Almatıda studentter ötirik te, kösilip te aytıstı (FOTO)

Küni keşe, 6 aqpan küni, 28-şi bükilälemdik qısqı Universiada ayasında, Almatı qalalıq äkimdiginiñ qoldauımen, «Alatau» dästürli öner teatrında «Öner aldı – qızıl til» attı respublikalıq studentter aytısı ötti. Qazaq degen aytıstı ardaqtay biletin, söz mänisin salmaqtay biletin  halıq qoy, şirkin. Kümbir-kümbir kisinetip, tolqınday tulap, el men jerdiñ sözin jetkizip aytıp otırğan  ärbir qatısuşı üşin zaldağı körermen taqımın qısıp otırğanın kördik.

Bwl jır dodasına elimizdiñ är öñirinen halıqaralıq jäne respublikalıq aytıstarda top jarıp jürgen 12 student qatıstı. Olar: Aytbek Twrsınbaev (Taraz); Aydana Qaysarbekqızı (Almatı); Möldir Aytbay (Qızılorda); Ayaulım Jwmabekqızı (Almatı); Altınbek Ibragimov (Almatı); Aqniet Jwbanış (Aqtöbe); Aytuğan Jetebayov (Qızılorda); Qanat Mırzahan (Almatı); Sayagül Birlesbek (Semey); Bibigül Tilebaldinova (Almatı); Nwrlıbek Qwrmanov (Taraz); Jibek Şahmardan (Qızılorda).

«Bwl aytıs – bwrınğıdan özgerek» deydi wyımdastıruşılar. Sebebi, jas aqındar aytıs önerinde qalıptasqan, keyingi jıldarı wmıt bola bastağan birneşe janrlıq ülgini qayta jañğırttı. Sondıqtan, 6 jwp süre aytıs, türe aytıs, jwmbaq aytıs, ötirik öleñ aytısı, qız ben jigit aytısı jäne qayım aytıs türlerinde söz saptadı.

Bwl suırıp salma aqındarğa bağa beretin qazılar alqasında: Aytıs aqındarı men jırşı-termeşilerdiñ Halıqaralıq Odağınıñ basqarma törağası Jürsin Erman bastağan aytıstıñ şayırları – QR mädeniet qayratkeri, aytısker Serik Qaliev; azulı aytısker aqın Rinat Zayıtov; şımkenttik aytısker Qalijan Bildäşev;   jurnalist  Jarqın  Sälenwlı boldı.

Al aytıstı osı jolı Jürsin Erman emes, aytısker aqın Şwğayıp Sezimhan jürgizdi. Salmaqtı. Sübeli sözdiñ qadirin ketirmeytin tizgindeuşi bäriniñ köñilinen şıqtı.

Hoş, sonımen, aqındardıñ birinşi jwbı – Aydana Qaysarbek pen Altınbek Ibragimov. Özderine bölingen süre aytıstıñ deñgeyin tüsirmey, aqındıq şeberlikterin körsete bildi.

Kelesi sahnağa şıqqan Qanat Mırzahan men Möldir Aytbay ötirik öleñ aytısınıñ keremet ülgisin körsetti. Rasımen, ömir şındığın özgertip, qisınsız türge tapqırlıqpen keltirip ayttı. Tömende Almatılıq Qanat aqınnıñ aytısınan üzindi berip otırmız:

Qañtarda güldep twrğan örikti alşı,

Jalğan söylep jarıstıq zorıqqanşa.

Osımen ötirikti ayaqtayıq,

Wyat qoy, bireu-mireu senip qalsa,

Ermanov pen Baybekke rizamın,

Aytısıma kirgizdi körik qanşa.

Mümkindikti eşbir qalt jibermeydi,

Aytıstı ötkizetin sebep bolsa.

Qazağımnıñ aytısın wmıtpadı,

Jatsa da Universiada bolıp qanşa.

Bizde aytıs bola ma dep eleñdeymiz,

Aytulı bir is-şara bolıp qalsa.

Ağayın, olay bolsa, qoş aman bol,

EXPO-nıñ aytısında jolıqqanşa!

Al üşinşi bolıp sahna törinde qayımdasuğa şıqqan Aytuğan Jetebay men Jibek Şahmardan. Mwndağı qayım aytıs degenimiz – bir şumaq öleñmen qayırıp otıratın aytıstıñ bir türi.

Jibek: Barlıq aqın aytıstı uayım qıptı,

Köteretin jigitsiñ dayın jükti.

Biri ölip, biri qalsın degen şığar,

Bizderdiñ taqırıptı qayım qıptı.

Aytuğan: Bizderdiñ taqırıptı qayım qıptı,

Bwl qayım qajet etpeyd dayındıqtı.

Bügingi qayım aytıs arqasında,

Tabatın siyaqtımın qayın jwrttı.

Örtep barad öleñiñniñ örti meni,

Boydaq qız  boydaq wldıñ derti me edi?!

Biz ekeumiz qosılıp ketip jatsaq,

Jibekjan, osı emes pe el tilegi?

Jibek: Qızdar da bola bilgen el tiregi,

QızPU-lıqtar qayımdı öltiredi.

Ayaq astı söz tauıp ayta almasañ,

Ayağıñdı aspannan keltiredi.

