Ayt-Man (Svetqali Nwrjan): Adam men qws tabısadı tübinde...

ZİKİRHAN KÖGERŞİN

 

Tem, tem üşin, tem üşin,

                                       Kögerşin wşar jem üşin.

Köne jırdan.

 

Ua, Köne Jır, men öziñdi ülgi ettim,

Tua sala seni ğana oqıdım.

Mañdaydağım – tesigi emes ilgektiñ,

Sırlarıñmen jırlarımdı toqıdım.

 

Osı jolı bwzıldı bwl kelisim,

Ağat ketsem, öleñ-sözdiñ keş qwlın.

Kögerşin tek wşpaydı eken jem üşin,

Tañda sahar şın armanın estidim.

 

Tırday ğalam pırday wyıqtap jatqanda,

«Alla – Hu-lap» terezemniñ twsınan,

Haq zikirin şaşu qılğan aq tañğa

Arzu-qwstan, şınımdı aytsam, qısılam.

 

Qwlaq türip mına aq twnıq äuenge,

Tazaradı ılas jürek, kir dene.

«Adam men qws egiz ed, – dep, – äuelde», –

Esenğali bilip aytad birdeñe.

 

Zarlap twr ol mwsılmannıñ tilinde,

Kepter jırı – meniñ tañğı tağatım.

Adam men qws tabısadı tübinde,

Tabadı adam qırqılğan aq qanatın.

 

Adam men Qws köşedi eken bir tilge,

Haqqa madaq – tañda zikir salğanda! –

Iñırsığan aruana-tün ürpinde

Bir haq tamşı – Tañ Jwldızı qalğanda.

 

Qanatımdı tağadı erteñ Ene-qır,

Kuä-dir bop kök kepter twr şırlağan.

«Wyqı – dwşpan!» – deuşi edi ğoy Köne Jır,

Kögerşinnen wyat bolar, twr, balam!..

 

21.01.10 j.

 

 

 

GÖTE. «FAUST». UL'RIKA JÄNE MEN

 

Tılsımında Göte jazğan «Faustıñ»

Tağı, mine, bir künimdi tauıstım.

Tağı da bir kete bardı kün batıp,

Bwlt bürkenip –

qwyrığınday tauıstıñ.

 

Bwl bir jırdı zerttemedi qanşa abız?! –

Bwl bir jırdan habardarmız barşamız.

Ötil-sözin[1] – adamzatqa arnağan

Elu segiz jıl jazıptı, nansañız!

 

Jazıp bolıp: «Jettim, – depti, – armanğa! –

Endi, tipti, qaraylaman – jalğanğa!» –

Biraq aqın ğaşıq boldı jas qızğa,

Ölerine altı ay merzim qalğanda.

 

Ul'rika, sen be jannıñ quatı?

Sen be tildiñ,

Sen be dildiñ suatı?..

Osı sırdı aytıp twrsam auılda:

«Şal – mäledes-s!» – deydi dosım quaqı.

 

«Şal – mäle-des-s! – deydi tağı, – Kete şal,

Şıbış körse, mekirengen teke-şal!..

Qaraşı özin!..

Qatın tappay biz jürmiz... –

Sol qızbenen qiılıp pa nekesi, al?..»

 

Dosqa qarap betalbatı söylegen:

«Täñir atqır, söziñ qwrsın!..» – dey berem.

Şınında da tañğalamın bwl jayğa,

«Faustı» oqıp otırğanda keyde men.

 

Bwl ne özi? –

Qayta oralğan jastıq pa?

Ne bolmasa, dañq-ması mastıq pa?..

Aşqalı twr –

Mäñgiliktiñ qaqpasın

Äzireyil qolındağı tas-twtqa.

 

Söyte twra, bayağışa bwlañdap,

Ülbiregen jap-jas qızğa jır arnap;

Eger sol qız bere qalsa kelisim,

Tar tösekte jatpaqşı ma tırañdap?..

