Äzimbay Ğali: Reseydiñ Qazaqstandı otarlau jobası iske aspadı

1990-şı  jıldarı Qazaqstanda äleumettik ekonomikalıq reformalar auırtpalığı bastapqıda halıqqa qattı batqan, bara kele narıqtıq ekonomikalıq reforma jüzege astı.

Qajıgeldin -Nazarbaev reformasınıñ pozitivti käser pärmeni öte mol bolıp, Qazaqstannıñ ekonomikası eselep östi. Sonımen birge, 1990-şı jıldarı Qazaqstanda äleumettik qiınşılıq saldarınan, mäselen  1994 jılı 470 mıñ adam Qazaqstannan köşip ketti. Kelesi jıldarı Qazaqstannan emigraciya tömendey berdi de, soñğı jıldarı  30-40 mıñ adam Qazaqstannan jılma-jıl köşip otırdı. Sonımen 1990-şı jıldardan bastap Qazaqstannıñ ekonomikalıq quatı (VVP) Özbekstannan (Özbekstan Prezidenti Kärimov reforma jasamadı) 4-5 ese asıp tüsti. Bara kele 2002 jıldan bastap Qazaqstannan emigraciya sayabırsıdı, biraq toqtamadı. Egemendik jıldarında Qazaqstanğa bir million oralman qazaq  ağayın köşip keldi. Qazaqstan halqı säl azayıp qaytadan öse bastadı: sebebi jılma-jıl qazaqtıñ ösimi 230 mıñday edi.

Migraciya – neginen pozitivtik ürdis, äleumettik ösu körsetkişi. Köşken orıs, ukrain, nemistiñ köp böligi qalada twratın. Patşa ükimeti qazaqtı qalağa kirgizbeuge tırıstı, Keñes ükimeti  propiska jüyesi arqılı qazaqtı qalağa kirgizgisi kelmese de qalağa azdap jiberuge mäjbir boldı- qarajwmısşılar men jergilikti qızmetkerler kerek boldı. Egemendik jıldarında Qazaqstanda propiska jüyesi qalağa keludi şektegendi qoydı. Qazaq qalağa lap berip qala twrğındarınıñ 60% qwradı. Endi qazaqtıñ altın besigi qala boldı. Qazaqstannıñ qazağı 28%-ten 69% jetti. Alhamdulillyahi. Qazaqstandağı qazaq sanı 12.5 millionday.

Sonımen Reseyge orıstar ketip jatır: jılma-jıl migraciyalıq sal'do orta eseppen 30-40 mıñ .Sonımen birge Reseyge oquğa ketip bara jatqan qazaqtar da bar. Reseyde oqu arzan jäne sapalı deydi olar. Biraq Reseyde qalğan qazaqtar az. Resey qazaqtarı da atamekenge azdap kelip jatır. Germaniyağa ketken nemis otbasılarınıñ arasında üşten biri orıstar eken. Sol siyaqtı Izrail'ge, Grekiyağa ketkenderdiñ kelinderi men küeubalaları arasında da orıs köp.

Aytayın degenimiz, orıs pen nemistiñ öz atamekenine ketkeni qwptarlıq. Sebebi Reseydiñ Qazaqstandı otarlau jobası iske aspadı.Tek Soltüstik Qazaqstan men Qostanay oblıstarında qazaq 35%. Endi orısı jappay köşken soltüstik jäne ortalıq Qazaqstanğa işki jäne sırtqı migranttardı jiberip ornalastırıp jatır. Bwl dekolonizaciya sayasatınıñ körinisi.

"The Qazaq Times"