Qıtay biligi öz Konstituciyasın belden basıp otır

5 aqpan küni Almatıdağı Qıtay konsul'dığınıñ aldında Qıtaydan aluğa tiisti zeynetaqısı toqtatılğan Qazaqstan azamattarı jinalıp, arız-şağımdarın tapsırdı. Osı mäsele boyınşa birqatar azamattar osığan deyin de jekelegen arızdarın ötkizgen eken. Alayda, şağımdarına jauap ala almağan jäne bir jıldan beri zeynetaqısı toqtatılğan 35 Qazaqstan azamatı bwl ret «Ata-jwrt» erikti jastar wyımınıñ jol körsetuimen  toptıq arız jazıp konsuldıqqa tapsırdı.

Qıtayda memlekettik jäne türli salada qızmet istep, zeynet jasınan keyin Qazaqstanğa qonıs audarğan azamattardıñ zeynetaqısın ala almauı osığan deyin de köterilip kele jatqan is. Portalımızda bwl mäsele turalı kölemdi saraptama da jazğan edi. Onda Qıtay Konstituciyası jäne Halıqaralıq qwqıqtıq talaptar negizinde şetelge qonıs audarğan zeynetkerlerdiñ zeynetaqısı tolıq berilui tiis ekeni körsetilgen.

Almatıdağı Qıtay konsul'dığı. Foto: QT.

Bwl mäsele jöninde bıltır mamır ayınıñ soñında Qıtaydıñ Şınjañ ölkesinen arnayı delegaciya da kelip, zeynetaqısın ala almağan azamattardıñ auızşa jäne jazbaşa arız-şağımdarın qabıldağan bolatın. Olar müddeli azamattar men «Jebeu» RQB-niñ ökilderine birden jauap bermese de,  mäseleniñ QHR zañı boyınşa qaralıp, oñdı şeşim bolatınına sendirip ketken edi. Tipti osı jwmıs tobınıñ kezdesuinen keyin Qazaqstanmen şekaralas jaqtan İle Qazaq Avtonomiyalı oblısınıñ äkimşiligi Qazaqstan azamattığın alğannan keyin toqtap qalğan zeynetkerlerge zeynetaqısı tolıqtay beriletindigi turalı şeşimin de jariya etken.

Bwl isten beri bir jılğa juıq uaqıt ötse de, Qıtay biliginiñ zeynetkerler üşin oñdı şeşim jasamağanın körip otırmız. Arız-şağım beruge barğandar özderiniñ etken qızmeti men tökken teriniñ, jalaqılarınan jırıp memlekettik zeynetaqı qorına qosqan öz aqşaların ala almağanı üşin Şınjañdağı jergilikti äkimşilikterdi ayıptaydı. «Ata-jwrt» erikti jastar wyımınıñ müşesi Ermek Sağımbek: «Bwl negizi Şınjañdağı jergilikti äkimşilikterdiñ özderi şığarıp alğan erejeler», - degen pikirin aytadı. «Sebebi, Qıtay Konstituciyasında ärbir Qıtay azamatınıñ teñ ekenin anıq körsetken. 20-şı babında şetelge şıqsa da jäne şetel azamatın qabıldasa da olardıñ zeynetaqısı toqtamaydı delingen, al 28 babında eger zeynet aqısın toqtatqan bolsa, sol äkimşilik orın zañdıq jauapkerşilikke tartıladı dep anıq jazğan. Bwl şağım beruşiler sol zañ negizinde özderiniñ qwqıq-müddesin qorğap kelip otır».

Atalğan mäsele boyınşa jekelegen arız-talaptarın joldağan jäne Qıtaydağı jergilikti äkimşilik orındardıñ şeşimine jüginbek bolğan azamattar da bar. Alayda, olardıñ özi sol jergilikti äkimşilik orındarınan türli qısımdar körgen. Bwl turalı Ermek Sağımbek sözinde: «Öz qwqıqtarın qorğap, jekelegen talap-arızdarın jibergenderge Qıtaydıñ jergilikti äkimşilik organdarı sonda barudı talap etipti. Şının aytqanda, basım köp azamattar Qazaqstan azamatı bolsa da barudan qorqıp otır. Sebebi, barğandardıñ keybireui qamauğa alınğan, olardıñ arasında qwjat boyınşa Qazaqstan azamatı bolıp sanalatın adamdar da bar. Aytalıq, Qazaqstan azamatı retinde jeke kuäligi men pasportın qolına alıp ülgirmegen azamattar.  Keybireuine «Qazaqstan azamattığınan bas tart» dep qısım jasağan. Bwl habarlar qazaq avtonomiyalı oblısına qarastı İle aymağı jaqtan jetip jatqan habarlar. Är jerde är türli qısımdar jasaluda», – dedi.

Şınjañdağı jağdayğa baylanıstı jergilikti ükimet şetelge şıqqan jäne şetelde tuıs tuğanı bar, bir sözben aytqanda şetelmen, onıñ işinde Qazaqstanmen baylanısı bar degen azamattardıñ bärin de küdikti adamdar retinde qarap, türli «sayasi tazartu», «sayasi üyrenu» dep atalatın atı ortalıq, zatında türmege wqsas orındarğa qamauda. Al erikti türde şetel azamattığın qabıldap, qaytıp barğan adamdarğa şetel azamattığınan nemese ıqtiyar hatınan bas tartuğa qısağan.