 

Käri azbanday iek artqan baytalğa,

Ey, şayır şal, şındığıñdı, al ayt, onda.

Söytseñ eger,

öziñ bolıp şıqpay ma

Keyipkeriñ –

janın satqan saytanğa?..

 

Saualı osı – İşimdegi Dauıstıñ,

Kün batadı qwyrığınday tauıstıñ.

Swrağıma til qatpaydı aqın şal,

Tasasına tığılıp ap «Faustıñ».

 

Barlıq isi adamzatqa jariya

Ün qatpaydı seksendegi qariya.

Osı boptı –

amalı onıñ bar tapqan,

Mäñgi ağızıp keterde Ajal-Dariya.

 

Ğalam eger bwlaq bolsa – jalbız-şal,

Adam eger qwraq bolsa – andız-şal. –

Jetim ruhı jete almağan Qwdayğa

Qarmanğanı: Ul'rika – jalğız tal.

 

Nekelesip seksen tügil, jüzimen,

Qazağımnıñ wl tappağan qızı kem...

Bälkim aqın körgen şığar Jar Nwrın –

Ülbiregen Ul'rika jüzinen?

 

Keşir bizdi ey, arular – päk säbi,

Bäri de asıq swlulıqqa – patşa, bi...

Biraq qızğa bağıştalğan jırlardıñ

Bäri birdey bola almaydı näfsäni!

 

Bwl sözime talas, meyli, talaspa,

Dil-qwrdımnan kir piğıldı alasta:

Barlıq aqın bayansızdıñ qwlı emes,

Bäri birdey tabınbaydı – Erosqa!

 

Twqımı edik biz de soydıñ şınjırlı,

Ariyden de äriden bar ülgim-di.

Är aqınnıñ «Faustı» bar älinşe,

Men de jazıp kelem mäñgi bir jırdı.

 

Är iske de Allam özi sebepker,

Tirlik üyin kele jatır jebep – kör.

Sol jırımnıñ qoyğanımşa tıñğısın:

Haqtan – ilham!

Pirden – marham!! –

Medet ber!!!

 

Tars ayrılıp tasqa tüsken qarbız-häl

Jetken şaqta –

janğa jwpar tamğız säl.

Wrğan kezde Ajal-Dariya tolqını,

Qarmanğanım – Säuleñ bolsın jalğız tal...

 

21.01.10 j.

[1] Ötil-söz* – ölerdegi söz.

 

 

  «KELİNŞEKTAU» HIKAYASI

 

...Qara bura.

Kelinşek narğa mingen.

Jasaulı köş.

Boz bota.

Arbalı ingen...

Qwl da, küñ de kübinip jatır bäri,

Attanbaqqa saparğa qamğa kirgen.

Tazı ğana tınımsız alaböten,

Tünnen wlıp,

jer tırnap,

tañnan ürgen.

«Osı it bügin mazasız», – dep qoyamın,

Bilgenim joq Atanıñ qarğarın men.

Şolaqqorğan,

bir şeti Sozaqqorğan,

Teriskey bwl – qwşağı pañ kerilgen.

Saudakentten tañ ata şıqqan keruen,

Qaqpasına Qwmkenttiñ ol da kirgen.

...Jürek bügin qobalji berdi nege,

Qosılğalı twrğanda ardağımmen?

Babatükti Şaştı Äziz, Qarabura,

Iä, Bab ata, qolday gör äruağıñmen!

...Qwda boldı, älqissa, eki mırza,

Arasında dorba emes, jorğa jürgen.

 

Sert baylastı bolmaqqa mıñ jıl qwda,

Irzalasıp qız jwrtı, wl jwrtı da.

Teriskey men küngeydi tügel jiıp,

Toy ötkizdik qanjaylau – «Şıñ-qwlpıda».

Qonaqqa arnap mıñ jılqı soyılğan soñ,

Ketti aynalıp keyinnen «Mıñjılqığa».

Mwnday toydı körgen joq, ıras bolsa,

Türki tügil, arğı saq, ğwn ğwrpı da!

