Qañtardağı qarmen äñgime

 

Täkapparsıñ.

Swp-suıqsıñ.

Äppaqsıñ...

Äppaq bolıp ayaq astı jatpaqsıñ.

Jerde jatıp,

Kökten tüsken qalpıñmen

Asqaq, äppaq bolmısıñdı saqtapsıñ...

 

Qañtar – täniñ, ayaz – janıñ, äppağım...

Seni izdep jür kümis toğay baqta kim?!

Kümis küyme sıñğırına elitip,

Men de izdegem äldekimdi... tappadım.

 

Aq boranı sendeledi Arqanıñ...

Öziñe de, özime de bar tañım.

Qañtar bizdi tastap keter jwrtına,

Sonda onı süyemisiñ,

Qar-Hanım?!.

 

 

«Piramida mätinderine» qosımşa...

 

Aptap ıstıq qaridı kep qış-tänin

«Osı ma – dep – şıqqan seniñ Wşpağıñ?»

Piramida...

perğauındar mwratın

Qanşa ğasır qwpiya etip wstadıñ...

 

Jatır mwnda, ayta alsañ ayt, kim jatır?!

Kil bekzada osında ma, kil batır?!

Mäñgi ölmestey masayrağan pendeler

Tas-tabıtqa twtqın bolıp tındı aqır...

 

Fäni – jalğan ekendigin rastap,

«Pura-midos»[1] äli künge twr asqaq.

Tän – tabıtta... Ruh qayda? Jwmbaq bwl,

Aqiqattı aqırında kim aşpaq?!

 

Köne Mısır...

Susığan qwm...

Kökşil Nil,

Kökşil Nilge  twñğiıq kök kep süñgir.

Aqırğı kün... ayqara aşıp qaqpasın

Piramida... bir kürsiner,

Öksir bir..

 

 

Kiik qaz jolı[2]

 

«Suda yuınıp aldım,

Östem korı kaldı,

Kük katına mengändä

Kanatlarım taldı...»

 

                                                       Kiik qaz äni.

                                                      Tatar halıq añızınan...

 

Kiik qazdar,

Taldı ma qanattarıñ?

Wştıñdar ma Kün közin janap bäriñ?!

Sanamdağı sağınış sartap bolğan –

Kök jüzine telmirtip qaratqan ün...

 

Köl betinde iz qaldı şimaylanıp...

Aydınıñdı özgege qimay, nalıp,

Nazırqanıp wştıñ ba tekti qwsım

Japandağı qaraşa üydi aynalıp?!.

 

Köne Wrımnan[3] jetken-di kömeski üniñ,

Qañqılıñdı sol küngi men estidim...

Sen bilgensiñ äzelden adamdardıñ

Bir-birine qimas dos emestigin.

 

Jolıñ jatır kök tösin qaq ayırıp,

Bürkey almas jarığın jabayı bwlt.

Ayğa qaray qañqıldap sen wşqanda

Kök böri de mwñ şaqqan talay wlıp:

 

«Suıñ qaldı, kiik qaz, men de qaldım,

İlese almay sazına sendegi änniñ.

Qauırsınnan üzdiñ de tamşı-ğwmır

Mendik kökjal-älemdi şerge maldıñ...

 

Kümis jiek jolıñ bar aydan anıq,

Aspandaysıñ quattı qaydan alıp?!

Jeti qat kök taldırar qanatıñdı,

Twraqtaysıñ, ayta ket, qayda barıp?»

 

...Bası qayda keruen-köşimizdiñ?!

Bağzı añızdıñ jelisin nesin üzdiñ?!

Kiik qazdıñ jolına köziñdi sal –

Tübi tüser jolımız osı bizdiñ...

.

 

Nil-dariya jäne Lotos

 

Alqızıl gül,

Kögildir gül,

Appaq gül...

Oğan qolın jetkize almas aptap qır.

Nil-dariya tolqınında tolıqsıp,

Ülbireydi qwpiyasın saqtap bir...

 

Kün pişindes bir ğana gül är tüsti,

Alqızılı – tañğı araymen şarpıstı,

Kögildiri – aspan güli, mısalı,

Ruh keypi – aq lotos, qar tüsti...

 

Lotos güli...

Mısır ğaşıq, Nil ğaşıq,

Nil menen Gül jwp jazbaydı sırlasıp.

Ay tuğanda wyqı qımtap qauızın,

Şıraylanar şın bolmısın Künge aşıp...

 

Nil üstinde jüzer keşke Kün küreñ,

Ne aytadı oğan qwm-jağalau mülgigen...

Gül wmtılar Künge qaray...tamırı

Jibermeydi...

su tübine süñgigen...

