«The Qazaq Times» aqparattıq, qoğamdıq-sayasi portalı men «Jahanger» intelektualdı klubı birlese otırıp, M. Seralin atındağı şığarmaşılıq birlestiktiñ qoldauımen wyımdastırğan aqın, publicist, alaştanuşı, abaytanuşı Iqılas Ojaywlımen «Qalam wşına twnğan sır» attı şığarmaşılıq kezdesu 12 mamır küni, äl-Farabi atındağı QazWU-dıñ Jurnalistika fakul'tetinde bolıp ötti. Keşte Iqılas Ojaywlınıñ «Qalam wşına twnğan sır» attı kitabı jwrtqa tanıstırılıp, avtor şığarmaşılıq izdenisteri men oy-tolğamdarı turalı sır şertti. Qalamdas ağa-ini, zamandastarı Iqılas şığarmaşılığı, ömiri men öneri turalı äñgimeler örbitti.

 Keşti aqın Mwrat Şaymaran men mistik jazuşı Qoyşıbek Mübarak bastap aştı. Soñğı bir ılğarı buınnıñ qazaq ädebieti-ruhaniyatına qosqan ülesi, Iqlas Ojay şığarmaşılığınıñ keñ öristiligi turalı äñgimeniñ tiegin ağıttı. Sonımen birge, «Jahanger» intelektualdı klubınıñ aldağı josparlarımen tanıstırılıp ötti.  

Jazuşı Irısbek Däbeywlı Iqılas şığarmaşılığı turalı söyledi. Foto: QT.

Iqılas Ojaywlınıñ şığarmaşılığı men özge qırları turalı qalamdas zamandası, jazuşı Irısbek Däbeywlı sır şertti. 2017 jılğı «Ruh» halıqaralıq ädebi bayqauınıñ täuelsizdikten birgi ädebietke degen ülken bir qoldau ekenin, sonıñ ayasında birqatar qalamgerlerdiñ şığarmaları oqırmanğa jol tartqanın ayttı. «Iqañnıñ poeziyası turalı aytsaq , önerdegi ojdan jäne sananıñ baqılau degen bar. Wlt turalı, el men jer, ruh turalı jazatındar köp, biraq onıñ adamdarğa siñbeytini qalay degen mäsele oylantadı. Osı twrğıdan kelgende sananıñ baqılauı basım orında twrğan, aytalıq jazu tehnikasın meñgergenimen, jıltır sözdi jaqsı paydalanğanımen ojdansız närseler halıqqa jetpey jatadı. Al, Iqılas şığarmaşılığı ojdan men sananıñ baqılauı qatar twrıp, taza şabıtpen kelgen şığarmalar dep aytuğa boladı», – dedi Irısbek Däbeywlı.

Iqılas Ojaywlı. Foto: QT.

Osıdan keyin söz tizgini keştiñ bastı qonağı «Qalam wşına twnğan sır» attı eñbektiñ avtorı aqın Iqılas Ojaywlına berildi. Kezdesudiñ negizgi sebebi bolıp otırğan eñbegi turalı avtor: «Bwl kitapta biz eki närseni maqswt etip aldıq. Onıñ birinşisi – OTARLIQ; Ekinşisi – ERKİN OYLAU nemese KÖNE QAĞIDATTARDI QIRATU. Bwnı ülken sapardıñ alğaşqı bir-eki qadamı dep esepteñizder. Bügingi äñgimemdi de osı negizde örbitsem dep otırmın. Otarlıq turalı aqpar bere ketuge tura keledi. Jalpı qazaqtıñ bwrınğı dialektikalıq qatınası qanday boldı, qazaqtıñ quanışı qanday edi, renişi qanday edi, şattığı qanday edi, onıñ bwrınğı boz jusan bolmısı qanday edi? YAğni, joydaqsız transformaciyağa tüsken qazaqtıñ bwrınğı bolmısına biz osı eñbegimizde qadri-halimizşe jauap izdeuge tırıstıq», – dedi.

Iqılas Ojaywlı söziniñ jalğasında: «Bizdiñ qazirgi otırğan bolmısımız, ol – ilkidegi qazaqtıñ bolmısı emes. Ol säbettik jaña standarttan payda bolğan bolmıs. Onı Jüsipbektiñ tilimen aytar bolsaq – «Qara qazaqtıñ mädenietti boluınan, mädenietti adamnıñ qazaq boluı qiın» degen. Endi qwldıq bolmıs qanday boladı. Qwl bolğan eldiñ eñ negizgi bir körinis – jalpı işki «MEN» joğaladı. İşki men wğımı joğalğan kezde «OL», «OLAR» degen wğımdar alğa şığadı. Aytalıq, «ol, olar», «olar süytedi eken», «olardı osılay oqıtadı eken», «olarda mwnday täjribe bar eken», «ol, ol, olar, olar...». Qazaq öziniñ İŞKİ MENİNE qaşan oraladı. «Bwl is menşe qalay boluı kerek?», «Bwl is meniñ bolmısımda qanday bolmaq, qalay şeşilmek» degen mäseleler şeginip ketkendey.

Joğalğan närsemiz öte köp, onı sanap tauısa almaymız. Ahmet Baytwrsınwlı «Sözi joğalğan wlttıñ, özi joğaladı», – deydi. Gumilevşe aytqanda «bir ğana dıbıstıñ dwrıs dıbıstalmauı, bir wlttıq jalpı antropologiyalıq bet-pişinin tolığımen özgertip jiberedi». Demek, tili özgergen wlttıñ türi de özgeredi, sözi özgergen wlttıñ özi de özgeredi – bwl bası aşıq närse.  Sonda oylap qarañız, özgeriske wşırağan bir ğana dıbıs wlttı sonşalıq ülken transformaciyağa, sonşa ülken mutaciyağa wşıratıp jatsa, onda töñkerilip tüsken twtas tüsinigimiz turalı ne aytuğa boladı. Onı oylasañ jon arqamız mwzdap sala beredi. Biz endi «küñirenip kün tübine barmayıq». Degenmen de bwl «bit şaqqandı, it qapqan etip» ülkeytip körsetu emes, şındığı sol», – dedi otarlıqtan zaqımdalğan wlt bolmısı turalı sözinde.

Kezdesude avtordıñ özge de qalamdas zamandastarı, ağa-bauır qalamgerler qatarında Irısbek Däbey, Eldos Toqtarbay, Erğali Baqaş, Tölegen Melat,  Kökböri Mübarak tağı basqa Iqılas şığarmaşılığı turalı, öner men ädebiettiñ töñireginde äñgimeler örbitti.

Kezdesuden soñ. Foto: QT.

Kezdesudiñ soñğı Iqılas Ojaywlınıñ orındauındağı qaymağı qalıñ, qatparı köp, sazdı sarındı dästürli änge wlastı. Mağınalı qoñırjay kezdesudiñ şımıldığın Iqılas Ojaywlınıñ oquındağı öleñderimen jabıldı.

«The Qazaq Times»