Äli künge jır qılıp aytadı onı

«Borsıldaq» pen «Arpaözen» – sıñğır-twma.

 

«Sarımsaqtıñ» boyında bal-qwraqtar

Tüsken sonda sayası taldı maqtar.

Keter edi, äytpese, taptap wrıp,

Tastı ügitken qwm qılıp şañdı kökpar.

Teriskey men küngeydiñ jwlqısqanın –

Tau tüsinde sonı aytıp sandıraqtar.

Oramalın bürkenip qımsınadı

Wypa-twypa köylegi sändi baqtar.

Qarlı qatpar şıñdardıñ tasasında

Talay sırğa kuä-dir qandı jaqpar.

 

Ziyarat qıp Babanıñ mazarına,

El jöñkidi sol toydıñ bazarına.

Kün qısılıp, tuğan-dür Ay wyalıp,

Qalıñdıqtıñ qayıl qap ajarına.

...Men – talansız, bilmeppin şalqıp jürip,

Tüsken onıñ jan barın nazarına.

 

Toy tarqadı.

Soñında şañı qaldı,

Otız küngi oyını, äni qaldı.

Elge qaray, bwyırsa, attanamız

Jetekke alıp auıttı sarı nardı.

Toydıñ tuın tigemiz Küngeydegi,

Asmar qılıp qızıqtı tağı da älgi.

 

Qayın atam, şığardı, al ol da dañqın,

Bäri altınnan – sırğa da, arba da altın.

«Jalğız qızdan ayaytın nem bar ed?!» – dep,

Qolın jayıp, jinadı mañğa halqın.

...Qalıñdığım nege-dür swlıq, beybaq? –

Twrıptı oylap bögdege bergen antın.

Saytan basıp jürekke qara tañba,

Özgertkenin wqpappın demde qalpın.

 

«Kem qılmadım pendeden nesibeñdi,

Jolğa tüser, al, balam, köşiñ endi.

Irzasıñ ba, qarağım?..

Jay qolıñdı,

Bar kelgeni qolımnan osı boldı!..»

 

«Joq!..» – dedi qız, şañq etti altı beles,

Jad joğalıp,

qalıppın tärki bop Es. –

«Itayağı tazımnıñ kümis eken,

Nege kümis?

Ol nege altın emes?!»

Tau jañğırıp baradı,

şıñ şıñğırıp,

Bälkim, şındıq bwl özi, bälkim, eles!..

 

Sol şıñğırıs jöneldi tüzdi köme,

Twmsığımen jartastı süzdi keme.

Attanğalı twrğanda Wlı Jolğa,

Atasınıñ batasın bwzdı nege?!

Äulieler selk etti qabirinde,

Şaytan kömip jatqanday izdi köne!

 

Boldı ilezde bağzı sän, keniş ğayıp,

Pir qarğadı, taqtı oğan perişte ayıp!

Qayınatamdı soñğı iret körip qaldım,

Kübirlegen – qoldarın teris jayıp...

 

Alqımğa – zil,

janarğa jas baylanıp,

Jalt bwrılsam, keruendi bastay barıp –

Alda – bura, arttağı – qız da, köş te

Köz aldımda barattı tasqa aynalıp!..

 

Nesin aytam bwl keptiñ endi deyik,

Kettim qañğıp töbeme qoldı qoyıp.

Qarataudıñ basında – «Kelinşektau»,

Sol qarğıstan qalğan-dür mäñgi beyit!..

 

Är añızdan är wrpaq män kütedi,

Bwl da bir köş – şeşilmes mäñgi teñi.

«Samarqannıñ kök tası» jibigen tün

Kelinşekke deydi eptep jan bitedi.

 

Şemendi şer, şerli ot bwl jırda qalğan,

Qazınalı Qaratau – şıñda janğan.