 

 

Ğajayıp meken

 

Ğalamda bar bir aral... bäri izdegen,

Bireuler şın, bireuler añız degen.

Ümitke erip kezedi dünieni

Bayğws pende... küderin äli üzbegen.

 

Ğalamdağı bwl aral – ğajap aral,

Jete almastan jer qauıp, aza qalar.

Möldir aua janıñdı juındırıp,

Kirşik qalmay bolmısıñ tazalanar.

 

Sol araldı tabarmız birimiz kep,

Wlı Aqiqat osında, biliñiz dep,

Bireu şıqtı ölmestiñ suın izdep,

Bireu şıqtı Mäñgilik Gülin izdep.

 

Jerwyıq pa ol izdegen Asan babam,

El'dorado... äli eşkim aşa almağan?!

Edem, bälkim, sol aral, kim biledi,

Qwpiyasın tübi bir aşar ma adam?!

 

Sır aldırmay saq twrar sağım-ğalam,

Sırğıp öter sätterdi ol sağınbağan.

Külli ömirden sıtılıp ketken uaqıt

Sol bir ğajap mekende damıldağan...

 

Ğajap aral! Mäñgilik ölşemi ediñ,

Perişte bop pendeler kelse dediñ.

Twmanıñnan ayığıp bir-aq sätte

Qarsı alasıñ bir küni... men senemin!

 

 

Sakura[4] güldegende

 

Hanamide[5],

Sakura güldegende,

Şie ağaşın madaqta,

Künde kel de,

Jüregiñe jetkendey beyiş lebi,

Fudzi[6] jaqtan jel demi ürlegende.

 

Äppaq güli ağaştıñ – erekşe gül,

Külki sıylar aralğa bölekşe bir,

Sayge[7]  tanka[8] arnağan,

Base– hayku,

«Sakuranı sayalap, – dep, – ötse ömir...»

 

Fudzi tauın bökterlep jürer tirlik,

Wmıtarsıñ mwñıñdı birer kündik.

Qırğauıldar[9] qiırdan sälem joldap,

Beriledi tılsımnan bir erkindik!!!

 

Köktem keldi –

Jıl keldi, güldendi aymaq,

Jadıraydı jabırqap jürgen beybaq.

Sarqırama biikten tüsedi ırşıp,

Aq kültemen qauışar künderdi oylap...

 

Künşığısta – sakura gül jarğanda,

Qol jetkendey boladı külli armanğa.

Sake[10] işedi samuray şölin basıp,

Asqaq qarap,

Ötkinşi bwl jalğanğa...

 

 

Arğanatı

 

Sağınıştı sazğa orap bügingi ändi,

Baurayıñda baldırğan künim qaldı.

Möldir bastau möltildep jatır ma äli,

Twnığına jasırğan sırım bar-dı...

 

Bökteriñnen men tergen şwğınıq gül,

Jüregimniñ tübinde ügilip twr.

Törkindegen samal jel, bwl jotağa

Jautañdağan janımnıñ mwñın wqtır.

 

Ürkek elik sekildi ürkek künim...

Tösiñe kep sezgenmin bwlt ekpinin.

Arğanatı, öziñnen köktep şıqqan

Men-dağı sol şwğınıq-gül tektimin.

 

Auañ qanday jwpar-dı gül tünegen!

Bwltıñ sırğıp ötetin bürkip öleñ.

Amalım joq, tüsip ap qasqa jolğa

Ğwmır-jeldiñ ketkenmin ırqımenen.

 

Tündi jarıp jetetin ayğa demiñ,

Kirbiñi joq şaqtardıñ ayğağı ediñ.

Tüsimde de swraymın öñimde de,

Arğanatım, on altım qayda meniñ?!

 

 

* * *

 

Ua, kerdeñ bwlt, kerdeñ bwlt,

Teristikten kelgen bwlt!

Köktim-Aymaq atası

Qobılandığa enşige atap bergen bwlt!

 

Bwl enşisi kök aspanda qaldı wmıt,

Jo-joq, onı bizge amanat qaldırıp,

Köşti däuir, köşe berdi ol dağı

Aş özegin taldırıp.

 

Qay qiırğa jöñkildiñ?!

Jelden ürkip, kökke qaray serpildiñ,

Sen köşetin keñistiktiñ keñdigin

Janarıma sıydırıp ap men twrmın...

 

Aptap künde janğa saya bwlt ediñ,

Söyte twrıp aydıñ betin bürkediñ...

Kök pen Jerge tağdırımız täueldi

Öziñmenen bir tegim...

 

Ua, ala bwlt, ala bwlt!

Bizdiñ jaqqa bir bwrılıp qara, bwlt!

Jolımız ben jönimiz bir deyik te

Biraz jerge saparlas bop baralıq!

