Eñ ıqpaldı adamdar tizimdiginiñ aldınğı üştigi. Foto: Global Village Space.

Amerikalıq «Forbes» jurnalı 2018 jıldıñ eñ ıqpaldı 75 adamnıñ tizimin şığardı. Tañqalarlığı, atalğan basılım älemdik eñ ıqpaldılar qatarına Qıtay basşısı Şi Jinpiñdi birinşi orında ataptı. «Forbes» tizim soñında: «Älemde 7 milliard adam jasaydı, biraq, atalğan 75 adam solardı basqaradı», – dep jazğan. Bwl turalı BBC şolu jasağan.

Qıtaydıñ biliktegi kompartiyası eldegi Konstituciyağa özgeris engizip, memleket basşısınıñ ökiletti merzimine degen şekteudi alıp tastağan edi. Demek, qazirgi Qıtay basşısı Şi Jinpiñ (Xi Jinping) 2023 jıldan keyinde bilikte qaluı bek mümkin. Bwğan deyin Qıtay Konstituciyasında memleket basşısı bes jıldan eki ökiletti merzimge ğana el basqaratın bolğan. Şige deyingi Qıtay liderleri bwl erejeni berik wstanıp kelgen. Alayda, Şi taqqa otırısımen eldi öz ereje-tüzimimen basqaruğa dayın ekenin körsete bastağan.

Şi Jinpiñ (Si Czin'pin/Xi Jin Ping) 1953 jılı tuğan. Onıñ äkesi Qıtay Kommunistik partiyasınıñ negizin qalauşılardıñ biri bolğan. 1974 jılı Şi QKP qatarına ötip, sodan bastap sayasi kar'eralıq ösu jasap, 2013 jılğa kelgende QHR törağası bolğan. Bilikke kelisimen birqatar sayasi jäne ekonomikalıq reformalar jasadı. Alayda, BBC saraptauınşa onıñ biligi kezinde eldegi wltşıldıq ösip, jeke twlğalardıñ jäne etnikalıq azşılıqtardıñ qwqıqtarı şekteulerge wşırağan.

Qıtay basşısı Şi Jinptñ. Foto: AFP.

2018 jılğı eñ ıqpaldı adamdar tiziminde şeksiz merzimge bilik jürgize alatın Qıtay basşısı Resey prezidenti Vladimir Putindı artta qaldırğan. Atalmış tizimde, Putin ekinşi orında jayğasqan. Naurızdağı prezident saylauında Putin 77 payız dauıs jinap, törtinşi ret prezident bolıp saylanğan edi. Bwnımen ol 18 jıldıq biligin jalğastırdı. Putin Resey Federaciyasınıñ prezidenti jäne prem'er-ministri bolıp twrğan däuirde el ekonomikalıq ösuge jäne äskeri ekspansiyağa jetisip, Resey qaytalay iri derjavağa aynaldı dep bağalanğan.

Resey prezidenti Vladimir Putin. Foto: Federal'noe agentstvo novostey.

Degenmen, Resey oppoziciyası Putindı «patşa» nemese «imperator» dep atasadı. Onı 18 jıl işinde Reseydiñ jas demokratiyasın jermen-jeksen etti dep ayıptaydı. Qazirgi tañda orıstıñ quattı armiyası sol eldiñ wlttıq negizderiniñ biri bolıp qalıptastı. Alayda, Keñes odağı twsında qızıl Kreml' «Qırğiqabaq soğıs jıldarında» byudjettiñ basım bölegin armiyanı quattı etuge jwmsap, onıñ soñı twtas odaqtıñ bankot boluına aparıp soqqan edi. Putin bilikke kelisimen twralağan armiyağa qarjını ayamay saldı. Sonımen birge, Putin biligi twsında orıs äskerleri öz quatın Şeşenstan, Gruziya, Ukraina jäne Süriya jerlerinde öz quatın körsetti.

