Abaylañız: Dümşe däriger!

«Ömirde, ilimde taza äri adal bolamın» dep Gippokrat sertin qabıldağan därigerler qanşalıqtı antına berik? Därimen de, janımen de adam auruına şipa berudi tañdağan därigerler ilimde baqıttı bolıp, el arasında mäñgilik dañqqa bölenip jür me? Aq-qarasın ajıratıp körelik.

Qazirgi tañda därigerlerdiñ salğırttığı saldarınan japa şekkender men qaza bolğandar sanı artıp keledi. Bwrındarı jıl sanap osınday oqiğalar tirkelse, büginde ay sayın nauqastar mwñın estitin boldıq. Jaqında elordadağı №2 köpbeyindi qalalıq auruhanada ana ölimi tirkeldi. Bwl – jıl basınan beri Astanada qaytıs bolğan besinşi ana.

Biz aytpasaq...

Almatıda 2012 jıldıñ qırküyeginde bolğan jol apatınan jürgizuşi qaza tauıp, 22 jastağı Dilyara Agişeva esimdi boyjetken auruhanağa jetkizilgen bolatın. Biraq qansırağan nauqastıñ densaulığına salğırt qarağan aq halattılar onı ajaldan araşalap qala almağan. 2014 jılı Pavlodardıñ perinataldı ortalığında jükti äyel qaytıs boldı. On toğız jastağı Tamara Morozova däriger ekken ekpeden soñ, özin naşar sezine bastağan. Mwnıñ uaqıtşa sindrom ekenin aytıp sendirgen auruhana qızmetkerleriniñ qateliginen jas ana säbiimen köz jwmdı. Biıl däl osı jağday Qızılorda oblısı, Sırdariya audandıq auruhanasında orın aldı. Audan därigeri men akuşeri bosanğan jas ananıñ densaulığın baqılauğa almağan. Nätijesinde, wl balanı düniege äkelgen Altınay Täjimova köz jwmdı. Atalğan fakti boyınşa qılmıstıq is qozğalıp, tergeu kezinde sol küni jwmıs jasağan mamandardıñ käsiptik mindetterin tiisti atqarmağanı anıqtaldı. Sot ükimi boyınşa därigerlerlerge 2 jılğa bas bostandıqtarınan ayıru jazası tağayındaldı.

Bwdan bölek Qaskeleñdegi bir top aq halattı medicina qızmetkerleriniñ operaciyadan keyin es-tüssiz jatqan nauqastıñ artında tüsken sureti barşa halıqtı dürliktirdi. Ota barısın emin-erkin äleumettik jelige jariyalağan däriger öz isine salğırttıq tanıtatının ayqın körsetti. Mäskeude däl osı jağdayda suretke tüsken barlıq qızmetkerlerdiñ üstinen qılmıstıq is qozğalıp, qızmetinen şettetilgen bolatın.

Joğarıda aytılğan derekter dümşe därigerler isiniñ «qaymağı» ğana. Adam densaulığına beyjay qaraudıñ kesirinen talay otbası zardap şegip keledi. Nelikten?

Birinşiden, joğarı oqu orındarında medicina bölimderinde oqitın key studentter öz mamandığına bey-jay qaraydı. Bilikti maman boludan bwrın, diplom alıp şığudı közdeydi. Sonday-aq, auruhanalarğa qızmetke ornalasqan soñ, teoriyalıq bilimdi täjiribe jüzinde damıta almaydı. Sol sebepti kadr tapşılığı jii bayqaladı. Bwl – ekinşi. Üşinşiden, jeñnen jalğasqan jemqorlıq jastardıñ ayağın twsap tastaydı. Mäseleniñ bası osı auır dertten bastaladı desek, qatelespeymiz.

Kadrden qadir ketti

Medicina salasında maman tapşılığı ayqın bayqaladı. Mälimetterge süyensek, bir därigerge 2000-ğa juıq adam qaraladı eken. Jıl basınan beri 9 mln qazaqstandıq alğaşqı medicinalıq kömek körsetu wyımdarına jügingen. Biraq, soñı ölimge alıp keletin kardiologiya, onkologiya, endokrinologiya sındı aurulardıñ aldın aluğa twrğındar beyjay qaraydı. YAğni elimizde därigerler qatarı jıldan-jılğa sirep ketken. Qazirdiñ özinde qızmet etip jürgen aq halattılardıñ 14-15%-ı zeynetkerlik jasına tayap qalğandar. Al 50%-ğa juığınıñ jası 50-den asqan.
Biıl Ükimet otırısında Densaulıq saqtau ministri Eljan Birtanov 2019 jıldan bastap alğaşqı medicinalıq kömek körsetu tarifın köteru arqılı beyindi mamandardıñ eñbekaqısı 20%-ğa artatınına uäde berdi. Respublika boyınşa 1 mln twrğın ğana mamandar kömegine jügingen. Osı orayda elimizde şağın medicinalıq ortalıqtar sanı men sapasın arttıru kezek küttirmeui qajet.

Tobıqtay tüyin

Kezinde «dümşe molda dindi bwzar» deuşi edik. Qazir «dümşe däriger densaulıqtı qwrtar» deytin boldıq. Däriger – adam janınıñ araşası. Aq halattı abzal jan atauı bekerden beker aytılmasa kerek-ti. Bwl – däleldeudi qajet etpeytin aksioma. Bası auırıp, baltırı sızdağannıñ barlığı birden auruhanağa, emhanağa barmaytını da mälim. Derti äbden asqınğanda ğana auruhana tabaldırığın tozdırıp, san soğatın adamdar bar. Degenmen, osı uaqıtqa deyin orın alğan faktiler aq halattı abzal jandar aldına kelgen nauqastıñ dertin der kezinde anıqtay almay, talay jandı sandaltıp ketetinin körsetti.

Köpke topıraq şaşu maqsat emes, alayda däriger öz qateliginiñ artında ärbir adamnıñ tağdırı, twtas ömiri twratının jadında saqtasa kerek-ti. Dümşe däriger dep dabıl qağatınımız da sondıqtan. Tüptiñ tübinde «Gippokrat antı» üşin öz qızmetin qwrmet twtsa degen oymaqtay oy...

"The Qazaq Times"