 Qıtaydağı İle Qazaq Avtonomiyalı oblısına qarastı Qwlja qalasında wzaq jıl oqıtuşılıq qızmet istegen Fatima Äskerbayqızı 2012 jılı zeynetke şığıp, otbasımen Almatı qalasına qonıs audarğan.  2016 jılğa deyin zeynetaqısın alıp twrğanın aytadı. Bwl aralıqta sol kezdegi Qazaqstan azamattığın beru zañ-erejelerine baylanıstı tört jıl ıqtiyar hatpen barıp kelip twrğan. 2017 jılı mamır ayında Fatima Äskerbekqızın özi zeynetke şıqqan oqu ornı telefon arqılı şaqırtadı. Şaqıru sebebin «qatıstı qwjattardı toltıruıñ kerek» dep tüsindirgen.  Barğannan keyin Fatima Äskerbekqızınan jergilikti qwqıq qorğau orındarı Qazaqstan jerinde terrorizm nemese özge zañsız ärekettermen aynalısqan, aynalıspağanı turalı swraqtar swrağan jäne köptegen qwjattarğa, tekseru estelikterine qol qoydırğan. Bwğan qosa, pasportı men Qazaqstan Respublikasınıñ ıqtiyar hatın alıp qalğan jäne bir ayğa juıq qaytarıp bermey qoyadı.

Fatima Äskerbekqızı. Foto: QT.

 Fatima Äskerbekqızı Qazaqstanda oqıp jatqan qızınıñ auırıp qalğanı turalı anıqtama aldırıp, sol arqılı pasportı men ıqtiyar hatın qaytarıp beruin swraydı. Qwqıq qorğau orındarı qwjattarın qaytarıp bergenimen «Sizdiñ jeke basıñızğa ayıp joq, tek qazirgi zañ boyınşa ıqtiyar hatpen jürip-twruıñızğa bolmaydı. Ne Qazaqstan ıqtiyar hatınan bas tartıñız, tek pasportpen jüruiñizge boladı,  ne bolmasa zeynetaqıñızdan bas tartasız», - degen talap qoyadı.

«Balamnıñ auırıp jatqanına baylanıstı amalsız olardıñ talaptarına kelisip, qwjattarımdı alıp, Qazaqstanğa ötuime tura keldi. Meniñ zeynetaqı kartoçkamdı da alıp qaldı, zeynet aqımnan bas tartqanım turalı hatqa qol qoydırıp aldı. Bwlay istemesem meniñ pasportımdı bermeytin boldı», – deydi Fatima. «Bwl jasap jatqandarıñ zañdarıña qayşı ğoy dep edim, olar «onımen jwmısımız joq, biz jergilikti äkimşilikke jauap beru üşin osını senen talap etemiz» dedi. Kelgennen keyin Qazaqstan azamatı bolu üşin ğana tört jıl boyı wstap jürgen ıqtiyar hattan qalay bas tartam. Sosın sodan beri men de zeynetaqımdı ala almay otırmın», – deydi.

Fatima Äskerbekqızı qatarlı keybir zeynetkerlerdiñ zeynetaqı kartoçkası özinde bolğanımen köpten beri zeynetaqısı tüspegen. Olardan da Qıtayğa barıp joğarıdağıday tekserudi qabıldauın talap etude eken. Alayda, Qıtaydağı qatıstı orındardıñ şaqıruımen barğandardıñ manağıday jağdaylarınan keyin eşkimde öziniñ zañdı qwqığı negizinde aluğa tiisti zeynetaqısın talap etuge batılı barmasa kerek.

Bügin Qıtay konsul'dığına ötkizgen talap arızdardan qayırlı jauap kütedi.  Ermek Sağımbek sözinde: «Biz endi Qıtay konsul'dığına tapsırğan arızdarımızdan oñdı jauap boladı dep kütip otırmız. Biraq, jauap bolmay jatqan jağdayda bwnımen toqtap qalmaymız, Qazaqstan azamatı retinde QR SİM-ine de osı arızımızdı joldap, qwqıq-müddemizdi qorğaudı swraymız. Tipti, Halıqaralıq adam qwqığın qorğau wyımdarına da şağımdanamız dep otırmız», – dedi.

Qanday da bir biliktiñ azamattarına jasağan qısımı sol biliktiñ özine degen senimsizdigin körsetedi. Şınjañdağı jağdaydıñ şielenisip bwl därejege jetui, ondağı jäne Qazaqstandağı azamattardıñ qwqıq-müdesiniñ bwzıluı, Şınjañ jergilikti äkimşilikteriniñ Qıtay Konstituciyasın belden basqanımen birdey. Äri bwl Qıtay ükimetiniñ öziniñ halqı men Konstituciyasına degen jauapsızdığı. Aldağı uaqıtta qwqıq-müddesi taptalğan Qazaqstan azamattarınıñ arız şağımına, Qıtay konsuldığınan, Qıtaydıñ Şınjañındağı jergilikti äkimşilikterden, Qıtay ortalıq ükimetiniñ qatıstı organdarınan jauap kütemiz äri oñdı şeşim şığaruın talap etemiz.

“The Qazaq Times”