Kanadalıq ğalımdar alğaş ret käsibi muzıkanttardıñ jıldamdığın anıqtau üşin täjiribe jasadı. Nätijesinde, olardıñ (muzıkanttardıñ) qarapayım adamdarğa qarağanda jıldam qimıldaytını jäne kez-kelgen dıbıstardı tez qabıldap, äreket etetindigi anıqtalğan. «Bälkim, jekpe-jek sekildi sport şeberi boluğa wmtılğan adamnıñ muzıkağa keluine bolatın şığar» dep boljam jasaydı zertteuşiler. Bwl turalı Naked-science habarladı.
Monreal universitetiniñ zertteuşileri Fransua Şampu (Francois Champoux) men Simon Londri (Simon Landry) zertteu jwmıstarı jaylı maqalasın Brain and Cognition jurnalında jariyaladı. Ğalımdardıñ täjiribesine 16 erikti käsibi muzıkanttar men muzıkağa eş qatısı joq 19 qatıstı. Muzıkanttardıñ işinde 8 pianist, 2 perkussionist, bas-gitarist, fleytist, violonçelist jäne 3 skripkada oynaytın mamandar bar. Barlığı da 10 jasına deyin aspaptarda oynap, üyrengen, (ärqaysı birneşe aspaptardı erkin meñgergen) muzıka salasında jürgenderine keminde 7 jıl bolğan mamandar.
Täjiribe öte qarapayım: eriktilerge oñ qolındağı swq sausağın komp'yuter tışqanına, al sol qolındağı swq sausağın qorapşağa (komp'yuter tışqanınıñ kölemimen birdey) qoyu kerek. Olar qorapşanıñ işindegi dirildi nemese şudı estigen boyda, tışqan tüymesin basuı şart edi. Däl osı qarapayım tapsırmanıñ özinde ğalımdar muzıkanttardıñ kez kelgen dıbıstı (meyli vibraciya bolsın, şu bolsın, t.b.) tez qabıldap bir mezgilde äreket etetindigin bayqadı. 19 adam dıbıstardı şamamen 250-230 ms, al muzıkanttar 200 ms uaqıtında estigen.
«Bwl nätijelerden mınanday qorıtındı şığaruğa boladı: Muzıka salasında wzaq jıldar boyı jürgen adam, kez kelgen dıbıstıq, taktikalıq, mul'timodaldı dıbıstardı sezip, äreket etuine uaqıtın ünemdeydi», – deydi joba avtorlarınıñ biri.
Şındığında, bwl – eşkim bilmeytin qwpiya emes. Biraq ğılımi türde zertteu de köpşiliktiñ oyına kelmegenin eskergen jön. Arağa wzaq jıldar salıp, üzdiksiz muzıkamen aynalısu üşin adamğa bayqağıştıq, däldik pen kişkentay qozğalıstıñ özine tez äser etetin jıldamdıqtı meñgeru kerek. Bwl aqparattardı jıldam qorıtıp otıratın, midağı neyrondıq tordıñ damuına septigin tigizedi.