Qoyşıbek Mübarak, «The Qazaq Times» aqparattıq, qoğamdıq-sayasi portalınıñ bas redaktorı. Foto: QT

2017 jıldıñ jeltoqsan ayında Qazaqtimes aqparattıq, qoğamdıq-sayasi portalınıñ aqparat aydınına qosılğanına bir jıl toldı. Osığan oray saytımızdıñ bas redaktorı Qoyşıbek Mübarak «Jas Alaş» respublikalıq gazetine swhbat bergen edi. Saytqa saludı jön kördik. 

- Qazaqtimes saytınıñ qwrılıp, jwmıs istegenine bir jıl tolıptı. Sayt aşudağı äuelgi maqsat qanday edi? Onı swrap otırğanım, qazir sayttı ekiniñ biri aşıp, köşirme sayt köbeydi ğoy.

- Iä, bizdiñ sayttıñ qazaq aqparat äleminde jwmıs istep jatqanına da bir jıldan astı. Sayttı aşudağı negizgi maqsat bügingi san aluan türli sapırılsqan aqparat ağını zamanında wltqa, memlekettikke qızmet etetin halıqtıñ aqparattıq jäne sayasi sanasın ösiretin sayt jasau boldı. Äri onı şamamız kelgenşe jasap ta jatırmız. Qazir bizdiñ halıq älemde bolıp jatqan dünielerdi negizinen orıs tilinen, äsirese Resey basılımdarınan aladı ğoy. Al bwl degenimiz bizdiñ oqırman älemdi orıstıñ közimen köredi degen söz. Biz osı olqılıqtıñ ornın toltıru üşin älemde bolıp jatqan jañalıqtardı ağılşın, qıtay, türik, parsı  tilderinen tike alıp, qazaqtıñ közqarasımen qorıtıp, oqırmanğa wsınatın sayt jasadıq. Qazaq auditoriyasınan bölek, biz ağılşın tilindegi yağni şeteldik auditoriyamen de jwmıs isteuge tırısıp jatırmız. Biz älem jwrtşılığı Qazaqstandı qazaqtıñ közqarasımen jazılğan özine ıñğaylı ağılşın tilinde körip, bilgenin qaladıq. Sol üşin qazaq tilimen qatarsaytqa ağılşın nwsqasın qostıq.Bwnımız jaman bastama emes siyaqtı. Onıñ nätijesin aldağı bir-eki jılda mindetti türde köretin bolamız. Oğan eşqanday kümänimiz joq. Al «jauınnan keyingi sañırauqwlaqtay» qaptap ketken köşirme sayttarğa keletin bolsaq, bwl jerde bireuge qarata birnärse aytu öte qiın. Sebebi qazir ärkim öz betinşe jan bağıp jür. Bireu köşirip basadı, bireu wrlap basadı, bireu jalañaş änşimen reyting jinaydı. Olarğa «bwnıñ dwrıs emes» dep aytudıñ özi artıq. Öz mamandığın, közqarasın, müddesin satıp reyting üşin, memlekettik tender üşin jwmıs istep otırğan adamdardan jaqsı dünie kütuge bolmaydı. Sol sebeptide aldağı uaqıtta bwnday sayttar köbeymese, azaymaydı. Bir sözben aytqanda qazirgi qazaq sayttarınıñ basım köpşiligi jartılay jalañaş änşilerdi jarnamalau arqılı Sayın nemese Seyfullin köşesindegi jeñgetaylardıñ qızmetin atqarıp jür.

- Atauın qazaqşalasaq, «Qazaqtıñ uaqıtı» degenge sayadı. Tap qazirgi uaqıt qazaqtıñ aqparattıq uaqıtı ma?