Aytuğan: Ou, osılay, Aytuğanğa östimeksiñ,

Jırıñdı ädemilep kestelepsiñ.

Ayağıñdı aspannan keltirem deyd(i),

Astıña jatqızıp ap ne istemeksiñ?

Osılayşa, zaldağı körermendi qıran-topan külkige böledi.

Törtinşi bolıp sahna törine şıqqan jwp – Nwrlıbek Qwrmanov pen Sayagül Birlesbekqqızı. Bwl qos aytıskerge jerebe boyınşa türe aytıs bwyırğan eken. Özderiniñ aytıstarın tämamdar sätte Sayagül, dombırasınıñ ükisi joqtığın körip, Nwrlıbek qarsılasına Ükili Ibırayday sal-serilerdiñ jalğası bol dep, öziniñ qara dombırasınıñ ükisin şeşip, sıyğa tarttı. Halıq  süysinip, rizaşılığın qol soğıp jetkizdi.

Jwmbaq aytısta sınğa tüsken besinşi jwp – Ayaulım Jwmabekqızı men Aqniet Jwbanış. Aytıstardıñ ereşesi de osı boldı. Halıq bir aytıskerdiñ swrağına özinşe jauap izdep dal bolıp otırğanda,  qarsılastan müldem basqa, biraq köñilge qonımdı jauap alğanday boldı. Mäselen, Aqniet ğaşıq 26 jastağı qız ben swñğaq boylı özin meñzep otqanda,  qarsılası oğan 26 jastağı bizdiñ täuelsizdik, al oğan essiz ğaşıq Elbası ekendigin aytıp,  qalıñ körermenniñ qoşemetine bölengeni ras. Bir-birin qapelimde sınnan ötkizip, tosırqatıp otırdı. Osınday, sırlı jwmbaqtardı elge wsınıp, sonı sübeli sözben, qazaqtıñ qara öleñimen jetkizip otırğan aytıskerlerge süysinesiñ.

Soñğı jwp bolıp ortağa şıqqan Aytbek Twrsınbaev pen Bibigül Tilebaldinova qız ben jigit aytısın ädemi alıp şıqtı.  Bwl aytıs, jalpı qazaq üşin aytıstıñ eñ dumandı, qızıqtı türi. Bir-birin qağıtpa qaljıñmen, ädemi äzilmen sınap, tüyrep otırğan  qılıqtı Bibigül men namıstı Aytbektiñ äserli dialoginiñ kuäsi boldıq.

Bügingi jır dodanıñ soñında Jürsin Erman  aytıstı jürgizgen Şwğayıp Sezimhan aqınğa: «Olay-bwlay bolıp ketsem, meni joqtatpaytın türiñ bar», – dep rizaşılığın bildirdi. – «Bwlay deytin sebebim, aytıs deytin – tek qana halıqtıñ kömegimen ömirşeñ bolıp kele jatqan dästürli önerimiz.  Kemşilik te bolmadı emes, boldı. Jastar sözin jetkize almay qalıp jattı key-keyde. Degenmen, köñilden şıqtı. Bwl qız-jigitter eki-üş jıldan keyin jwldız bolatınına senemin. Qalay desek te, endi aytıstıñ jügin osılar köteredi ğoy.  Almatınıñ bir şetindegi Alatau degen dästürli öner teatrın tauıp, kelip otırğan körermenderge rizamın. Osı dodanıñ ötuine mwrındıq bolıp, qoldau körsetken Almatı qalasınıñ äkimdigine rahmet. Qatısuşılarğa bölgen azın-aulaq sıyaqıları bar eken. Studentterge köp beruge bolamaydı, bwzılıp ketedi». Osılay dey kele jeñimpazdardı marapattadı.

Sonımen, bwl sayıstıñ 3-şi orınına ie bolğan  näzik te şımır aytısker qızdar – Jibek Şahmardan men Sayagül Birlesbekqızı. Al ekinşi jülde  Aytuğan Jetebayğa bwyırdı. Birinşi orındı Almatılıq Ayaulım Jwmabekqızı ielendi.

«Öner aldı – qızıl til» attı jır dodasınıñ bas jüldesine  Qanat Mırzahan layıqtı dep tanıldı.

Qalay bolğanda da bwl aytısta qazaqtıñ bükil mwñ zarı aytıldı. Qaljıñ qıp ayttı, ötirik öleñmen jetkizdi, bastısı halıq tıñdadı, kördi. İştegi şer jır  bolıp örildi. Qıztekeler de, qazaqtıñ qaraközderiniñ özge eldiñ etegin wstap baratını da söz boldı, bir-birine mensinbey qaraytın qazaqtıñ qırsıq minezin sınadı. Kösildi. Aytıs boldı. Kelgen körermenniñ köñili toq, şöli basıldı. Qazaqtıñ arda öneri jasasın!  Aytıs bola bersin!

Batıstıñ qaysar minezdi aytısker qızı Jansaya Musinanıñ sözimen ayaqtaytın bolsaq,

«Halqım süyip tıñday-twğın,

Talanttardı şıñday-twğın,

Aytıs deytin, Alaş, mol mwra.

Eldiñ sözin ayta alatın,

Jerdiñ sözin ayta alatın,

Aman bolsın ağaş dombıra!»

fotolar: Avtordıki

«The Qazaq Times»