Iran auır ekonomikalıq dağdarısqa tap boluda. Foto: Izvestiya.

Ötken aptada AQŞ prezidenti Donal'd Tramp Tayau-Şığıstağı äskeri bazalarındağı äskeri küşterdi köbeytti. Onıñ aytuınşa, Iran AQŞ-tıñ öñirdegi äskeri bazalarına şabuıl jasauğa dayındaluda.

Qazir Irannıñ ekonomikalıq jağdayı tım müşkil halde twr. Bwnı el prezidenti Hasan Ruhani kezekti mälimdemesinde rastadı. Ol tipti qazirgi Irannıñ ekonomikası Şığanaq soğısı kezindegi jağdaydan da naşar ekenin,  bwğan AQŞ-tıñ Iranğa qarsı ekonomikalıq sankciyası sebep bolğanın alğa tartqan.  Prezident Ruhani sözinde: «Soğıs kezinde bank jüyesinde, mwnay saudasında, eksportta eş mäsele şıqqan emes. Tek qana qaru-jaraq satıp aluğa ğana şekteu qoyılğan bolatın», – deydi.

Iran prezidenti ekonomikalıq jağdaydıñ qiındauına ilese, özine qarsı işki sayasi küşterdiñ de küşeye tüskenin ayta kelip, sankciyalarğa qarsı twru üşin el işindegi sayasi küşterdi birlikke şaqırğan.

Mäseleniñ törkini qayda jatır?

Irannıñ ekonomikası tarığıp, äleumettik-sayasi dağdarısqa qaray bet alğanı bayqaladı. Mäseleniñ törkini tağı da AQŞ-Iran qarım –qatınasında jatır. Eki el qarım-qatınasınıñ bülinuine tağı sol yadrolıq kelisim sebep bolıp otır.

2015 jılı Iranmen AQŞ, Britaniya, Franciya, Germaniya, Resey jäne Qıtay qatarlı 6 el kelisimge qol qoydı.  Bwl kelisim boyınşa, Irannıñ yadrolıq qaruğa qol jetkizuge jasağan talpınıstarı şekteulerge wşıradı. Esesine, bwl elge bağıttalğan halıqaralıq sankciya alınıp tastaldı.

Iran özindegi yadrolıq äreketterdi baqılau üşin BWW-nıñ baqılauşıların kirgizuge kelisti. Alayda, baqılauşılar aldın-ala rwqsat aluı kerek edi.

Tramptıñ soñğı şeşimi

AQŞ prezidenti Donal'd Tramp bıltır mamırda joğarıda atalğan kelisimnen birjaqtı şığıp ketti jäne AQŞ-tıñ Iranğa qarsı sankciyasın qalpına keltirdi. Al, bıltır qaraşa ayında, Irannıñ finans salası men mwnay eksportına qarsı sankciyasın jariya etti. Ol twsta Iran mwnay eksportı tolıqtay toqırauğa wşıramağan edi. Sebebi, Qwrama Ştat öziniñ keybir odaqtastarımen qatar birqatar elderge Iran mwnayın satıp aluına belgili därejede jol berip kelgen. Sonıñ özinde Iranda ekonomikalıq jağday birtindep naşarlay bastadı. Äsirese, eldiñ finans salası auır dağdarısqa tap boldı.

Bwğan jauap retinde, Iran atalğan kelisimdegi keybir erejelerdi orındamaytının bildirgen edi.

Alayda, AQŞ prezidenti bir apta bwrın Iran mwnay eksportın şekteuge qatıstı jaña şeşimin jariya etip, barlıq eldiñ Iran mwnayın satıp aluına tıyım salatın sankciyanı engizdi.

Iran bwğan da qarsı jauabın berdi. YAğni, şetelge satılatın bayıtılğan uran kölemin şekteuge tırıstı. Äri, kelisimdi saqtap qalğan 5 elden Irannıñ mwnay eksportın qorğap qaludı talap etken. Bwl talaptarı orındalmasa, Tehran yadrolıq qaru turalı şekteudi qayırıp qoyıp, yadrolıq bağdarlamanı qayta tüzetinin de añğarttı.

Eki eldiñ talabı eki türli

AQŞ Iranğa qarsı sankciyalardı alıp tastaudıñ birden bir şartı – Tehran rejiminiñ öñirlik sayasi wstanımınan bas tartıp, yadrolıq bağdarlamanı tübegeyli joyuğa negiz bolatın jaña kelisim jasasu. Al, Iran bolsa jaña kelisim jasauğa qarsı. 2015 jılı altı elmen birge qol qoyğan kelisimdi jalğastı saqtap qalğısı keledi. Alayda, bwl Tramp biligi üşin Iranğa yadrolıq bağdarlamanı damıtuğa mümkindik beretin kelisim retinde bağalanğan.

“The Qazaq Times”