AQŞ prezidenti Donal'd Tramp älemniñ eñ ıqpaldı adamdarı tiziminde üşinşi orında twr. Tramp milliarder jäne sayasatker, Respublikaşıldar partiyasınıñ müşesi. 1946 jılı 14 mausımda N'yu-York ştatında tuğan. 13 jasında äskeri akademiyasına oquğa tüsip, eñ aldınğı qatarda tamamdağan. 2015 jılı 16 mausım küni AQŞ-tıñ 45-şi prezidenti boluğa küş salatının mälimdegen. 2016 jılı mamırda öz partiyası işinde birden bir ümitker bolıp qaldı. 18-21 mausımında Respubltikaşıldar partiyası onı birden bir kandidatı retinde wsındı.

AQŞ prezidenti Donal'd Tramp. Foto: Politico.

2016 jılı prezident saylauında jeñgennen keyin Qwrama Ştat pen älem sayasi arenasında köptegen tosın ister tuıldı. Onıñ işki-sırtqı sayasattarınıñ qay-qaysı da dau-damayğa mwrındıq bolıp keledi. Alayda, soğan qaramastan Tramp bärin degenimen orındap keledi. Ierusalimdi Izrail' astnası retinde moyındaytının aytqanda, bwl qadamnıñ ülken qayşılıqqa wlastanın barlıq elderdiñ sayasatkerleri aytqan edi. Alayda, Tramp degenine jetip, AQŞ elşiligin Qwdısqa (Ierusalim) köşirdi. Saldarınan 60-qa tarta palestinalıq qaza tauıp, 2500-ge juıq adam jaraqat alğan qaqtığıs orın aldı.

Tramp ülken quatqa ie alıp derjavanıñ biligin wstap otır. AQŞ özge eldermen salıstırğanda älemdik al'yanstarınıñ barlıq tüyini bar dese de boladı. AQŞ armiyasınıñ quatına teñ keletin qarsılas ta joqqa esep. «Ülken 20» elderi arasında da köptegen elder öz qauipsizdigi üşin Qwrama Ştatqa janbasqış. Degenmen, Tramptıñ jwrt közine sıymaytın äreketterine qarağanda, prezidenttiñ biliginen özge bilik instituttarı bekem körinip keledi.

Germaniya kancleri. Angela Merkel'. Foto: GETTY IMAGES.

Törtinşi orındağı Germaniya kancleri Angela Merkel' älemdegi eñ ıqpaldı äyel bolıp bağalanğan. Ol bıltırğı saydauda törtinşi ret jeñiske jetti. Merkel'ge pragmatikalıq jäne aqıldı lider retinde bağa berilip keledi. Tipti onı «Germaniya patşayımı» nemese «Europa patşayımı» dep te bağalap jatadı. 2005 jılı twñğış ret Germaniyanıñ äyel kancleri retinde bilikke jetti. Onıñ sayasatın sınap-mineytin toptar «sayasatı da öziniñ kiinu talğamı sekildi qarabayır» degen sözder aytadı. Alayda, Angela Merkel' şaş ülgisi nemese köz boyağına köñil bölip, bas auırtqan adam emes. Ol el işindegi jäne europalıq dağdarıstarda elin sätti alıp şıqqan lider retinde el tarihında qalıp otır.

"Amazon" kompaniyasınıñ basşısı Jeff Bozes. Foto: GETTY IMAGES.

Besinşi orın milliarder ökiline tigen. «Amazon» kompaniyasınıñ basşısı Jeff Bezos besinşi ıqpaldı adam retinde bağalanğan. Atalğan basılım bıltır ğana Bezostı älemdegi eñ bay adam qatarında tanığan. Onıñ salıqtan tıs tabısı 105,1 mlrd AQŞ dollarına jetti. Onıñ «Amazon» kompaniyasında 16 payızdıq ülesi bar. Atalğan kompaniya älemdegi eñ ülken onlayn sauda-sattıq tarmağı. AQŞ, Europa, Qıtay, Kanada, Ündistan jäne Japoniya sekildi elderinde ortalıqtarı bar. Sarapşılar Jeff Bezostı Jer planetasındağı alğaşqı trilloner boluı mümkin dep boljaydı.

"The Qazaq Times"