Qıtay basşısı Italiyada. Foto: VOA

Qıtay basşısı Rimge resmi saparmen barıp, Italiyamen iri infraqwrılımdıq jobalarğa qol qoydı. Qıtay men Italiya arasındağı baylanıstıñ nığayuı AQŞ pen özge europalıq elderdi alañdattı.

Qıtay basşısı Şi Jinpiñ ortağa salğan «Bir beldeu – Bir jol» bağdarlaması Qıtaydı Europamen twtastırudı közdeydi. Al soñğı däuirde ekonomikası qwldırap ketken Italiya elge investiciya tartudı bastı maqsat etkenin aşıq ortağa saldı. Europa elderi arasında Qıtaydıñ arta tüsken ıqpalı AQŞ pen Europa Odağın alañdata tüsti.

Qwrlıqtağı jäne teñizdegi jobası. Foto: Xinlang.

Qwrlıq pen teñizdegi «Jaña Jibek jolı»

Qıtay qolğa alğan «Bir beldeu – Bir jol» jobası 60 memleketti twtastıratın, soñğı kezdegi eñ iri halıqaralıq jobanıñ biri. Onıñ tüpki maqsatına keletin bolsaq, Qıtaydıñ qıspaqqa tüsken ekonomikasına, äsirese öndiris salasına jaña bazar izdeu. Ol üşin damığan Europa men Europağa deyingi eldermen jalğasıp jatqan jaña sauda jelisin qalıptastırudı maqsat etedi. Beyjiñ biligi bwl jobanı transporttıq baylanıs, erkin sauda, finanstıq integraciya, mädeniet jäne bilim beru salalarındağı ıntımaqtastıq retinde jüzege asırğısı keledi.

Jobanı jüzege asıru üşin Qıtay biligi damuşı elderge investiciya retinde milliardtağan dollar audarıp, infra-qwrılımdıq jobalardı qolğa ala bastadı. Alayda, keybir sarapşı-sınşılar Qıtay biligi jobanıñ atın jamılıp, öziniñ sayasi jäne strategiyalıq ıqpalın keñeytudi közdeydi dep sınğa aladı. Ärine, Qıtaydıñ bwl jobasında strategiyalıq jäne ideologiyalıq müddeniñ bar ekeni dausız. Eger, joba oydağıday jüzege asar bolsa bwl Beyjiñniñ halıqaralıq ıqpalın arttıra tüspek.

Batıs elderi ne oylaydı?

Batıs elderinde qarızğa batqan Ortalıq Aziya, Oñtüstik-Şığıs Aziya jäne Afrika elderi Qıtaydıñ qas-qabağın bağıp qaldı degen pikirler bar. Alayda, Qıtay investiciyası arqılı key damuşı elderdiñ infra-qwrılımdıq jobaların jüzege asırudı qoldauşı batıstıq sarapşılar da bar.

Al, Italiyanıñ jöni bölek, ol Qıtay investiciyasın qabıldağan alğaşqı damığan el bolıp sanaladı. Europalıq bwl eldiñ älemniñ aldınğı on iri ekonomikasına kiretinin, tipti G7-ge de müşe ekenin ayta ketken jön. Alayda, 2008 jıldan beri Italiya ekonomikası twraqtı tömendep ketti. Bıltır Genuya qalasındağı ülken köpirdiñ qwlauı bwl eldegi infra-qwrılımdı jañartu kerektigin eskertkendey boldı.

Qıtay üşin Italiyanıñ mañızı qanday?

Batıstıq BBC, CNN sekildi ıqpaldı aqparat qwraldarınıñ taldauınşa, Qıtaydıñ Italiyadağı investiciyası tek «simvoldıq» mänge ie. Bwl arqılı Beyjiñ tarabı «damığan elder de Qıtay investiciyasına mwqtaj» degendi körsetkisi keledi dep qaraydı.

Europa Odağı Qıtaydıñ europalıq elderdegi qadamınan alañday bastadı. Äri, Qıtaymen kelisim jasasqan kezde köñil böluge tiisti 10 türli mäseleni anıqtap, jariya etti. Sonıñ biri, tağı da, Qıtaydıñ elektronika alıbı Huawei-diñ jwmıs isteuine rwqsat beruge baylanıstı. AQŞ tarabı bwl qıtaylıq kompaniyanı tıñşılıqpen aynalısadı dep ayıptaydı. Al, Huawei bolsa bwl ayıptardı joqqa şığarıp keledi.

Qıtay men Italiya arasında bwl mäsele qaralğanı anıq. Sebebi, kelisimde atalğan qıtaylıq kompaniyanıñ jwmısı qamtılmağan. Al, Italiya porttarı Qıtay üşin asa mañızdı, Europa jüregine qadalğan jebe sındı röl atqarmaq.

Ortalıq Aziyadağı Qıtay investiciyası

Qıtay Ortalıq Aziyada transporttıq jäne energetikalıq jobalarğa bas nazar audarıp otırğanı belgili. Qazaqstan, Qırğızstan, Özbekstan, Türkimenstan men Täjikstandı qamtığan jobalar qolğa alınuda. Qıtaydıñ milliardtağan investiciyası Ortalıq Aziya arqılı Iran, Resey, Kavkaz, Türkiya, Europağa qaray ötpek.

Qaşqardan Europağa deyingi dälizi Ortalıq Aziyanıñ oñtüstiginen ötetetin bolsa, Qazaqstan men Qıtay şekarasındağı Qorğas qwrlıq portı Aqtau portı arqılı Äzerbayjan, Gruziya, odan arı Europağa qaray tauar tasımal jelisin ornatudı közdegen.

Degenmen, Ortalıq Aziya elderiniñ ükimetteri Qıtay investiciyası öñirdiñ ekonomikalıq damuına qarqın beredi dep ümittenip jatqanı belgili. Alayda, qıtaylıq investorlar jergilikti halıqtıñ qarsılığına köbirek tap bolatını belgili bola bastadı. Äsirese, Qırğızstan, Özbekstan, Täjikstan elderinde bwl ayqın körinip kele jatır. Bwl da Qıtay jobasınıñ aldağı ülken kedergisiniñ biri. Orta Aziya elderiniñ qıtaylıq iri joba astarındağı strategiyalıq jäne ideologiyalıq müddelerin tap basıp tabuı asa mañızdı bolğalı twr.

“The Qazaq Times”