18 million halqı bar el üşin 32 bank az ba, köp pe? Jan basına şaqqanda 530 mıñ adamğa 1 bankten keletin Qazaqstan üşin osınşama bank wstau qanşalıqtı tiimdi? Jalpı, Qazaqstandağı bank jüyesiniñ damu qarqını qanday? Bügin biz osı jäne özge de swraqtarğa jauap izdep köru maqsatında bank sektorınıñ jwmısına qısqaşa toqtaludı jön kördik.

Osıdan biraz uaqıt bwrın prezident Nwrswltan Nazarbaev qazaqstandıq bankirlerge qarata: «Säl aqşa jinasañdar boldı elge kelip bank aşasıñdar. Wlttıq Bank rwqsatın beredi. Osıdan keyin sender köşe kezip, bizdiñ payızdarımız joğarı dep halıqtıñ senimine kiresiñder. Keyinnen akcionerler halıqtıñ salğan aqşasın wrlap, öz ara böliske salıp, oylarıña ne kelse, sonı isteysiñder. Bwnıñ barlığı barıp twrğan bassızdıq» - dep mälimdedi. Prezidenttiñ bwl mälimdemesi eks-bankir Mwhtar Äbilyazovqa bağıttaldı ma, joq älde jalpı bank sektorındağı adamdarğa bağıttaldı ma? belgisiz. Äyteuir osıdan keyin irili-wsaqtı bankterdi bir-birine qosu nauqanı bastalıp ketti.

«Al'yans bank», «Temirbank» jäne «ATF bank»  birigip, «ForteBank» bolıp qwrıldı. Artınşa  BTA men «Qazkommercbank» birigip jwmıs istey bastadı. Biraq bwl birlestik wzaqqa sozılmadı «Qazkommercbank»  jaqında ğana Halıq Banktıñ ieligine ötti. Onsızda zeynetaqı qorlarındağı qarjısınıñ qayda ketkenin bilmey dal bolıp jürgen qarapayım halıq bank jüyesindegi bwl özgeristerge anau aytqanday nazar da audarğan joq. Esesine resmi Astanağa jaqın ekonomister tobı bankterdiñ biriguine oñ bağa berdi. Olardıñ sözinşe, Euraziyalıq ekonomikalıq odaqqa müşe Resey men Belarus' elderiniñ bankterine qarağanda bizdiñ qarjı wyımdarımız älsiz eken. Sol sebepti bankterdiñ birigui olardıñ bäsekege qabilettigin arttıradı. Bir sözben aytqanda bankterdiñ biriguinen Qazaqstannıñ bank sektorı «wşpaqqa wşıp» ketpese de, belgili bir mölşerde tiimdi jwmıs isteydi.

Sonday aq, ekonomisterdiñ sözinşe, osı uaqıtqa deyin bizdiñ bankter şetelden az payızben qarız alıp, onı halıqqa qımbat payızben nesie qılıp berip kelgen. Qazir bwlay jasau mümkin bolmay qalğan. Sol sebepti de bankter jeke dara jwmıs isteuin toqtatıp, birigu nauqanın bastap ketken. Biraq osı twsta sanalı adamnıñ basına «halıqqa osı uaqıtqa «ğarıştıq payızben» nesie berip kelgen bankterdi biriktiru arqılı aman alıp qalu qanşalıqtı qajet?» degen swraq tuadı. Bwl swraqtıñ tuuına negizde joq emes. Öytkeni ay men künniñ amanında şetelden tömen payızben qarız alıp, halıqqa on, jiırma, otız payızben nesie berip twrğan künniñ özinde memleket esebinen ömir sürip kelgen bankterdi birigu qwrdımğa ketuden qwtqarıp qaladı degenge senu qiın.

Endi «18 million halqı bar el üşin 32 bank az ba, köp pe?» degen swraqqa kelsek. Biz ekonomist nemese qarjıger emespiz. Biraq közi aşıq, kökiregi oyau adamğa 530 mıñ adamğa bir bank degen statistika bir türli ersi körinetini anıq. Dese de, bankter sanınıñ bir mezette azayıp ketui bank sektorınıñ monopolizaciyalanıp ketuine alıp kelip soğuı mümkin.

Jalpı, Qazaqstan bank sektorındağı özgerister halıqtıñ ekonomikalıq jağdayına qalay äser etetini äzirge belgisiz. Bir belgilisi el arasında bankterdi biriktiru nauqanı zeynetaqı qorına jasalğan reformalar siyaqtı nätijesiz ayaqtalmay ma degen küdik bar.

                                                                                                                                                                                                                                                                                                   “The Qazaq Times”