Reseydiñ su astı kemesi. Foto: WSJ.

Reseydiñ su astı soğıstarına arnap jasağan jaña tehnikası öz nätijesin körsetip, AQŞ-Resey arasında Jerorta teñizinde jasırınbaq oyını qayta bastaldı. Bwl turalı tanımal «WSJ» basılımı tekserip-zerttegen edi.

2017 jılı mamırdıñ soñında, Reseydiñ «Krasnodar» (Krasnodar) attı süñguir kemesi Libianıñ (Liviya) teñiz jağalauınan Jerorta teñizine süñgip iz-tüssiz ğayıp boldı. Köp ötpey tura osı süñguir kemeden Süriyağa birneşe zımırandar atıldı. Osı oqiğadan keyin ile-şala AQŞ-tıñ «Buş» aviamatkası (USS George H.W. Bush/ wşaq tasımaldauşı keme) Reseydiñ su tübine jasırınğan sırlı kemesin izdey bastadı. Bwl alıp äskeri tehnikada «Teñiz bürkiti» attı birneşe MH-60R tikwşağı jäne P-8 Poseidon attı su üsti barlauşı wşaqtar bolıp AQŞ-tıñ Italiyadağı äskeri bazasınan teñizge şıqqan.

Reseylik «Krasnodar» süñguir kemesi qara teñizge jetkennen keyin, AQŞ jäne onıñ odaqtas elderiniñ teñiz äskeri küşteri onıñ soñınan qalmay ilesip otırdı. Bwl AQŞ-tıñ Qırği-qabaq soğısınan keyin alğaş ret reseylik su astı kemesiniñ izine tüsui. Onıñ üstine «Krasnodar»-dan zımıran şabuılınıñ jasaluı qalıptı teñiz barlau operaciyasın kürdelendirip jiberdi. Osıdan keyingi birneşe aptada eki eldiñ äskeri kemeleri jasırınbaq oynap jürdi. Dese de reseylik «Krasnodar»  süñguir kemesi ırıqtılığın körsetip, san ret köz jazdırıp ketip jürdi. AQŞ pen onıñ odaqtas elderiniñ jaña ğasırdağı su üsti äskeri tehnikaları «Krasnodar»-ğa qarsı sınaqtan ötti.

Keñes odağı ıdırauımen Reseydiñ teñiz qorğanıs salası älsiredi. Alayda, qazir oylamağan jerde taraptardıñ Qırği-qabaq soğıs jıldarındağıday teñizdegi teke-tiresi bastalıp ketti.  Bwğan deyin su astı kemelerin dıbıs arqılı radar men tauıp alatın edi. Resey qorğanıs küşteriniñ aytuınşa «Krasnodar» älemdegi eñ «dıbıssız süñguir keme». Sebebi kemeniñ sırtqı qabatı dıbıs taratpaytın materialmen qaptalğan. Bwl onıñ özge şarlauşı kemelerden jasırınuına ülken mümkindik beredi.

AQŞ jäne onıñ odaqtas elderi bwl tehnikanı «qara üñgir» dep atağan. AQŞ Teñiz küşteriniñ 22-şi şabuılşı flotınıñ polkovnigi Benjamin Nikolsonnıñ (Benjamin Nicholson) aytuınşa,  süñguir kemeniñ dıbısı qanşalıqtı älsiz bolsa, onıñ su astı operaciyasın jürgizu mümkindigi sonşalıqtı joğarı boladı. Dese de de bwl onı tabu mülde mümkin emes degen söz emes. Tek dıbısı älsiz su astı soğıs kemelerin tabu qiınğa soğadı.

Soñğı eki jılda Mäskeu Başar Asadtı qoldaudı sıltau etip, öziniñ äskeri teñiz, qwrlıq, äue küşterin, zımırandarın sınaqtan ötkizip ülgerdi. Bwl qadamı NATO elderin alañdatpay qoymaydı. Nikolson sözinde: «Äskeri oqu-jattığulardıñ deñgeyi qanşalıqtı biik örede bolsın, şınayı soğıstarda sınaqtan ötkenge jete bermeydi. Resey naqtı soğıstarda özderiniñ äskeri küşterin sınaqtan ötkizip otır», – dedi.

1991 jılı Keñes odağı ıdırağannan keyin, Mäskeu su astı äskeri äreketterin azayttı. 2000 jılğı yadrolıq su astı kemesi «Kursk»-tıñ suğa batıp, 118 jauıngerdiñ qaza boluı reseylik teñiz küşterine ülken soqqı boldı. Sonday-aq bwl Resey teñiz qorğanıs salasınıñ qwldırauın ayğaqtadı. 2011 jılı Resey qorğanıs salasın tolıqtay jañartu bağdarlamasın qabıldap, su astı soğısına arnalğan eñ jaña äri ozıq süñguir keme jasaudı qolğa aldı. «Krasnodar» 2015 jılı Peterborda jasalıp bolıp, Resey öziniñ teñiz qorğanıs salasındağı jetistigin älemge paş etken.

Bıltır 30 şildede  «Krasnodar» su betine şığıp, Süriyanıñ «Tartus» jağalauında kelip toqtadı. Osıdan keyin AQŞ pen Resey arasındağı eki ayğa jalğasqan jasırınbaq oyını soñına şıqtı. Degenmen, «Krasnodar» Resey teñiz qorğanısınıñ qazirgi quatınan habar berip qalmastan, özge elderdiñ kemelerinen imenbey, jasırın şabuıl jasay alatının da, halıqaralıq qwqıqtardı belden basta alatının da bayqattı.

 “The Qazaq Times”