Älemdegi demokratiyalıq jağday. Foto:FREERUNSCA.ORG .

Älemdik tanımal basılımdar men aqparat agenttikteri Uaşingtondağı Freedom House attı täuelsiz ğılımi zertteu institutınıñ tayauda şığarğan zertteu qortındısı turalı jazuda. Atalğan instituttıñ zertteu qorıtındısı körsetkendey, älemde avtokratiyalıq rejimderdiñ ıqpalı barğan sayın arta tüskeni belgili bolğan. Bwl turalı The Times basılımı birinşi bolıp habarladı.

The Times basılımınıñ pikirinşe, prezident Tramptıñ demokratiyanı qorğaudan bas tartuı älemdi üreyli bet-beynege alıp kelgen. Freedom House jasağan qorıtındı bayandamada «Qazir älem demokratiyanıñ dağdarısında ömir sürude» delingen. Onıñ däleli retinde köp sandı elderde liderlerdiñ ädil saylau arqılı bilikke kelu isi barğan sayın keri ketip bara jatqanın alğa tartqan. Ayta keterligi, bwl institut soñğı 12 jıldan beri liderlerin demokratiyalıq jolmen saylap alatın memleketter sanı barğan sayın azayıp bara jatqanın eskertude. Zertteu nätijesi körsetkendey, bwl jağday demokratiyağa bet bwrğan memleketterde de kezdesip jatır.

Freedom House Türkiya men Majarstandı erekşe atap ötipti. Bwl elderdegi demokratiya jağdayı barğan sayın naşarlap, avtoritarizmge bet alğanın alğa tartadı. Älemgi avtokratiyalıq rejimderdiñ barğan sayın küşeyuine Resey men Qıtay bastı qozğauşı küş bolıp otır dep körsetken. "Bwl eki el – älemdegi eñ negizi avtoritarizmniñ oşağı, olardıñ rejimderi öz işindegi demokratiyanı twnşıqtırumen birge aynalasına avtoritarizmniñ zaharın şaşuda" delingen.

Zertteu qorıtındısınıñ avtorları «Mäskeu men Beyjiñ demokratiyanı özderine jau körip, demokratiyanıñ negizderin talqandauğa tırısıp keledi» degen pikirdi aytqan. Sonımen qatar «Donal'd Tramptıñ demokratiyanı qoldaudı toqtatu şeşimi, avtoritarizm liderlerine ülken oray tudırdı. Ol diktatorlarmen jaqın qarım-qatınastı wstanuğa tırısıp, AQŞ-tıñ 70 jıldan bergi sırtqı-sayasatın teriske şığaruda» degen pikir bildirgen.

Freedom House Qwrama Ştattardıñ bir jıldağı demokratiyalıq jağdaydıñ eldegi soñğı on jıldağı demokratiya körsetkişterine salıstırğanda tez äri eldi alañdatarlıq deñgeyde tömendep ketkenin mälimdeydi. Oğan qosa demokratiya körsetkişi tömendeudi körsetken elder qatarına AQŞ-pen birge, Saud Arabiyası, Päkistan, Majarstan elderin körsetken.

Ayta keteyik, atalğan institut 1972 jıldan beri erkin jäne bostandıqqa şekteu qoyğan elderdiñ tizimin jıl sayın jariyalap keledi. Atalğan tizimde Wlıbritaniya älemdegi erkindikke meylinşe jol bergen eli sanalğan da, ekinşi orındı Germaniya ielegen. Franciya 90 payız, AQŞ 86 payız, al Resey 20 payız erkindik körsetkişimen twr.

“The Qazaq Times”