Däl sol tüni şığıp ap «Mıñjılqığa»,

Jwrtqa jwmbaq men talay sırğa qanğam. –

Tıñda, qarğam, jwmsartıp tas-diliñdi,

Kimge de arman bwl bir Sır!

Kimge – jalğan! –

Kelinşekke twradı qimay qarap

Aqboz attı bozbala – nwrğa oranğan.

Şırmap alğan mwñınan bosana almay,

Tirlik izdep tas twğır twl ğalamnan!

...Meniñ ulı qayğımdı wğınadı

Tas jüregin jibitip tıñdağan jan!

 

Şıñ basınan jel bolıp aytam dastan,

Tıñdaydı kep säp salıp Ay talmastan...

Tirilip-aq Tas-Ğalam keter edi,

Jürekterden tañba öşse, – Saytan basqan!

 

Sözge nanbay kettiñ ğoy, közge nanbay,

Keremetti körsetem özge qanday?! –

Aydıñ altın säulesi bulağanda,

Köş te orınnan sıñğırlap qozğalarday...

 

Şağında bir swhbattıñ öte qızğan,

Dauğa aynalad bwl bir kep şeke qızğan.

«Tasqa aynalmay neğıp jür, – deysiñ, dosım, –

Bata bwzğan san sayqal, neke bwzğan?!»

 

«Bwrınğıday nwrlı ajar, qayda şıray?» –

deysiñ tağı, –

auzıñda nay, nasıbay.

Bwltıñnan – jalt,

wltıñnan Ant bezgesin,

Qalay sağan wqtıram ay, dosım-ay?

Sen de öliksiñ!..

Wğar eñ şıñğa şığıp

Qonıp körseñ bir iret Ayğa sıbay!

 

Saytanat twr saltanat qwrıp tağı,

Kül-qoqısqa kömilip ğwrıp käri.

Keledi örip –

Batadan jaralmağan

Jıbırlağan jın-peri wrıqtarı!

 

El basına ornap twr bw qasiret,

İbilis jür nekeñniñ kuäsi bop.

Jerde – Kie, elde ie qalmağan soñ,

Bata berer auzıñnıñ duası joq!

Almauıttıñ üyirin azban alıp,

Asauıñ mert bolıp jür, juasıñ – et!

 

Bäri ölik bop kün keşse jer basqannıñ, –

Öñde körgen tüsime kelmes nanğım.

Jeteginde qızıñ jür jolğasqannıñ,

Eteginde wlıñ jür oñbas qardıñ...

Dertti – qwlıñ! –

Jet tezdep, Sertti Künim,

Ar-Imanın tügendep aljasqannıñ!..

Bwl küyinde qalmaydı mına dala,

İzderimen pirlerim mör basqan qwm.

Jürekterge tañbasın salmas malğwn,

Jım boladı san ğasır arbasqan jın.

Keledi wrpaq – didarın Haqqa bwrğan,

Arqauı bop san añız, san dastannıñ.

Wlı şındıq oyanad qırqıp tüser,

Qılpıldağan jüzindey aldaspannıñ.

Haqtan – pärmen keledi, pirden – järdem,

Öliler men tiriler jalğasqan kün.

 

Jet, Aq Künim! –

Kögime qanatıñ jay,

Dalam azıp baratır, qala twrğay!

Jandı wşıram! –

Kieniñ qarğısınan

Tas bop bäri kenetten qalatınday!..

 

25.01.10 j.

Aqtau şäri.

 

 

«TİL» TURALI HIKAYA

 

Jan berip kirpiş tänge, tirilgesin

                   Tiline zikir-taspih jad etipti.

Ibırayım ahun Qwlbaywlı.

 

 

Ol kädimgi Til edi...

Jarıq edi tünegi,

Kämil edi jüregi,

Qabıl edi tilegi.

 

Qwrsağına ananıñ minä küyde qonğanğa –

120 kün bolğanda,

tura tört ay tolğanda;

 

Kirpiş tänge jan kirip,

kindiginen när kirip,

qoydı Qwday Tilge endi «ara-zikir» saldırıp.

