Qıtaydıñ Djibutidegi äskeri küşteri. foto: AFP/VOA.

2017 jılı taratılğan «Soğıs börisi 2» (War Wolf /zhanlang) attı qıtay fil'mi eldegi kinoteatrlarda keñ köp qoyılğan fil'mderdiñ biri boldı. Fil'mdegi geroy – qıtaylıq jauınger Afrikadağı bülikşilerge kezdesip wrıs saladı. Bwl qıtay kinosınıñ alğaş ret şet jerde «ädilet üşin küresken qaharmannıñ» obrazın somdap şığuı boldı. Äri, Qıtaydı älemdegi ädilettilik pen beybitşilik üşin küresuşi retinde surettedi.

Atalğan fil'm turalı Afrikadağı Qauipsizdikti zertteu institutınıñ keñesşisi Petr Fabritus VOA aqparattıq saytına bergen swhbatında: «Bwl fil'm şınında Qıtay ükimetiniñ wstanımın körsetip twr. Qıtay basşısı Şi Jinpiñ Qıtaydıñ älemdik arenadağı belsendi imidjin qalıptastıruğa küş saluda», – degen pikirin aytadı. Ol bwdan tıs Qıtaydıñ Afrikadağı ekonomikalıq keñeyuimen birge äskeri keñeyui de jalğasıp jatqanın nazar audaru kerek ekenin alğa tartadı.

Qıtaydıñ bolaşaqta öz müddesin qorğau maqsatında küş qoldanu mümkindigi turalı sarapşılar ärtürli pikirde. Degenmen, sarapşılardıñ bäri de «Qıtaydıñ Afrikadağı qadamdarı – jaña köpjaqtı baylanıs strategiyasınıñ sınağı» degen pikirge kelisedi. Fabritus sözinde: «Afrikağa qadam basuınıñ tarihına qaraytın bolsaq, Qıtay BWW-dağı bitimgerşilik missiyasınan paydalanıp Afrikada äskeri aralasuın nığayta tüsti. Qıtay qaşanda BWW qararına öziniñ müddesin jasırıp keledi», – degen.

Bwğan mısal retinde Oñtüstik Sudannıñ mwnay salasında Qıtaydıñ ülken müddesiniñ jatqanın aytuğa boladı. Qıtay bwl eldegi BWW-nıñ Beybitşilikti qorğau qarulı qosınına öziniñ 700 adamnan twratın jayau äskerler batal'eonın qatıstırğan. Kongo Demokratiyalıq Respublikasındağı BWW küşterinde 220 qıtaylıq jauınger bar. Al, bwl elden Qıtayğa köp mölşerde mıs pen kobal't  eksport etiledi.

Soñğı kezderi Qıtay Afrikada tikeley äskeri operaciyalardı jürgizuge dayın ekenin de körsete bastadı – Qıtay flotı Ündi mwhitında Somalidıñ teñiz qaraqşıların qwrıqtadı; Bıltır Djibutide alğaş ret şeteldegi äskeri bazasın qwrdı. Bwl Qıtaydıñ sol aymaqtağı äskeri teñiz küşterin jabdıqtauğa jäne äskeri tehnikalardı jetkizuge arnalğan.

Ekspertter Qıtaydıñ äskeri teñiz küşteri älemniñ aldınğı qatarında ekenin aytadı. Djon Hopkins universitetindegi Halıqaralıq zertteu ortalığı Qıtaytanu böliminiñ direktorı Devid Lempton Qıtaydıñ älemge degen qızığuşılığı barğan sayın keñeyip kele jatqanın, Qıtay özin älemniñ qorğauşısı retinde qaray bastağanın aytadı. Bwl Qıtaydıñ basqa elderdiñ isine aralasuına äkelip soğadı.

Qıtaydıñ damudı qoldau jeleuimen Afrikadağı adam qwqıqtarı naşar qorğalatın elderge kömek körsetip otırğanı Batıs elderiniñ de  alañdauşılığın tuğızdı. Bwl üşin Qıtay qosımşa şarttardı da tüzbegen. Sarapşılar Qıtaydıñ bwl äreketi Batıs elderiniñ küş-jigerin älsiretuge jasalğan şabuılmen teñ dep qaraydı. Sebebi, Batıs elderi Afrikada demokratiyanı damıtu, adam qwqıqtarın qorğau isterine kömek körsetip keledi.

Fabritus bwl turalı: «Qıtaydıñ körsetken kömegi şarttı türde boladı. Mısalı, siz Qıtaydıñ kömegin qabıldağannan keyin mindetti türde qıtay wstanımın qabıldauıñızğa tura keledi», – dedi. Ol sözin tolıqtıra otırıp: «Qıtaydıñ kömegin qabıldağan elder mindetti türde Dalay Lamanıñ sol elge saparlauına tıyım saluı kerek. Sebebi, Beyjiñ biligi onı Tibet avtonomiyasınıñ täuelsizdigi üşin küresuşi separatist sayasi twlğa dep qaraydı», – dedi.

Bwdan tıs Afrika elderine kömek körsetude Qıtay tolıp jatqan müddelik ayırbastardı jasadı. Angolada damuğa jasağan kömegimen bolaşaqta eldegi mwnaydı paydalanu qwqığın ayırbastaudı wsındı. Al, Djibuti, Keniya jäne basqa da Şığıs Afrika elderine Qıtay ükimeti infraqwrılımdıq jobalardı damıtu üşin zor mölşerdegi nesie berdi. Eger bwl elder qarızdardı ötey almağan jağdayda, Qıtaydıñ infraqwrılımdıq jobalardı paydalanuğa ayrıqşa qwqığı bolatın boldı. Qıtaydıñ Djibutidegi materialdıq-tehnikalıq jabdıqtau ortalıqtarı üşin äskeri bazası qwrıldı. Oğan qosa, Djibuti men Efiopiyanı baylanıstıratın elektrlendirilgen temir jol jelisin salğan.

Degenmen, sarapşılar Qıtaydıñ öz müddesin qorğau maqsatında küş qoldanu-qoldanbauı turalı wqsamağan pikirde. Key sarapşılar, Qıtay milliardtağan AQŞ dolları qwnına ie «Bir beldeu, bir jol» bağdarlamasın jüzege asırudı jäne onı Afrikamen twtastırudı közdeydi. Sondıqtan, bwl elderdegi müddelerin qorğau maqsatında küş qoldanuına erte dep qaraydı. Alayda, Qıtaydıñ Afrikadağı äskeri keñeyuiniñ barğan sayın arta tüskenin alğa tartatın sarapşılar, Qıtaydıñ ekonomikalıq jäne äskeri keñeyui Afrika elderiniñ bwlaşağı men qazirgi qauipsizdigi üşin ülken qater dep bağalaydı.

Meyli qalay bolsada, «Soğıs börisi 2» fil'mi Qıtay işinde körilim sanı jağınan gollivudtıq fil'mderdiñ aldın orap ketti. Kassalıq satılımda da alğa şıqtı. Bwl Qıtay jwrtşılığına äskeri keñeyu ideyasın siñirgeni anıq.

“The Qazaq Times”