قازاقستاندا فۋتبولشىلارعا نەگە تىم كوپ جالاقى تولەنەدى؟

فۋتبول – قازىر سپورت قانا ەمەس، بيزنەس. الدەبىر كوممەنتاتوردىڭ «الاڭدا 22 ميلليونەر ءجۇر» دەپ ازىلدەيتىنى دە بەكەر بولماسا كەرەك. ول راس. فۋتبولشىلار جالاقىنى كوپ الادى. بۇل تۇرعىدان ولارمەن ءتىپتى ۇلتتىق كومپانيا باسشىلارى مەن جوعارى لاۋازىمدى شەنەۋنىكتەر دە شەندەسە المايدى. وسىدان-اق اياقدوپشىلاردىڭ ماتەريالدىق مۇمكىندىكتەرىن باعامداي بەرىڭىز.

ارينە، ءبىز ەشكىمنىڭ قالتاسىنا تۇسكىمىز-اق كەلمەيدى. الايدا دوپ قۋالاعان جىگىتتەردىڭ جالاقىسى ءسىز بەن ءبىزدىڭ سالىعىمىز بەن باسقا دا الەۋمەتتىك تولەمدەر ەسەبىنەن بولىنەتىنى – از دا بولسا ماسەلە قوزعاۋعا سەبەپ سىقىلدى. قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدە جۇيەلى تۇردە قارجىلاندىرىلاتىن ەكى كلۋب بار. «استانانى» ايگىلى «سامۇرىق-قازىنا» ءال-اۋقات قورى قارجىلاندىرسا، الماتىلىق «قايراتتىڭ» قارجىلىق ماسەلەسىن شەشۋدى بەلگىلى بيزنەسمەن قايرات بورانباەۆ ءوز قولىنا العان. سوندىقتان دا ەكى كلۋبتىڭ ناتيجەلەرى جوعارى. اسىرەسە، «استانا». وزىنە بولىنگەن قارجىنى اقتاپ، جىل سايىن ەۋروكۋبوكتىق دودالاردا وزا شاۋىپ ءجۇر. ال «قايراتتىڭ» ينفراقۇرىلىمى، بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر اكادەمياسى، ساپالى جاسىل الاڭى، باپكەرلەر شتابى كەز-كەلگەن ەۋروپالىق كلۋبتىڭ مۇمكىندىگىنەن كەم تۇسپەيدى. سوعان قاراماستان «قايراتتىڭ» ويىنى كوڭىل كونشىتكەن ەمەس. ءجا، بۇل باسقا تاقىرىپ. ال وزگە كلۋبتار تولىق دەرلىك وبلىستىق بيۋدجەت ەسەبىنەن كۇن كورەدى. شىققان تەگى قازاقستاندىق فۋتبولشىلار كەمى 4-5 مىڭ دوللار ايلىق جالاقى السا، شەتەلدەن شاقىرىلاتىن لەگيونەرلەردىڭ قۇنى ودان قىمبات. سول ءۇشىن وبلىستىق اكىمدىك ولارعا بۋما-بۋما اقشا ۇسىنىپ عانا قىزىقتىرا الادى. سونىڭ وزىندە ناتيجە تىم تومەن. قىرۋار قارجىنى يگەرىپ جاتقانىنا قاراماستان جاسىل الاڭدا ۇرىس سالىپ، وتكىر شابۋىل ۇيىمداستىرىپ، قارسىلاستارىن جاپىرا جەڭگەن كوماندانى تاپپايسىز. ەكى مىقتى كلۋبتان كەيىنگى تاۋىرلەۋ سانالاتىن «ورداباسى»، «اقتوبە»، «ەرتىس»، «توبىل» كوماندالارى ەۋروكۋبوكتىق سايىستارعا شىقسا بولدى توپىرلاتىپ گول جىبەرىپ، العاشقى كەزەڭنەن اسا الماي قالا بەرەدى. وسىدان-اق قانشاما قاراجاتتىڭ جەلگە ۇشىپ جاتقانىن بايقايتىن سەكىلدىمىز. Global Sports Salaries كومپانياسى جاقىندا زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، الەم ەلدەرىندەگى فۋتبولشىلاردىڭ قانشا كولەمدە جالاقى الاتىنىن انىقتاپ كورگەن. سونىڭ ىشىندە قازاقستان پرەمەر-ليگاسى ويىنشىلارىنا جوعارى جالاقى تولەۋ تۇرعىسىنان ۇزدىك 25 چەمپيوناتقا ەركىن كىرەدى ەكەن. وتاندىق كلۋبتا وينايتىن ويىنشىنىڭ ورتاشا جىلدىق جالاقىسى 148 513 دوللار كولەمىندە. سوندا ايىنا شامامەن 12 376 دوللار الادى دەگەن ءسوز. فۋتبولشىلارى ەڭ كوپ جالاقى الاتىن چەمپيونات – اپل. انگليا چەمپيوناتىندا دوپ تەبەتىن ويىنشىنىڭ جىلدىق ورتاشا جالاقىسى – 3 ميلليون 935 197 دوللار. ودان كەيىن – يسپانيا: 2 896 151 دوللار. ۇزدىك ۇشتىكتى يتاليا تۇيىندەيدى: 1 999 865 دوللار. قازاقستاننان كەيىن وڭتۇستىك كورەيا، اۆستراليا، پولشا، حورۆاتيا چەمپيوناتتارى ورنالاسقان. وسى ورايدا ساراپشىلارعا حابارلاسىپ، قازاقستاندىق فۋتبولشىلاردىڭ جالاقىسىنا قاتىستى پىكىر سۇراعان ەدىك.

