Resey jäne Qıtay basşıları. Foto: AsiaNews.

Resey ükimetiniñ resmi ökilderiniñ biri jäne parlament deputattı BAQ-qa bergen mälimetinde, Qıtaydıñ şeteldegi äskeri küşterin keñeytuge wmtılıs jasap jatqanın, bwl jağında Qıtay men Resey odaqtas emes ekenin aytqan. Sonımen birge reseylik lauazımdı Qıtaydıñ Ortalıq Aziyağa qauip töndiretinin, qazirgi kezde Täjikstanğa qısım tüsirip otırğanın atap ötken. Bwl turalı VOA aqparattıq saytı jazdı.

Reseydiñ Ortalıq Aziya jäne Tayau Şığıs zertteu ortalığınıñ direktorı Semen Bagdasarovtıñ pikirinde: «Bwğan deyin sarapşılar Qıtaydıñ ekonomikalıq keñeyuin söz etip, onıñ äskeri keñeyui turalı söz qozğamağan. Alayda, Qıtay qazir Päkistanda jäne Afrikadağı Djibutinde äskeri baza qwrıp jatır. Sonımen birge Qıtay Ortalıq Aziya elderinen Täjikstanda äskeri baza qwruğa tırısıp keledi», – dedi. Ol jäne sözinde: «Qıtaydıñ qazirgi biliginiñ bastamasımen Qıtay ekspanciyasınıñ ekinşi kezeñine ötti. YAğni, ekonomikalıq keñeyuimen birge äskeri ıqpalında arttıra tüsedi», – dedi.

Bagdasarov soñğı jıldarı köptegen reseylik BAQ-tarda Qıtay ekspanciyası turalı jäne Resey-Qıtay qarım-qatınası turalı belsendi pikir berip keledi. Onıñ pikirinşe,  bwl twrğıda Resey Qıtaydıñ odaqtası emes. Biraq, qajet bolğan jağdayda, ortaq müddege say odaqtasuı mümkin. Aytalıq, Amerika Qwrama Ştatına qarsı birge bola aladı. Ol  tipti reseylik «Sputnig» agenttiginiñ Täjikstandağı redakciyasına bergen swhbatından «Qıtay birtindep Täjikstandı joyıp jiberedi» degen pikirin de aytqan. Ol bwl söziniñ däleli retinde mına mälimetterdi ortağa saladı: eñ aldımen, Täjikstan Qıtaydıñ Şınjañımen şektesetin 1000 şarşı şaqırım jerdi Qıtayğa berip jiberdi; Sonıñ jalğasında, Qıtay Täjikstanğa altın, kümis jäne basqa da paydalı metall üşin şarttı nesie bergen.

Soñğı jıldarı strategiyalıq jäne sayasi sarapşılardıñ deni Qıtaydıñ Ortalıq Aziyadağı ekonomikalıq, oğan qosa äskeri keñeyui turalı köptep talqılauda. Talqılaudıñ tağı bir wşı Qıtay men Reseydiñ Orta Aziya elderindegi ıqpalğa degen bäsekesine de qaratıladı. Bwl saraptamalardıñ köbinde Qıtaydıñ kün sayın küşeyip kele jatqan ıqpalı aldağı uaqıtta Reseydiñ aymaqtağı ıqpalın ığıstırıp şığarıp tastauı mümkin degendi aytadı.

Degenmen, Resey-Qıtay qarım-qatınası kürdeli qayşılıqtardan ada. Eki el basşıları da är kezdesu sayın elaralıq qarım-qatınastarınıñ jıl sayın joğarılay tüskenin qayta-qayta söz etedi. Qıtay sarapşıları da Reseydi öziniñ senimdi dos eli retinde qarastıradı. Soğan qaramastan Resey aldağı uaqıtta Qıtaydan keletin qaterlerge jii tap boluı mümkin ekenin alğa tartatın sarapşılar köp.

Qıtaydıñ Täjikstandağı äreketterine Resey Täjikstan biliginen de köbirek alañdauşılıq bildirip otırğanı bayqaladı. Qazir Reseydiñ Qırğızstan men Täjikstanda äskeri bazaları bar. Täjikstandağı bazasında birneşe on mıñ reseylik sarbazdar bar. Keñes odağı twsında Qazaqstan men Qırğızstanda Qıtaydıñ territoriyasın keñeytuine qarsı dayındıqtar men ügitteuler bolğan. Al, Täjikstanda mwnday şaralar az jasalğan.

Reseylik sarapşısı Nikolayskiydiñ aytuınşa, Resey men Qıtay qarım-qatınası resmi mälimetter men ügit-nasihattağıday keremet emes. Ol eki eldiñ resmi twlğaları ğana bir-birine jılı sözder aytqanımen, reseylik BAQ-tıñ Qıtaydı sınap-minemeytini joq, tipti Qıtay turalı söz bolğanda mindetti türde kemşilikterin terip otıratının alğa tartadı.

Mına bir mañızdı tüyindi esten şığarmauı kerek, Reseylik aqparat közderi Qıtay ıqpalınıñ artıp kele jatqanına qarsı Qıtay ekspanciyası turalı asıra siltep, aqparat taratıp, öñirdegi elderdi qarsı qoyuğa tırısuı da bek mümkin. Biraq, qalayda irgeles eki derjavanıñ Ortalıq Aziyağa bastı qısım tüsiruşi elder ekenin anıq. Ortalıq Aziyadağı Qıtayğa qarsı narazılıqtı Reseydiñ astırtın qoldap otırğan, otırmağanın naqtı aytu qiın. Biraq, Reseydiñ Ortalıq Aziyağa taraytın BAQ közderiniñ bäri derlik Qıtaydıñ artıp kele jatqan ıqpalın aytqış. Bwl ister de kisini oylandırmay qalmaydı.

“The Qazaq Times”