 

Talıp jetken tünekten ıñı sındı qobızdıñ,

Madaqtadı Ol Allanı däl toğız ay, toğız kün!

 

Mezgil jetse pendege bermey me Alla haqısın?! –

Aşa berdi Ol sol küni düniejarıq qapısın.

 

Jörgekke orap analar, perişteler nwrğa orap,

Şıqtı Ol jarıq düniege «illalap» häm iñgälap!

 

Jattı biraz besikte siqırlı äuen jan bilep,

Säl qıñq etse, anası terbetedi «äldilep».

 

Bezdi bir kün besikten,

şıqtı eñbektep esikten,

Jaza berdi jürekke sözdi barlıq esitken.

 

Päk jürekke tat twrdı kir men batpaq, ılaydan,

Esik sırtı, sebebi bezgen jwrt-tın Qwdaydan.

 

«Arğı atası ılaydan,

bergi atası qwmaydan»,

şığıp ketken şığaydan –

jan edi kil küläylan.

 

Joq-tı müldem Er swsı,

etken eñ bir ersi isi –

jamandaytın jiılsa, körşilerin körşisi!

 

Al kezdesse, älgiler betten süyip, mwnafıq,

Sırt aynalsa bolğanı söz aytatın bılapıt.

 

Jiya berdi kirdi endi,

jwğa berdi Tilge endi,

aytar boldı irikpey estigen men bilgendi.

 

Bädik ändi boratıp jüretin-di Til keşte,

qwrsaqtan soñ Qwdaydı alğan emes bir de eske!

 

Päk piğılın şoqıdı tündikqanat qwzğın kep,

dilinde dım süzgi joq,

tilinde tük tizgin joq.

 

Bezeubetti Til boldı Ol aqılı – alañ, esi – eleñ,

şeşesin de bir küni sıbay saldı «şeşeden»!

 

Söytip Til de jetti endi,

kämeletten ötken-di,

jetektep ap pioner, komsomoldar ketken-di.

 

Qiyal bolıp quğanı,

«eles» izdep tuğalı,

taqırtaza wmıttı zikir-taspih turalı.

 

Tasqa aynaldı jüregi säule kirmey tündikten,

äste oylamas boldı Til säl joğarı kindikten.

 

Til tügel-dür tonaldı,

sol betimen joğaldı,

partiyanıñ qaharlı soldatı bop oraldı!

 

Soldatı bop oraldı

häm hatı bop oraldı,

janbaqı bop attanıp, saldaqı bop oraldı!

 

Jiındarda «qwttı jıl»,

köpti ıqtırıp tükti zil,

Til twratın minbede sözge aynalıp qıp-qızıl!

 

Erininen küp-küreñ sıqıldanıp ot jauğan,

ärbir sözin bastaytın Jabbar-Haqtı sottaudan!

 

Mañayına jiğanı jaldap erkek, «bi»-qatın,

qiratpaq ta boldı Til äulieniñ ziratın!

 

Ateizm indetin jayudı şın qolğa aldı,

nısanağa ap «Ayt küni» qwrban şalğan jandardı.

 

Ahun keldi meşinde...

Bäri-bäri esimde:

«Qartayğanda ölsem, – dep, – tuğan jerdiñ tösinde».

 

Jetkizbedi Til, biraq tilegine aqırğı,

alastadı jat jerge seksendegi ahundı!..

 

Til küresti: tuğan til şıqpau üşin törine!..

Älek boldı Ol qazaqtı tez jıqpaqqa körine!..

 

Sonday künniñ birinde,

Dünie tolıp dübirge,

Aldı qazaq azattıq – ilingende siñirge!

 

Qara qazaq balası öz tağdırın qolğa alıp,

Bir qarasam, twrdı Til «til» jayında tolğanıp!

 

Qıp-qızıl bop bösti Til eki qolın sermenip,

Söyler boldı ol endi din jayında terbenip!