 

Aytar sözim bar äli,

Nege seniñ köziñnen jas tamadı?

...Qaq ayırıp keude degen qapastı

Öziñ bolıp öleñ köşip baradı.

 

 

Tarbağatay. Bürmedegi obalar

 

Qazına bop keledi qay ğasırdan?!

Qwpiyası kübirmen Ayğa aşılğan.

Ala qaşsa jel kelip tüp jusanın

Jol-jönekey wstap qap, say jasırğan.
Mına qırat – bir pwşpaq qiırdağı,

Mına obalar – bağına bwyırğanı.

Bağzı künnen bir habar alarday oy

Taudı, qırdı qiyalmen şiırladı.
Jüytkip öter sätterge Kün aldandı,

Kün aldadı jarıqqa qwmar jandı.

Äuelgide... osı tws Patşalıq bop,

Aqırında... oba bop mwnarlandı.
Jatqan bolar jay tauıp äz wlanı,

Jüyrikteri jarısqan jazığı äni!

Ruh dersiñ, şejire – tarih dersiñ

Obalarğa kömilgen qazınanı...

 

 

Aid patşalığındağı äpsana

 

Asfodel* ösetin mwñdana

Ol jaqqa barmaydı Kün ğana,

Köleñke sırğidı ün-tünsiz

Aqıl men jadınan mülde ada.

 

Asfodel...

Qan-sölsiz jelegi,

Köleñke kölbep kep tönedi.

Bir kezgi aheylik qaharman

Bwl gülge kübirlep ne dedi?!

 

Qwrdımnıñ suı ağar şımırlap,

Jarıqtı äketken kim wrlap?!

Sanada jalt etken bir eles

Tünektiñ tübine tığılmaq...

 

Ne dedi Köleñke?!

Jwmbaq bwl,

Jelegi boz güldiñ qwrğap twr.

Jarıqsız, jılusız mekende

Jwmbaqtı jasırğan wrlap bir...

 

Baqilıq swlbamen mwñı bir –

Tamwqtıñ swp-suıq güli bwl!

...Aheydiñ jadında jañğırıp

Qaharman arudıñ** üni jür.

 

(Qas swlu...

Qas batır...

Qan maydan...

Batırğa ses qılğan qanday jan?!

Jürekke nayza kep kirgende

Bwl jalğan ketti aunap mañdaydan...

 

Troya tübi edi... Keşqwrım.

Küp-küreñ küymemen köşti kün.

Sıñğırlap «qoş» degen näzik ün,

Tögilip tüsken-di qos bwrım...

 

Öltirip alğanday armandı,

Qas batır esinen tanğan-dı...

Nayzasın qaq bölip...

Jer qwşıp,

Alğaş... häm soñğı ret zarlandı...)

 

...Kün tüspes swrıqsız bwl älem,

Asfodel qaltırap twr äreñ.

Jelegin ayalar Köleñke

Degendey

«Aldıñda künäli em».

 

Gül menen Köleñke – betpe-bet...

Bolmaydı endi ayqas... jekpe-jek.

Qwrdımnıñ suına ketti ağıp,

Beykünä bir sezim... ökpelep.

 

***

Ömirzaya –

bir-aq sätke jalt eter,

Ay qaladı armanın da ayta almay.

Aspandağı jwldızğa da bar qater,

Sönip keter ökinişi bayqalmay...

 

Aytarı köp alqarakök tüngi älem,

Janarıma kirip ketti eriksiz.

Aspan jaqtan jwldız izdep twrğan em –

Alañ köñil etpeñizşi kelip Siz...

 

Ömirzaya...

Tağdırımız bir bizdiñ,

Ayırmamız:

Sen – köktesiñ,

Men – jerde.

Janıp-söner sätin añdıp jwldızdıñ,

Añsarı auğan jerdegi ömir şermende...

 

 

[1] Pura- ot, jarıq; midos – orta, işki degen mağınanı bildiredi.

[2] «Jabayı qaz». Qws jolın türki halıqtarı, onıñ işinde tatarlar «Kiik qaz jolı» dep ataydı.

[3] Rimdi jaudan qwtqarğan qazdar jaylı mif bar

[4] Japondar tanımındağı kieli ağaş

[5] Şie ağaşınıñ (sakuranıñ) güldeytin uaqıtı

[6] Japoniyadağı kieli tau

[7] Sayge, Base – japon aqındarı

[8] Tanka, hayku – japon öleñiniñ türleri

[9]  Japondıqtar üşin qırğauıl – ata-ana ruhın keyipteytin qws

[10] Sakura merekesinde şie ağaşınıñ sayasında işetin susın

* Grek mifinde Aid  patşalığında ösetin jabayı gül

** Amazonka

"The Qazaq Times"