قىزىقتى مالىمەتتەر: 

• ءبىر جىل بۇرىن Jeune Afrique جۋرنالى الماتىلىق «قايرات» ساپىندا ويناعان يۆۋارلىق ويىنشى جەرار گوۋدىڭ جالاقىسىن جاريالادى. فۋتبولشى جىلىنا 2 ميلليون ەۋرو العان. بۇعان بونۋستار كىرمەيدى. 

• 2016 جىلى «اقتوبە» ءوز ويىنشىلارىنىڭ جالاقىسىن جاريالادى. ول بويىنشا ەڭ جوعارى جالاقى الاتىن فۋتبولشى – الەكسەي ششەتكين بولعان. ول اي سايىن 9 ميلليون تەڭگە الادى. 

• بۇعان دەيىن «سامۇرىق-قازىنا» ءال-اۋقات قورىنىڭ باسشىلىعىندا بولعان دارحان قالەتاەۆ «استانا» كلۋبىنىڭ ويىنشىلارىنىڭ بىرىنە 1,1 ملن دوللار جىلدىق جالاقى تولەگەنىن جاريا ەتكەن بولاتىن. 

• 2015 جىلى اقتوبە وبلىسىنىڭ اكىمى بەردىبەك ساپارباەۆ «اقتوبەدە» ويناعان برازيليالىق لەگيونەر دانيلونىڭ ايىنا 57 مىڭ، ال اندەرسون سانتانانىڭ ايىنا 61 مىڭ ، ارمەنيالىق ويىنشى ماركوس پيززەليدىڭ ايىنا 85 مىڭ ەۋرو الىپ وتىرعانىن جاريالادى.

 مۇنداي جالاقىنى ۇلكەن كومپانيالاردا توپ مەنەدجەرلەر دە المايدى

بەلگىلى فۋتبول كوممەنتاتورى ەرمۇحامەد ماۋلەننىڭ ايتۋىنشا، ايىنا 10-12 مىڭ دوللار جالاقى فۋتبولشىلار ءۇشىن تىم كوپ.