 

Alğan qazaq «azattıq» jıldarda sol alaulı,

deputat ta bolğan Til – el-halqına «qalaulı».

 

Tasada qap jırşı til,

tağı da ozdı qırşı-til,

«Mwnıñ özin körsetken, – dedim, – Haqqa mıñ şükir!»

 

Mwnıñ özi, alayda şükir eken jwtağan –

Tilden bata ap talana bastadı Otan – Qwt-Anam!

 

Qara-ordada jasalğan wltqa qarsı külli is bar,

ükimimen sol Tildiñ orındaldı qılmıstar!

 

Wmıtuğa bolmaydı! –

Salam tağı esiñe,

qasqır qalay şapqanın qasqa qazaq köşine!

 

Medal' menen orden bop qondı Tildiñ tösine –

Ata-baylıq, wrpaqtan wrlanğan mol nesibe!

 

Otırmas pa qwl taqqa,

qosılmas pa Til sapqa –

tüp atası körmegen qi tüskesin qwrsaqqa?!

 

Aran-haram qwrsaqta

jatır dalam bwl şaqta –

salğan mola sıqıldı ol Qanağat pen Insapqa!

 

Şalasınday şaytannıñ janıp jaudıñ otı jat,

ketti jauğa satılıp qasietti topıraq!

 

Saytan otı janadı saldaqınıñ körinde,

ne bolğanın wmıtpa almatınıñ törinde!

 

Otan-oman – bäri jat,

atam-anam añırap,

amanında ay-künniñ tüsti ortağa şañıraq!

 

Tuğan tildi taptadı,

tuğan dindi sottadı!

Şañırağın örtke orap, tuğan wltın attı, äni!

 

Bwrar köpke oqpanın,

tiger köpke Toq kärin –

qorğau üşin nas-tağın,

wrlap jiğan boqtarın?!

 

Toqqa bwtın kerip twl,

bar u-zärin tögip kil

qanjosa bwl qazaqtı Til tağı da sögip twr!..

 

Til jılt etti, mineki, twrğanımda eleñdep:

«Qan-Özenniñ şärine Pirdiñ atın berem!..» – dep...

 

Kärdiñ jüzin Pirimniñ saqalımen jasırmaq,

Qannıñ izin Pirimniñ şapanımen jasırmaq!

 

Şaytanattıñ şärine ornatpaqşı Pir tağın,

alday qoymaq Atamdı –

qırıp salıp wrpağın!

 

Jürgen kezin wmıtıp qwlatpaq bop molasın,

Haq pen köpti, Pirdi aldap –

«sıyğa tartpaq» qalasın...

 

«Tarihta qaludıñ» jasap barlıq şarasın,

jığıp berdi Ol dümdige altı alaştıñ balasın!..

 

Jağı menen wrtın jep,

arı menen wltın jep,

bädik ayttı bwl elge Tomayqwlaq Qırtımbek.

 

Öli äruaqtı mazalap,

tiri ardaqtı jazalap,

ol da ketti, Til qaldı artın sonıñ tazalap.

 

Aumay qızıl alaudan,

aumay qızıl jalaudan

jan salmas Til aldına – şendi k...tti jalaudan!..

 

Törge şığıp «täj» kiip tağı da bir esek twr! –

Qozdıradı dümdiniñ «şoğın»-boğın kösep Til!

 

Ozsa törge bolğanı külen-k...t pen tülen-bet,

töseler Til astına tiri-tükti kilem bop.

 

Pärmenimen ñöñiniñ Til jür qazıp körimdi,

buındıra bastaydı eñ bir näzik jeriñdi.

 

Säl mwqala bastasa,

janıp-janıp jağına,

«Til» jayında tağı da aşadı «tıñ» «mağına»!

 

Kelekelep ÖZ TİLİN bastı birde ırjaqqa:

«Şalbar» deydi biz jaqta, «sım» deydi onı bir jaqta!

 

Sondıqtan da qozğama qazaq tilin az aqpar –

birin-biri tüsinbey qalmauı üşin qazaqtar!..»

