Resey prezidenti Vladimir Putin. Foto: inosmi.ru

Resey prezidenti Vladimir Putinniñ ornın basuğa üş kandidat layıqtı. Olardıñ biri osı lauazımğa ie bolu üşin, 2021 jılı prem'er-ministr bolıp tağayındaluı tiis – deydi japondıq «Nihon Keizai Shimbun» basılımı.

Basılımnıñ saraptaması boyınşa, aldağı uaqıtta Resey jaña basşı tağayındaudı tağatsızdana kütedi. Älem ğana emes, reseylik sayasatkerler de Putinniñ mwrageri kim bolatının oylay bastadı. Postputin kezeñin boljay otırıp, sayasattanuşılar Resey köşbasşısınıñ mwragerin anıqtamaq. Ärine, oppoziciyalıq küşter bilikti basıp alatınday scenariy qwra almaydı. Sonda da «agressorlıq Resey» biligin jaña reformalar kütip twğanı mälim. Rasımen, Reseyde merziminen bwrın saylau bola ma? Putinniñ ornına kim ümitker? Japondıq tilşi Motohiro Ikedanıñ saraptamasına jäne özge de sayasatkerlerdiñ pikirine zer salsaq.

«Solğın sayasat»

Reseyde prezident Putinniñ tanımaldığına köleñke tüsti. Bwğan halıqtıñ zeynetaqı reformasınan tuındağan narazılıqtarı äser etti. Jer-jerde köterilister orın ala bastadı. Qazirgi uaqıtta Putinniñ bilik basındağı törtinşi merzimdik kezegi ötip jatır. Osı jıldıñ qırküyek ayında ötken aymaqtıq saylau basşılıqtıñ soñğı merzimine ayaq basqan Putin üşin soqqı boldı. 9 qırküyekte Primorsk jäne Habarovsk ölkelerinde, sonday-aq basqa da oblıstarda Putin bastağan «Birtwtas Resey» partiyası birinşi turda jeñiske jete almadı.

QHR törağası Şi Jinpiñ, Japoniyanıñ prem'er-ministri Sindzo Abe jäne t.b. qatısqan şığıs ekonomikalıq forumnan keyin 16 qırküyekte Primorsk ölkesinde gubernatorlıq saylaudıñ finaldıq turı ötti. Degenmen, bileuşi partiyadan ümitker Andrey Tarasenko finaldıq turda da qiındıqtarğa tap boldı.

Sankt-Peterburg. Zeynetaqı reformasına qarsı şeru. 2018 jıl, qaraşa. Foto: globalsib.com

Bilik qatelikteri mwnımen şektelmeydi...

Sarapşılar Putin äkimşiligi wsınğan zeynetaqı reforması «Birtwtas Resey» partiyasınıñ aymaqtardağı jeñilisine äkep soqtı dep sanaydı. Ükimet qarjılıq jağdaydı jaqsartu üşin zeynetkerlik jastı köteru turalı oy tastadı, alayda bwl reseylikterdiñ narazılığın tudırdı. Soğan qaramastan, tamızdıñ soñında prezident Putin ımıralastıq nwsqa wsındı: bastapqı jobada körsetilgendey, erler üşin zeynet jasın 60-tan 65 jasqa deyin köteru, al äyelder üşin 60 jasqa deyin wlğaytu. Osı nwsqa birden qabıldanıp, parlament prezidenttiñ tüzetuine säykes zeynetaqı reforması turalı zañ jobasın qabıldadı. 3 qazanda Putin atalğan zañ jobasına qol qoydı. Nätijesinde V.Putinniñ reytingisi 2016 jılmen salıstırğanda kürt tömendep ketti. Halıq arasında dau bwrınğınan da uşığa tüsti. Resmi mälimetter boyınşa, 2018 jıldıñ qazan ayında Putinniñ reytingi 66%-ğa tömendegen. 2014 jıldıñ kökteminde Resey Qırımdı anneksiyalap alğannan keyin, Putinniñ sayasattağı ornına jäne biliktegi ädilettiligine kümänmen qaraytındar sanı arttı. Älem BAQ-tarı «agressorlıq Resey» turalı jarısa jazdı.

