Foto: ntv.ru

Qwrılğanına 69 jıl bolğanına qaramastan, NATO äli künge deyin halıqaralıq aytıs-tartıstardıñ oşağına aynaldı jäne oğan müşe elder arasında da tüyini qiın mäseleler tolastar emes.

Osı ayda NATO wyımınıñ qwrılğanına 69 jıl toldı. Osığan baylanıstı odaq ta öziniñ mereytoyın toyladı. 1949 jılı qwrılğan NATO, Keñester Odağı qaramağındağı Şığıs qanatı men AQŞ jetekşiligindegi Batıs qanatın äskeri twrğıdan bir-birinen ajıratıp, negizgi jwmısın Europanıñ äskeri salasın qayta qwru men keñestik ekspansionizmnen qorğanudan bastağan edi. Qırğiqabaq soğısı barısında «birge qorğanu» wstanımı (odaq kelisimşartınıñ 5-babındağı «müşe elderdiñ birine jasalğan şabuıl özge müşe elderdiñ barlığına jasalğan bolıp sanaladı» attı tarmağına säykes) ayasında äreket etken wyım, 1990 jılı özin osı soğıstıñ jeñimpazı retinde jariyaladı. Osı uaqıttıñ işinde NATO geosayasi ıqpal etu zonasın aqırındap keñeytu arqılı Keñester Odağına qarsı äskeri, ekonomikalıq jäne sayasi küşin artıruda da jetistikke jete alğan edi. Degenmen, NATO, öziniñ osı 69-jıldığında geosayasi jağdaylarğa baylanıstı odaq müşelerin özinen «alıstatıp» alğanday.

Foto: ntv.ru

1990 jıldardıñ alğaşqı kezeñderinde Keñester Odağı ıdırağannan keyin NATO-nıñ qwrıluına sebep bolğan jayttardıñ joyıluına baylanıstı, yağni endi wyımğa qajettilik joq degen sındı jan-jaqtı aytıs-tartıs orın alsa da, wyım strategiyalıq mindetin qaytadan anıqtap, geosayasi ıqpal etu zonasın Keñester Odağınıñ ıdırağan aymağına qaray tarata bastağan edi. Alayda bwl jağday Reseydiñ 2000-jıldarı qaytadan ayaqqa twruı arqılı Mäskeu men Bryussel' arasında kezekti kürestiñ payda boluına jol aştı. Gruziya, Ukraina jäne Reseydiñ qaytadan Şığıs Europamen jaqındasu strategiyası wyımnıñ Jerorta teñizindegi äskeri küşin arttıruına jäne Süriya arqılı qol jetkizgen jaña poziciyasına baylanıstı, NATO-nıñ Reseyge bağıttalğan strategiyasın qaytadan qarauğa tura keldi.

Büginde Soltüstik Amerika men Europanıñ elderinen twratın 29 müşesi bar NATO, qazirgi uaqıttağı halıqaralıq sayasattıñ äli de bolsa eñ küşti äskeri wyımı sanaladı. Sonımen qatar oğan müşe elderdiñ jalpı ekonomikası älem ekonomikasınıñ şamamen 37 trln. dollardan astam jiıntığın qwraydı. NATO-ğa müşe elderdiñ qorğanıs şığındarı 1 trillion dollardı qwraydı, oğan naqtıraq köz jetkizu üşin NATO-ğa müşe äskeri küşterge nazar salğan jetkilikti.

Osınşama äleuetine qaramastan, 69-şı jılınıñ soñında NATO ne üşin aytıs-tartıs oşağına aynaldı? Nelikten oğan müşe elder arasında eleuli ayırmaşılıq bayqaladı? Osılarğa sebep bolğan faktilerdiñ NATO-nıñ «keleşegine» qatıstı pikirtalas tuındatatının da boljau qiın emes.

Joğarıda biz atap ketken, NATO-ğa müşe elder arasındağı ayırmaşılıq degenge küni keşe ğana Resey-Türkiya-Iran elderiniñ Ankaradağı basqosuları mısal bola aladı. Mäselen, wyım müşesi Türkiya, NATO üşin äli de qauipti sanalatın Resey jäne wyımğa «eriksiz» türde jetekşilik etuşi AQŞ tarapınan terrorizmnen de qauipti sanalatın Iran elderimen Bryussel'di «müldem tolğandırmaytın» Süriyadağı azamattıq soğısınıñ keleşegi turalı sammit ötkizdi. Bwdan da mañızdısı, NATO-nıñ äue qorğanıs bağdarlamasında özindik röli bar Türkiyanıñ wyımnıñ Şığıs Europa qanatınıñ eñ qauipti aymağı sanalatın Reseymen atom elektr energiya stansasın saluı. Türkiya osı joba üşin resmi Mäskeumen ıntımaqtastığın odan sayın bekite otırıp, Reseyde şığarılğan «S-400» äue qorğanıs tehnikaların da satıp aluda. Negizinen, osı atalğandardıñ bäri elaralıq qarapayım kelissözder bolıp köringenmen de, qazirgi tañdağı halıqaralıq sayasattağı geosayasi özgeristi bayqatadı. Bwl jağday NATO-nıñ da, oğan jetekşi eldiñ de halıqaralıq äskeri salağa, eñ iri äskeri wyımğa «basşılıq» etu qabiletiniñ şektelip jatqandığın körsetedi. Sonımen qatar, NATO-ğa müşe elderdiñ derbes strategiyalarınan da sol «basşılıqtıñ» odan äri jalğasqanın qalamaytındarın bayqauğa bolatın siyaqtı.

“The Qazaq Times”