 

Sonı da estip qalayşa bolmağanmın men – kereñ?! –

Ölim-öksik keptelgen öleksemin ölmegen!..

 

Tuğan tilde ayttı onı wra şıqqır wrtına! –

Qwlpıtastay qaqitıp qoyğan öli wltına!..

 

«Mwnıñ ne?..» – dep bir esti tie qalsa şamına,

şabınadı jwrtına –

şwra şıqqır şabına!..

 

Öz ruı «kösem» ğıp şığarsa eger «tağına»,

oñaşada Ol qazaqtı «şeşeleted» tağı da!

 

Iä, aytpaqşı, Til qazir jazıp jatır şejire,

tirisinde eskertkiş qoyıp ketpek Özine!

 

«Prozasın» pwt balap,

«dramasın» tıqpalap,

Ardıñ tuın dambal ğıp kiip alğan bwtqa orap!

 

Üsip bwtı ketpey me, – şuın orap kimese,

dauası joq dert eken, – şal ataqqa küylese!

 

Özin süymey qaytedi Ol, – eşkim Özin süymese?! –

Keter edi qatıp-aq, – «Qarajorğa» bilese!

 

Qarttar: «Aqırzamanda kempir küyler!..» – dep edi,

jetpey aytqan söz eken, bügin wqtım men onı!..

 

Tarihtan «sır şertip...» wrlap jazğan ärkimnen

keyipkermen kil jalğan şayqasarmın, bälkim, men?!

 

Şayqas qwrsın, odan da alayınşı jerwşıq,

Kim bar jetken jeñiske köleñkemen soğısıp?!

 

Tarihqa talasad,

jazuşı da bola sap,

tas közbenen qaraydı Ol Öz keypine bolaşaq.

 

Kelgeninen qaper joq dümdi k...tten boq asap,

ölikitap jwntımen jür özine mola sap!

 

Basqa baqtı jwrtına qiya almaydı qwzır twl,

ataq dese, – wrtına sıya almaydı qızıl Til.

 

Jatar kezin añsaydı Ol gül kömkergen tabıtta,

qaramaqqa müsirkep eñiresken halıqqa!

 

Nanbas, biraq sanası – köşerine bwl jalğan,

elesteter özinsiz – dünieni twl qalğan!..

 

Qalmağanday Tiri Eles ötken künnen mıyında,

häyamdama jasaydı ahun jaylı jiında!

 

Eş wmıtpas, al, biraq meniñ körgiş közderim –

Tuğan jerden topıraq bwyırtpağan kezderin!..

 

Basqaradı Til qazir «aljığandar alqasın»,

körsetedi jatqa wrlap eldiñ közir-kartasın.

 

Semiredi keptirip Aqiqattıñ añqasın,

kemiredi Tisti Til Qasiettiñ qañqasın!

 

Qağıp qoyıp arqasın,

«tanıp» qoyıp qaltasın,

jaldaptardıñ jiını ezdiredi maltasın.

 

Uaqıttı wtpaq ol wrlap alıp şar-tasın,

«Amanattap» wrpaqqa mıydan aqqan mañqasın.

 

Qaldırmauğa tağı da Til jür saptap baltasın –

Şındıq attı şınardıñ jartı mısqal jañqasın!

 

Keude-kebek – şañqauız,

kömey-şelek – alpauız,

jartı sağat söylese, – Söz aytpaydı jartı auız!

 

Häyamdama jasaydı wrtqa jiıp tükti zil,

eki boz bez betinde, özi bolsa, qıp-qızıl!

 

Tältiedi keyde Til eki bezi aqiıp,

örtke oranğan ağaştay qwlay jazdap qaqiıp.

 

Örtke oranğan twl-ağaş,

sertke jalğan qwl ağaş,

«diñi» qwlap qalsa da «tili», biraq qwlamas!