Zeynetaqı reformasına narazılıqtan basqa, Putinniñ tanımaldığınıñ tömendeu sebebi – 2000 jıldan beri «sozılmalı biliktiñ» qalıptasuı boldı. Birinşi jäne ekinşi merzim kezinde Putinniñ äkimşiligi joğarı ekonomikalıq ösim men äleumettik twraqtılıqtı qamtamasız etti; üşinşi rette ortalıq bilik küşi kezinde Qırım anneksiyası esebinen tömendedi. Törtinşi kezeñde ekonomika qwldıradı. Diplomatiya da tığırıqqa tireldi. Sayasi şaralar orındalğan joq. Osığan baylanıstı onıñ merzimi ayaqtalğan soñ, jalpı bilikke kelu ıqtimaldığı azayadı.

Vladimir Putin jäne Aleksey Dyumin. Foto: inosmi.ru

Putinniñ ornına ümitkerler kim?

Bwl swraq qazir ärbir reseylik azamattı oylandıratın saualğa aynaldı. Prezident Putinniñ lauazımnan ketuine bes jarım jıl qaldı. Bilik basşılığın auıstırudıñ auılı äli de alıs. Alayda, şeteldik sarapşılar aldın-ala saylau barısın talqılap, kandidattardı wsınuda. YAğni bwl degenimiz – Resey prezidentiniñ jürgizip otırğan sayasatına küdik wyaladı degen söz.

Resey El'cin äkimşiligi kezinde ekonomikalıq qwldırau men işki sayasattağı haostı bastan keşip ülgerdi. Sonımen qatar, reformatorlar reytingi tek 1-2% boldı. Al Putin äkimşiligi oppoziciyanı joyu maqsatında sansız reformalar wsınıp, saylau jüyesine ärtürli şekteuler engizdi. Sondıqtan da sarapşılardıñ basım köpşiligi mwragerdi tek qana prezident Putin anıqtaydı dep esepteydi. Osı rette Sayasi tehnologiyalar ortalığınıñ sarapşısı Aleksey Makarkin: «2007 jıldıñ soñında Medvedev prezidenttikke kandidat bolıp tağayındaldı jäne bwl Putin kez kelgen uaqıtta prezidenttik orındı qaytarıp alatınday mümkindik, äri tañdau boldı. Bwl jolı tañdau odan da mwqiyat boluı tiis», – deydi. Makarkinniñ aytuınşa, Tula oblısınıñ gubernatorı Aleksey Dyumin prezidenttikke nağız layıqtı ümitker. Ol biraz uaqıt Qorğanıs ministriniñ orınbasarı lauazımın atqarğan. Keyinnen Putin onı Tula oblısınıñ gubernatorı mindetin atqaruşı etip tağayındadı. 2016 jıldıñ qırküyeginde Dyumin gubernatorlıqqa ie boldı. Dyumin tağayındalğannan keyin Tula oblısınıñ ekonomikalıq jağdayı retteldi. Qala qarqındı damıp keledi. Qazir oblıs ülgili jäne aytarlıqtay damığan.

Al sayasi aqparat ortalığınıñ direktorı Aleksey Muhin: «Mwragerdi Putinniñ özi saylaydı. Reseyde basqa scenariy wsınu qiın», – deydi. Sonımen qatar, onıñ aytuınşa, mwrager belgili bir şarttarğa säykes boluı tiis: Putinniñ senimine ie bolu; memlekettik organdardıñ nemese iri kompaniyalardıñ basşılığında jwmıs isteu; öñirlik äkimşilikte joğarı täjiribesi boluı tiis. Sayasatker Muhinniñ pikirinşe, qazirgi uaqıtta üş kandidat bar: YAroslav oblısınıñ gubernatorı Dmitriy Mironov, azamattıq qorğanıs isteri, Tötenşe jağdaylar ministri Evgeniy Ziniçev jäne gubernator Dyumin. Mironov İİM Ministriniñ orınbasarı boldı, keyin 2016 jılı Putin onı YAroslav oblısınıñ gubernatorı etip tağayındadı. 2017 jıldıñ qırküyeginde resmi gubernator boldı. Al Ziniçev 2016 jılı Kaliningrad oblısınıñ gubernatorınıñ mindetin atqaruşı bolıp tağayındaldı. Soğan qaramastan, Putin oğan FSB direktorınıñ orınbasarı lauazımın wsındı. 2018 jıldıñ mamırınan beri azamattıq qorğanıs ministri qızmetinde.

Bwl üş kandidat halıqaralıq arenada mülde tanımal emes. Biraq, reseylik BAQ-tar atalğan kandidattardı mıqtı, täjiribeli jäne üzdik ümitkerler retinde däriptep keledi.

"The Qazaq Times"