Foto: https://altay-news.ru

«Financial Times» Garvard universitetiniñ professorı Djozef Naydıñ sauda soğısı  jäne AQŞ pen Qıtaydıñ ekonomikalıq äleuetine qatıstı maqalasın jariyaladı. Älemdik arenada bedelge ie qos memlekettiñ aldağı bağıtı qanday? Sauda soğısınıñ jeñimpazı anıqtaldı ma? Endigi kezekte osı saualdarğa jauap izdegen sayasatkerdiñ saraptamasın nazarlarıñızğa wsınamız.

Sayasatker Djozef Nay. Foto: https://pi.tedcdn.com

Djozef Naydıñ aytuınşa, Uaşingtondağı respublikalıqtar men demokrattarda Qıtay quatınıñ artuı «amerikandıq däuirdiñ» ayaqtaluın bildiredi degen qauip bar. Alayda, AQŞ prezidenti Donal'd Tramp bastağan sauda soğısı asa mañızdı mäseleni jasırıp qaldı.

Birinşiden, Qıtay ekonomikası älem oylağanday mıqtı emes ekendigin este saqtau kerek. Ekonomister 2014 jılı Qıtay qarjılıq damu jağınan amerikandıqtardı basıp ozdı degen qorıtındı şığarğan. Biraq bwl sanaq halıqtıñ satıp alu qabiletindegi tepe-teñdik turalı söz bolıp otır. YAğni statistikadağı sandar ekonomikanıñ naqtı quatın körsetpeydi. Köptegen sarapşılar bolaşaqta Qıtay ekonomikası AQŞ-tı basıp ozadı dep sanaydı. Degenmen, eki el arasındağı sauda soğısınan keyin QHR qarjılıq dağdarısqa wşıradı: qaraşada satu mölşeri 8,1%-ğa ösken. Al bwl 2003 jıldan bergi eñ tömengi ösim körsetkiş.

Ekinşiden, memlekettiñ ekonomikalıq deñgeyi – geosayasi quattıñ jalğız körsetkişi emes. Qıtay AQŞ-tan halıqaralıq arenadağı äskeri küşten de, äleumettik jağdaydan da artta qalıp otır. Eger Qıtaydıñ halıqaralıq deñgeyde adam qwqıqtarın bwzğandağın eskersek, onıñ bedeli tipten älsireydi.

Avtordıñ aytuınşa, «Qıtay AQŞ-qa Reseymen qatar qauip töndirude. Biraq, Amerikanı basıp ozatan el joq. Sebebi, AQŞ qorğanıs jağdayına Qıtayğa qarağanda üş ese köp qarjı jwmsaydı». Bwğan dälel jeterlik. Mäselen, aldağı uaqıtta Reseydi eleuli demografiyalıq problemalar kütip twr jäne ol energiya tasımaldauşılardıñ eksportına tikeley täueldi. Braziliya men Ündistan bwrınğıday damuşı elder qatarında qaldı. Aziya elderi de solay. Resey men Qıtay halıqaralıq arenada bir-birimen ıntımaqtasuğa tırıssa da, 1950-şi jıldardan beri avtoritarlıq memleketterdiñ alıp al'yansı statusınan arılğan joq. Eki eldiñ bügingi äleueti avtoritarlıq memleket deñgeyinen asa almaytının jäne osı jağdaydı qalpına keltirudiñ ekitalay ekendigin bildiredi. Tipti, Aziyanıñ özinde Qıtaydıñ küş-quatı Ündistan, Japoniya jäne Avstraliyamen teñesedi. Al AQŞ küşteri osı üş memleket balansında da joğarı körsetkişke ie.

Qıtay AQŞ-tıñ jaña qauipsizdik strategiyasına «manipulyaciya jäne jala jabu» degen bağa berdi. Qıtay biliginiñ qazirgi «minez-qwlqına» qarağanda, olar QHR-diñ güldenui üşin älemdik tärtipti bwzğısı da kelmeydi. Biraq, sayasatta alauızdıq tuğıza otırıp, Beyjiñ tarapı öz ıqpalın älemdik deñgeyde nığaytqısı keledi. AQŞ-tıñ köşbasşılığı qanşa jerden sınğa qalsa da, köptegen halıqaralıq problemalardı şeşude Europa jäne Aziya elderimen ıntımaqtastıq baylanıstı saqtaydı.

Djozef Nay öz materialında: «Eger AQŞ öz odaqtastarımen tığız ıntımaqtastıqtı jalğastıratın bolsa, Qıtay älemdegi ıqpaldı el deñgeyinen ayırıladı», – degen qorıtındığa kelgen.

"The Qazaq Times"