 

Kepke enedi jwp-jwmsaq –

oranğan zer şekpenge

isi müñkip twsınan şendi k...tter ötkende!

 

Köringendey beyne bir kün astınan Künekey,

şendi dümder körinse-aq, şwbıradı silekey!

 

«Kelte pişken şapanday» jatqan dünie aynalıp,

bizdiñ Tildi, yapırmay, soğar eken qayda alıp?!

 

Jüregi – apan, tübinde wlıp jatır qasqır-ün,

mülde wmıtıp qalğan ol qwrsaqtağı has sırın!

 

Tündiginen nwr kirgen, kindiginen när kirgen

kündi wmıtıp ketken ol – otasam dep mälğwnmen.

 

Besik terber äldili ün ketti mäñgi kelmeske,

Zikir menen taspih oralmaydı endi eske!

 

Wnap qalu şendige – boydağı bar armanı,

örtense de ormanı,

mañızdı emes qalğanı!

 

Kökjiekke qaraydı bügin de Til talmay kep:

«Men jalaytın tağı da keledi, – dep, – qanday k...t?!.»

 

31.01.13 j.

 

 

 

GEL'DERLIN MEN ÖTEJAN

 

                             Ölsem deymin Töbegöñniñ tübinde...

Ötejan.

 

Tyubingende – Gel'derlin, Töbegöñde – Ötejan,

Mäni qımbat eki aqın, janı jwmbaq eki adam.

 

Bir-birine töte jat näsili häm ğasırı,

Ötti, biraq tögilip jerge jeti nasırı.

 

Qoğam ükim şığardı ekeuin de «jındı» dep,

Säykese almay «saularmen» ketti aqırı jır-jürek.

 

Mensinbedi bireuin Götesi men Geynesi,

Kebin boldı aqırı jidip ketken jeydesi.

 

Teñsinbedi bireuin Törbası men Oljası,

Tar päter men köp kitap ömirdegi oljası.

 

Wlı nemis, al biri nämi nemis ebirey

Gel'derlindi aqınğa qoydı, tipti, telimey.

 

Sartteki döyt saudager,

dili jöyit qazaq ta

Aynaldırıp mazaqqa,

saldı talay azapqa!

 

Jatqan şaqta şen tiip şüregey men şabaqqa,

Kit-ötejan ilinip körgen emes sanatqa!

 

Ötti biri – qwdaylar jaylı ğajap tüs körip,

Ötti biri – «qwdaydan» tis jep talay, tistenip.

 

Köktemede qarğitın biiginen kök qarğın,

Biri ötkizdi ömirin «twtqını» bop Nekkardıñ[1].

 

Wyqastırıp qoyğanı-ay aqındardıñ tağdırın! –

Jalğız wlın öltirip – tiri qoydı, al birin!

 

Biri nemis, biriniñ äkesi ölgen nemisten,

Tağdır uın eki aqın är ğasırda böle işken.

 

Ömir qatal aqınğa, meyli, nemis, qazaq bol,

Är ğasırda jürse de teñ keşedi azaptı ol!

 

Gel'derlindi körgem joq, oqıdım häm estidim,

Tıñdap östim, al, biraq Ötejannıñ öksigin.

 

«Baydıñ» wlı şetelden jatqan şaqta villa alıp,

Jürdi egemen elinde päter tappay qinalıp.

 

Tuğan jerdiñ tösinen,

täuelsiz el köşinen

Quıs timey qoyğanı keter me onıñ esinen?!

 

Gel'derlinniñ öleñin Ştutgartqa «jerlegen»,

Ötekeñ-jır aldı orın quıqtay bir bölmeden.

 

Gel'derlinge, tübinde, Tyubingennen tidi orın,

Öldi Ötejan köşede –

eske twtıp üy joğın!

 

Töbegöñge jete almay jal-jal qwmın Jem şayğan,

Bwyırdı aqır tar quıs öñeşi keñ Keñsaydan.

[1] Nekkar* – taudıñ häm özenniñ atı.

"The Qazaq Times"