqa da wlttarğa qısım jasauğa atsalısqan»  qıtaylıq tehnologiyalıq baqılau-skanerleu kompaniyalarına sankciya salğanına qaramastan, Qazaqstan joğarıda sankciyalanğan wyımdardıñ önimderimen «äsireavtomattandırudı» bastap ketti.

Ol memlekettik qızmetterdi cifrlandıru biliktik basqarudıñ tiimdiligin arttıruğa bağıttalğanın atap ötti. Jaña tehnologiyalardıñ arqasında azamattardıñ ömiri jeñildep, jaqsaruı kerek. Alayda, şın mäninde, sandıq jüyelerdi qoldanu müldem basqaşa reñk ala bastadı.

BWW sarapşısı Alston  «Adamzat sandıq jüyemen kindiktesken äleumettik bolaşaqqa wmtıluda. Biz bwl bağıttı dereu özgertuimiz kerek, äytpese biz cifrlıq äleumettik antiutopiyadağı zombige aynalamız», – dep alañdauşılıq bildirdi.

«Sandıq äleumettik memleket neoliberalizmniñ «troyandıq at» türine jäne äleumettik qorğau jüyelerine teris közqarasqa äkelui mümkin», – dep tolıqtırdı ol.

Alston nıñ aytuınşa, sandıq jüyeler tek äleumettik şığındardı azaytu üşin ğana emes, olar memlekettiñ azamattar aldındağı esep beru twjırımdamasın tolığımen bwrmalauğa qoldanıladı.

Arnayı bayandamaşı zañ üstemdigi äli qalıptaspağan elderde äleumettik salada jaña tehnologiyalardıñ qoldanıluına erekşe alañdauşılıq tanıtadı. Alston  keşendi zertteu nätijesin alğa tarta otırıp, memleketterdiñ biometrikalıq jeke kuälikterdi engizuge müddeli boluı arqılı adam qwqıqtarın bwzudıñ «zor potencialına» köz jetkizuge boladı deydi.

«Qazir äleumettik qorğau jäne qoldau jüyelerine sandıq derekter men türli tehnologiyalar negizinen avtomattandıru, boljau, säykestendiru, baqılau, identifikaciyalau  jäne jazalau, t.b.  maqsattarda köbirek engizilude», – dep aşıp ayttı sarapşı.

Sonımen qatar, Alston  «cifrlıq äleumettik memleket» qwru procesimen jeke sektordıñ aynalısuına alañdaulı. «Köptegen memleketter iri tehnologiyalıq kompaniyalardan adam qwqıqtarın saqtauın talap etpeydi, al kompaniyalardıñ özderi mwnday talaptardı qabıldauda qwlıqsız bolğandıqtan olar adam qwqıqtarı eskerilmeytin aymaqta jwmıs isteydi», – dedi sarapşı spiker.

Bayandamaşınıñ sözinşe, äleumettik salağa sandıq tehnologiyalardı engizu zañ şeñberinde äri  adam qwqıqtarın saqtau-qwrmetteu şartımen jürgizilui kerek.

«Betperdesi bar-joğına qaramastan alıstan tani biletin aqıldı beynebaqılau» mäselesi  qazaqstandıqtardı mazalay bastadı. El prezidenti Qasım-Jomart Toqaev «Qıtay ekspansiyasına qarsı» narazılıq örşip twrğan twsta  juırda «Qıtaydıñ adamdardıñ jeke bas derekterin cifrlandıru ädisin» maqtap, Qazaqstan Beyjiñ täjiribesin qabıldau keregin aytqan bolatın.

Esteriñizge sala ketsek, qazannıñ basında  AQŞ «Şıñjañda wyğırlar men qazaqtarğa jäne basqa da mwsılmandarğa qısım jasauğa qatısı bar, repressiya nauqanına, jappay wstauğa jäne olardı jaña tehnologiyalarmen añduğa atsalısqan» degen ayıptaumen Qıtaydıñ 28 kompaniyası, sonıñ işinde Qazaqstanda biraz jıldar boyı jwmıs istep kele jatqan Hikvision, Sense Time jäne Megvii Technology firmalarına sankciya salğan edi.

Beyjiñdegi körmede körsetilgen Hikvision kameraları. Foto: Azattıq

Bwğan qaramastan, el astanasında qazirdiñ özinde jolaqı töleudiñ jaña ädisi FacePay jüyesi tehnikalıq sınaqtan ötkizilip jatır. FacePay – biometriyalıq mälimettermen basqaru jüyesi. №10 jäne №5 qoğamdıq kölikterinde jürgizilip jatqan pilottıq joba adamdardı tanu funkciyası arqılı jwmıs jasaytının eskergen IT mamandarın «avtoritarlı rejimde äsireavtomatizaciyalau adam qwqıqtarına qarsı añdu, baqılau, qwpiyalıq derekterdiñ üşinşi tarapqa qoldı bolu ıqtimaldığı qauipteri tuatını» mazalaydı.

Bügin  Filip Alston  dästürli türde adam qwqıqtarın qorğauğa qatıstı mäselelermen aynalısatın BWW Bas assambleyasınıñ 74-sessiyasınıñ Üşinşi komitetinde «Memlekettik qızmetterdi cifrlandıru jäne onıñ mäseleleri» turalı bayandamasın wsınadı.

Astanada biometriyalıq mälimetterdi skanerleu arqılı tölem jasau jüyesi sınaqtan ötkizilude. Foto: inforumburo.kz

"The Qazaq Times"