Breksittiñ soñı ne bolmaq. Foto: BBC.

Britaniyanıñ bas uäziri (prem'er-ministri) Tereza Mey Europa Odağınan şığu turalı 585 paraqtan twratın kelisim jobasın Parlamentke wsındı. Alayda, parlament deputattarı, tipti Tereza Meydiñ keybir partiyalastarı da jobağa qarsı öretüregelisti. Europa Odağınan şığu turalı kelissözder jürgizgen ministr Dominig Raab pen Eñbek jäne zeynetaqı ministri Ester Makvey öz erikterimen qızmetten ketti. Dominig Raab bolsa, prem'er-ministrdiñ jobasın qabıldauğa bolmaytının aytıp ketti.

Britaniyada 2016 jılı referendum ötkende, halıqtıñ 51,9 payızı Europa Odağınan şığıp ketudi qoldap, 48,1 payızı EO-da qaludı taldadı. Referendumnıñ nätijesine say, Britaniya 2019 jılı 29 naurız küni (jwma) 23:00-de Europalıq Odaqtan birjolata şığıp ketui kerek. Bıltırdan beri EO men Britaniya arasında tolassız breksit kelissözi jürgizildi. Qatañ kelissözderden keyin taraptar pikir tabıstı. Endigi mäsele kelisimdi Britaniya parlamenti men EO-ğa müşe 27 eldiñ maqwldauı kerek.

EO-Britaniya arasında kelisimde ne qamtılğan?

  • Britaniya EO-dan şıqqannan keyin, sol elde jasap jatqan europalıqtar jäne olardıñ otbasılarınıñ sol elde qaluına qwqığı bar.
  • 21 ayğa deyin ötpeli kezeñ belgilenip, almasularğa tiimdilik beriledi.
  • Britaniya ükimeti «ayırılısu aqısı» retinde 39 mlrd funttı europalıq kompaniyalarğa audaradı.
  • 3 mıñğa juıq azıq-tülik tauarlarına arnayı qwqıqtar beriledi.
  • Irlandiyadağı şekara mäselesi kün tärtipke qoyıladı.

Parlamentke wsınılğan 585 betten twratın jobadan tıs, aldağı uaqıtta EO-Britaniya bolaşaq kelisimder turalı da jobalar dayarlanuı kerek. Jobalar qabıl alınsa, 2020 jıldıñ jeltoqsan ayına deyingi ötpeli kezeñ bastaladı.

Jobalarğa say, eki jaq arasındağı «Erkin sauda aymaqtarı men arnayı tauarlarğa» bağıttalğan bajı salğı tolığımen alınatın boladı. Bwğan arnayı salıq erejesi jasalatın boladı. Sonımen birge, taraptar Soltüstik Irlandiya men Irlandiya arasındağı şekaralıq daudı ortaq şeşuge tırısatın boladı. Al, bwl mäsele bolsa, Britaniyanıñ twtastığına qater töndiretin mäsele retinde qaralıp otır.

Endi ne bolmaq?

Alda twrğan eñ bastı eki basqış: EO jobanı talqılaydı; Britaniya parlamentinde jobanı qoldauğa dauıs beriledi.

EO jobanı talqılau üşin qaraşanıñ soñında şwğıl otırıs ötkizbek. Al, Tereza Mey parlament müşelerin ilandıru üşin bar küşin salmaq. Ärine, bwl oñay bolmaydı. Üytkeni, bwl jolı oppoziciya men qatar Tereza Meymen bir partiyadağılar da qarsı şığuda. Al, Soltüstik Irlandiyanıñ isi Britaniyanıñ bastı problemasına aynaluı mümkin degen boljamdar da aytıluda.

Tereza Mey hanımnıñ keybir partiyalastarı onıñ prem'er-ministrlik qızmetinen ketuin de talap etude. Bwdan tıs onıñ keybir sayasi senimdi odaqtastarı qızmetterinen bas tartıp ketui mümkin.

Britaniya eşbir jobasız da EO-dan şığıp ketuine de boladı. Bwdan qauiptengen Britaniya parlament ökilderi Tereza Meydiñ jobasına qoldau körsetui de mümkin delinedi. Al, Tereza Meydiñ jobası qabıldanbay qalsa ne boların eşkim bilmeydi. Bwl sonşa uaqıttı sarıp etken kelissözder men jobalardıñ selge ketkenimen birdey. Britaniyanıñ äyel bas uäziri EO-men kelissözdi qaytadan bastauı mümkin. Alayda, onıñ qızmetten ketui jäne qaytalay parlamenttik saylau ötkizilui de mümkin. Olay bolğanda aldağı tartıstı kezeñniñ tipti de wzaqqa sozılatını anıq.

Britandıq sayasatşılardıñ köbi, Tereza Mey bwl joldan bas tartıp, breksit merzimin keyinge şegerip, qaytadan referendum ötkizedi dep ümittenedi. Biraq, bwl ümit sol küyinde aqtalmay qalatınday. Sebebi, Tereza Mey qaytalay referendum ötkizilmeytinin anıq aytqan.

Eki tarap ta jobanı qabıldamasa, onda eñ äueli Britaniya eşqanday kelisimderdiñ kepildiginsiz  Europa qwramınan şığıp ketedi. Joba qayta jasaladı da, britandıq parlament taratılıp, qayta saylau ötkiziledi. Qaytalay referendum ötkizilui de mümkin. Osılayşa, ağılşın aralı men Europa arasındağı kürdeli kezeñ wzaqqa jalğasatın türi bar.

“The Qazaq Times”