- Qazaqtıñ aqparattıq uaqıtı osıdan 27 jıl bwrın bastalıp ketken. Otandıq internet basılımdarın qoldaudı Täuelsizdik alğan jıldarı bastau kerek edi. Biraq bilik bolsın, basqası bolsın sayttarğa tiisti deñgeyde köñil bölgen joq. Sonıñ saldarınan Qazaqstan internet jurnalistikası Resey nemese Ukrainamen salıstırğanda kenjelep qaldı. Biraq bwl olqılıqtıñ ornın birneşe jıldan beri«Azattyq.org», «Abai.kz», «Ult.kz» sayttarı şaması kelgenşe toltıruda. Biz de mine bir jıldan beri atalmış sayttardıñ qatarına qosılıp jatırmız. Jalpı älem aqparattıq soğıs däuirinde ömir sürip jatqanın bwrınnan aytıp jürmiz. Osı jahandıq aqparat aydınındağı alpauıttarğa jwtılıp ketpes üşin özimizdiñ otandıq önimderdi qalıptastırğan dwrıs. Bwl soñğı jıldarı är türli käsipkerlerdiñ, memlekettik wyımdardıñ qoldauımen qalıptasıp ta jatır. Biraq bir ökiniştisi qazirgi qazaq sayttarınıñ deñgeyi şou biznes, akter nemese änşiniñ işip-jegeni men ömirbayanın aytudan arı aspay otır.

- Qazaq aqparat keñistiginde köpten beri jürsiz. Jurnal, gazet şığardıñız. Sayt jasaumen de aynalıstıñız. Täjirbieñizden alıp aytqanda, bizdiñ aqparat keñistigim qanday küyde? Ne jetpeydi? Nendey jaqsılığı bar?

- Qazaqstan aqparat keñistigi qanday küyde ekenin joğarıda qısqaşa aytıp kettim. Oğan alıp qosarım joq. Al «nendey jaqsılığı bar?» degenge keletin bolsaq, kez kelgen dünieniñ jaqsı jäne jaman jağı boladı ğoy. Sol siyaqtı qazaqinternet jurnalistikasınıñ da jaqsı jäne jaman jağı bar. Jaqsı jağı qazirgi oqırmanda bwrınğıday emes tañdau bar. Kez kelgen dünieni saraptauğa, salıstıruğa, kerek bolsa bir sayt wnamay qalsa onı jauıp tastap basqasın oquğa mümkindigi bar. Osıdan on jıl bwrın bwnday mümkindik joq bolatın. Tipti qazaq tilinde aqparat beretin sayttardıñ özi sausaqpen sanarlıqtay edi. Qazir jağday basqaşa. Al olardıñ sapasınıñ sın kötermeytindigin barikadanıñ «jaman» jaq beti dep qabıldau kerek. Qazir el auızınan tüspeytin «Swm.kz», «Wr.kz», «Qır.kz» degenderdiñ barlığı sol barikadanıñ «jaman» jaq betindegi sayttar. Oqırmannıñ birazı jañağı alıp-qaşpa äñgimemen bolmasa atıp ketti, şauıp ketti, basıp ketti degen özderinşe “sensaciyamen” bolmasa älde bir twlğalardıñ nemese öner jwldızdarınıñ jeke basınıñ qızıqtarın oquğa üyrenip qalğan. Äleumettik jeliniñ arasındağı aytılatın dünieler sayttıñ bas taqırıbı bolıp twratın jağday köp. Osınıñ bärin retteu kerek. Bügingi halıq bwrınğıday ne jazsañ sonı oqitın deñgeyden köterilip keledi. Sondıqtan eñ äueli kontentti dwrıstau kerek. Barikadanıñ arğı jağındağı dünielerdi BAQ betine äkelmeu kerek.

Biz olarğa baspasöz betinde sın aytu arqılı nemese bes-altauımız otırıp alıp jamandau arqılı qarsı twra almaymız. «Ideologiyağa tek ideologiyamen ğana qarsı twru kerek» deydi ğoy. Sol siyaqtı arzan aqparatqa salmaqtı saraptamamen, jaqsı önimmen jauap beru kerek.

- Sayttarıñız kontentti özi öndire me?