– مەنىڭ تۇسپالداۋىمشا ءبىزدىڭ چەمپيوناتتاعى ويىنشىلار ايىنا 7-8 مىڭ ەۋرو الادى. دەگەنمەن ونىڭ ءوزى ويىنشىلاردىڭ دەڭگەيىنە ساي ەمەس. ارينە، فۋتبولعا كوپ قارجى بولىنگەنى دۇرىس. ەگەر ويىنشىلار سول سالىنعان قارجىنى اقتاسا. الايدا، ولاي بولماي جاتقانىن ايقىن كورىپ وتىرمىز. دەمەك، وبلىستىق بيۋدجەتتەن كلۋبتارعا بولىنەتىن قارجىنى ەكى ەسەگە ازايتۋ كەرەك. البەتتە، بىزدەگىدەي جالاقىنى ولار نيدەرلاندى، بەلگيا سەكىلدى ەلدەردە دە الار ەدى. بىراق ول جاقتا فۋتبولدىڭ دەڭگەيى جوعارى. سوندىقتان ءبىزدىڭ فۋتبولشىلار ول جاقتا قوسالقى قۇرامنىڭ پاتشاسى بولادى. ال ول كەرەك پە؟ – دەيدى كوممەنتاتور.

 سپورت بلوگەرى ارشات ورازدىڭ ويىنشا، ءبىزدىڭ فۋتبولشىلاردىڭ دەڭگەيىن وسىرمەي، ءوز ەلىمىزدە ءجىپسىز بايلاپ وتىرعان «قۇدىرەت» – وسى جالاقى. ميلليونداعان دوللاردان ەشكىم ويدا-جوقتا ايىرىلىپ قالعىسى كەلمەيدى.

 – ورتاشا ەسەپپەن قپل-داعى فۋتبولشى جىلىنا 55 ملن تەڭگە (148 مىڭ دوللار) الادى ەكەن. بۇل كورسەتكىش بويىنشا الەمدە 25, ەۋروپادا 17-ورىندامىز. سوندىقتان بۇل رەيتينگتە بىزدەن جوعارى ەلدەردەن ءبىزدىڭ ەلگە ويىنشى كەلمەيدى. ال بىزدەن تومەنگى ورىنداعى ەلدەر ءۇشىن قازاقستان – تاپتىرماس اقشا قازىناسى. بۇل لەگيونەرلەر تۇرعىسىنان قاراعاندا. ال ەندى ەكىنشى جاقتان، ءوزىمىز جاقتان قاراساق: قازاقستاندىق فۋتبولشىلار مۇنداي جالاقىنى باسقا ەلدە الا المايتىنىن بىلەدى، سوندىقتان جوعارى كوتەرىلۋگە تىرىسپايدى. شەتەلگە شىعۋعا دەڭگەيلەرى دە جەتىسپەيدى. سوندىقتان ولار ءۇشىن قپل-دا كەز-كەلگەن كومانداعا كىرە الۋ – جالاقىسى جوعارى جۇمىس تابۋ بولىپ سانالادى. مۇنداي جالاقىنى ۇلكەن كومپانيالاردا توپ مەنەدجەرلەر دە المايدى، – دەيدى ول.

 ارشاتتىڭ ايتۋىنشا، وسىدان كەلىپ باسقا فەدەراتسيالاردىڭ فۋتبولعا دەگەن رەنىشى تۋىندايدى. سەبەبى، مەملەكەتتىك جانە وبلىستىق بيۋدجەت ولاردى تەڭ كورىپ وتىرعان جوق. ناتيجە الىپ كەلمەسە دە فۋتبول كلۋبتارىنا اقشانى اساتا بەرەدى.

 – البەتتە باسقا فەدەراتسيالار فۋتبولدى جەك كورەدى. ويتكەنى ولار جوقتان بار جاساپ، الەم جانە وليمپيادا چەمپيوندارىن شىعارىپ وتىر. ال ەگەر بيۋدجەتتەرى كوبەيەتىن بولسا سپورتىمىزدا ناتيجەلەر بۇدان دا جاقسى بولا الار ەدى. فۋتبول شىنى كەرەك سپورتىمىزدى تەجەپ تۇر. بۇنىڭ جالعىز شەشىمى – كلۋبتاردى جەكەگە بەرۋ. جالپى، سولاي بولادى جاقىن بولاشاقتا. سوندا اقشا دا ەسەپسىز شاشىلمايدى، – دەيدى ول.  

 حالىققا فۋتبولدى ءسۇيۋدى ۇيرەتۋ كەرەك

 سپورت بلوگەرىنىڭ پىكىرىمەن بەلگىلى سپورت ءجۋرناليسى ماديار ارىستانباەۆ تا كەلىسەدى.

