Foto: AKIpress

Bügin Qırğızstannıñ su jaña prezidenti Sooronbay Jeenbekov qırğız halqı aldında ant berdi. Osığan oray, Qırğızstan BAQ ökilderinen bastap, şeteldik jurnalisterge deyin atalmış oqiğanı jarısa jazuda. Jeenbekov bolaşağına ärkim ärqalay boljam jasauda. Biri Jeenbekovtı Atambaevtıñ sayasatın jalğastıradı dese, endi biri basqa joldı tañdaydı deude. 

Qırğızstanda prezident saylauınıñ ayaqtalğanına bir aydan astam uaqıt ötti. Bügin atı şulı Almazbek Atambaev resmi türde öziniñ ökilettik merzimin ayaqtadı. Qaraşa ayınıñ 24-nen bastap Sooronbay Jeenbekov Qırğız eliniñ aldağı altı jıldağı zañdı prezidenti qızmetin atqaradı. Osı twsta soñğı uaqıttarı qazaq-qırğız qarım-qatınasın şaması kelgenşe uşıqtırğan «Atambaev sayasatın Jeenbekov arı qaray jalğastıra ma, joq pa?» degen zañdı swraq tuadı. Eger Qırğız sayasat sahnasındağı scenariy aldağı uaqıtta Atambaev bastap bergendey jüretin bolsa, onda Qazaqstan men Qırğızstan arasındağı jağday jaqın uaqıtta şeşimin tabadı dep aytu öte qiın. Sebebi resmi Astana Atambaevtıñ soñğı uaqıttarı aytqan sözderinen keyin, onıñ sayasatın jalğastıruşı adammen qanday da bir mämilege kelmesi anıq. Biraq, Sooronbay Jeenbekov saylauda jeñiske jetken küni jurnalister aldında söylegen sözinde: «Nazarbaevtı körşi eldiñ prezidenti retinde sıylaymın» dep mälimdedi. Onıñ bwl sözin köptegen sarapşılar jaqsılıqqa balap, «aldağı uaqıtta Qazaqstanmen aradağı mäselelerdi şeşedi» - dep jwrtşılıqtı sendirgen bolatın. Alayda, arada bir jarım ay uaqıt ötse de, Jeenbekov qazaq-qırğız qarım-qatınasındağı dauğa baylanıstı bir de bir ret mälimdeme jasağan joq. Tek Reseydiñ "RIA Novosti" aqparat agenttigine bergen swhbatında ğana: «Qazaqstanmen aradağı mäsele aldağı uaqıtta şeşiledi» - dep qısqa qayırğan. Onıñ resmi Astana men Bişkek arasındağı dauğa osı uaqıtqa deyin aralaspauınıñ sebebi de joq emes. Birinşiden, ol osı uaqıtqa deyin Qırğızstannıñ prezidenti retinde resmi qızmetine kirisken joq. Ekinşiden, Almazbek Atambaev Wlttıq Keñes otırısında Jeenbekovqa qanday jağday bolsa da özge eldiñ basşısı aldında bas imeu kerektigin ayttı.

Jalpı, Sooronbay Jeenbekovtıñ aldağı uaqıtta Qazaqstanmen jaqsı qarım-qatınas ornatuğa tırısatını aytpasa da tüsinikti. Biraq ol Astana men Bişkek arasındağı daudı qay uaqıtta şeşetini äzirge belgisiz. Öytkeni jaqında Sooronbay Jeenbekov Qırğızstan prezidenti retinde öziniñ alğaşqı resmi is-saparın bauırlas Qazaqstan nemese Özbekstannan emes Keñester Odağınıñ mwrageri Reseyden bastaytındığı jayında aqparat tarağan. Bwl onıñ aldağı altı jılda Qırğızstandı qalay qaray bastaytının meñzeydi jäne soñğı bir aydağı qos el arasındağı daudıñ jeli qaydan esetinin bayqatadı. Biraq Jeenbekovtıñ alğaşqı resmi is-saparın Reseyden bastauına tañ qaludıñ qajeti joq. Öytkeni osıdan altı jıl bwrın Almazbek Atambaev ta eñ alğaşqı saparın Mäskeudan bastağan bolatın. Ol tipti prezident bolmay twrıp Resey basşısı Vladimir Putinmen kezdesip, Mäskeu biliginiñ batasın alğan. Biraq arada altı jıl ötken soñ prezidenttikke ümitker Ömirbek Babanovtı Nazarbaevpen kezdeskeni üşin qatañ sınğa alğan. Bir qızığı, Atambaev öziniñ prezidenttik saparın 2011 jılı Reseyden bastap, 2017 jılı 17 qaraşada Reseymen ayaqtadı.

Endi osı oqiğalardıñ barlığı Ortalıq Aziya elderiniñ bwrın soñdı bolmağan jaqındasuı twsında orın alğandığına kelsek. Özbekstanda bilik basına Şavkat Mirzieevtiñ keluimen Ortalıq Aziya elderi arasındağı qarım-qatınasqa qan jürgeni belgili. Qazaq-özbek, Özbek-qırğız, Türik-özbek, Özbek-täjik, Türkimen-özbek qarım-qatınası täuelsizdik alğan 26 jılda bolmağan nätijelerge qol jetkizdi. Bwnıñ barlığı Şavkat Mirzieevqa kelip tirelip twrğan joq, ärine. Älemde bolıp jatqan geosayasi jağdaylar Ortalıq Aziyadağı barlıq bauırlas memleketterdi biriguge itermeleude. Däl osı birigu twsında osı uaqıtqa deyin äriptestigi mızğımastay köringen Qazaq-qırğız qarım-qatınasınıñ uşığuı köñilge kümän keltiretini sözsiz. Jasıratın nesi bar, şeteldik sarapşılardan bastap, Qazaqstandıq sarapşılarğa deyin Qazaqstan men Qırğızstan arasındağı daudıñ artında üşinşi bir küşterdiñ twrğandığın aytuda. Batıs basılımdarı Astana men Bişkek dauınıñ artında Mäskeu twr dep esepteydi. Olardıñ oyınşa, Resey biligi qazirgi Qazaq-qırğız qarım-qatınasında Ortalıq Aziyada ejelden wstanıp kele jatqan «bölip alıp biley ber» täsilin qoldanuda. Batıs sarapşılarınıñ bwnday oyda boluınıñ sebebi de joq emes. Öytkeni soñğı uaqıttarı Ortalıq Aziyadağı integraciya bwrın soñdı bolmağan jıldamdıqpen jürude. Al ol wzaq jıldardan beri Ortalıq Aziyanı bilep-töstep kele jatqan Reseyge wnamaytını anıq. Sol sebepti de Mäskeu bauırlas qos eldiñ arasına ot saluda. Bir sözben aytqanda tarih qaytalanuda.

“The Qazaq Times”