- Bizde negizinen ğılımi tilmen aytqanda kopirayt, sosın belgili bir mölşerde  rerayt. Taqırıptardıñ qamtılu jağınan gazettiñ formatın wstanuğa tırısamız. Älemdik kartanıñ bölinuine qaray är jurnalist öz taqırıbında ğana jazadı. Mısalğa Estay Bojan AQŞ-Resey, AQŞ-Qıtay, Soltüstik jäne Oñtüstik Koreya, Orta Şığıs, Qiır Şığıstı jazsa, Esdäulet Qızırbekwlı Qazaqstan jäne Ortalıq Aziya elderi turalı, Marjan Nüsipbek Qazaqstannıñ jäne älemniñ ekonomikalıq jañalıqtarı turalı, Dinara Tileubek Tayau şığıspen Europa, Afrika elderiniñ qoğamdıq sayasi aqparattarın jazadı. Bir sözben aytqanda qwrılğanımızğa bir jıl bolsa da qolımızdan kelgenşe taza, şınayı, beytarap aqparat beruge tırısıp kelemiz.

- Negizi qanday auditoriyağa negizdelgen?

- Saytta qatıp qalğan qağida joq. Tek osı bir auditoriyamen ğana jwmıs jasaymız qalğanı kerek emes degen. Qolımızdan kelgenşe jastı da, qarttı da qızıqtıratın materialdar jariyalauğa tırısıp kelemiz. Sayasattan bastap, älemde bolıp jatqan ğılımi-tehnikalıq jañalıqtarğa deyin jazudamız. Solardıñ işinen ärkim özine keregin aladı dep oylaymın.

- Sayttardıñ köbi äleumettik jelilerde jol bermeydi, olardıñ ayqaylağan taqırıptarınan ayaq alıp jüre almaysız. Biraq Qazaqtimes-tı sol köptiñ işinen körmeymiz, oqılım mäselesin sonda qalay rettep otırsızdar?

- Iä, biz qırıp ketti, joyıp ketti, atıp ketti, zorlap ketti degen sarındağı materialdardı mülde jariyalamaymız. Biraq odan jaman bolıp qalğan joqpız. Ol taqırıptardı jazbay-aq ömir süruge boladı eken. Barlığı el aytqanday emes eken. Biz sayttı aşqan kezde el-jwrt «şou biznes, änşiler men bişilerdi jazbasañ saytıñdı eşkim oqımaydı» degen bolatın. Biraq uaqıt körsetti saytqa olarsızda oqırman tartuğa bolatının. Qwdayğa şükir osı bir jılda «baqa-şayan» jazbay-aq köşten qalmay kele jatırmız. Ärine bizdi «tender astauınıñ» mañında jürgen jüz mıñdağan oqırmanı bar sayttarmen salıstıruğa kelmes. Biraq şama-şarqımız kelgenşe oqırmanğa sapalı dünie wsınuğa tırısıp kelemiz.

Bizde de arnayı SMM mamanı jwmıs isteydi. Taqırıptı tauday qılıp jazıp işinde tarı da joq bolıp şığatın özgelerge qarağanda barınşa oqırmanmen sanasıp olarğa şınayı aqparat beruge tırısamız. Aylıq, aptalıq, kündik körilimdi qadağalap soğan qaray özimizşe jol qarastıruğa tırısamız.

- Endigi josparlarıñız qanday?

- Aldağı uaqıtqa jospar köp. Saytımızdıñ ağılşın tilindegi nwsqasın keñeytip, Qazaqstan men Ortalıq Aziya jañalıqtarın özge elderge qazaqtıñ közqarasımen bersek deymiz. Bwdan bölek swhbat, aqparat, jañalıqtardıñ video nwsqasın qosudı josparlap otırmız.  Sözben aytqanğa barlığı jeñil ğoy. Qwr sözben taudı da, tastı da qoparuğa boladı. Biraq bizdiki «arıq söylep semiz şıqtıñ» qamı. Qolımızdan ne keletinin uaqıt körseter. Bizdegi jañalıqtı, jospardı bwyırsa aldağı uaqıtta saytımızdan köresizder. Oğan deyin asığıs dünie aytudan aulaqpız.

Cwhbattasqan, Ömirjan Äbdihalıqwlı

«Jas Alaş», 18 qañtar, 2018 jıl (№4) 

“The Qazaq Times”