 – باسەكەلەستىك بولسىن دەسەك، جالاقىنىڭ جوعارى بولعانى ورىندى، الايدا ول اكىمدىكتەردىڭ بالانسىندا بولعانى دۇرىس ەمەس. شەتەلدە ءار كلۋبتىڭ دەمەۋشىسى بار، ال ءبىزدىڭ كلۋبتارعا دەمەۋشى تابۋ قيىننىڭ قيىنى. ول ءۇشىن حالىققا فۋتبولدى ءسۇيۋدى ۇيرەتۋ كەرەك، ياعني مەنتاليتەتتى تۇبەگەيلى وزگەرتۋگە تۋرا كەلەدى، – دەيدى.

 – شەتەلدە جوعارى جالاقى بەرمەيدى. جاتتىعۋ جانە تارتىپتەرى دە قيىن. بىزدە شەتەلدە ويناي الاتىن فۋتبولشى جوق. جاس فۋتبولشىلاردىڭ ارمانى – قپل كوماندالارىنا كىرۋ. ودان اسىپ دامۋدى كوزدەمەيدى. ولارعا ءتىپتى كەرەك ەمەس تە دەپ ويلايمىن. ال ەگەر جالاقى باسقا سپورتشىلارمەن بىردەي دەڭگەيگە تۇسىرىلسە، شىنىمەن فۋتبول ويناعىسى كەلگەندەر قالىپ، ەۋروپاعا ۇمتىلاتىندار شىعا باستاۋشى ەدى. بىزدە بالالار فۋتبولىن دامىتۋ دەگەن جىلدا ايتىلاتىن نارسە. ءوسىپ كەلە جاتقان جاس فۋتبولشىلار از. سوندىقتان قولدا بار اقشاعا لەگيونەر الۋ، ولارعا ازاماتتىق بەرۋ بەلەڭ الدى. قازىر تەك ناتيجە مەن ەسەپ ماڭىزدى. بولاشاقتى ويلايتىندار از. بۇنىڭ ءبارى البەتتە مەنەدجمەنتتىڭ ناشارلىعىن كورسەتەدى. فۋتبول بار، الاڭ جوق. كوماندا بار، ويىنشى جوق. اقشا بار، مەنەدجمەنت جوق, – دەيدى سپورت بلوگەرى ارشات وراز.

 بۇل رەتتە بىزگە برازيليادان ۇلگى الۋ ماڭىزدىراق دەيدى ساراپشى. شىنى كەرەك بىزدە فۋتبولعا كاسىپ رەتىندە قاراۋ، ونىڭ نامىسپەن تۇتاسقان سپورت ەكەنىن ۇعىنۋ جەتىسپەيتىن سەكىلدى. ايتپەسە مىڭداعان دوللار العان باپكەر جانىن سالىپ دايىنداپ، ءوزىن-ءوزى جەتىلدىرۋشى ەدى عوي. ميلليونداعان تەڭگە العان فۋتبولشى جاسىل الاڭدا جان اياماي كۇرەسپەي مە؟ فۋتبول – استە جۇگىرۋ ەمەس، اقىل-وي مەن كۇرەستىڭ سپورتى عوي.

 – ماسەلەن، برازيليانىڭ فۋتبول مەكتەپتەرى اناۋ ايتقانداي مىقتى ەمەس. ينفراقۇرىلىمى كەرەمەت دەگەن مەكتەپتەردىڭ باسىم بولىگى ەۋروپادا. الايدا برازيليالىقتار فۋتبولدى كاسىپ كوزى رەتىندە قارايدى. سول ءۇشىن مۇحيت اسىپ كارى قۇرلىقتا دوپ تەۋىپ اقشا تابادى. بالكىم بىزگە دە سونداي جاعداي كەرەك. بىراق ۇلت بولىپ فۋتبولدى جاقسى كورمەگەن سوڭ، ءبارى بەكەر. تۇركيانى مىسال ەتىپ كورسەتەيىن: وسىدان 40-50 جىل بۇرىن بۇل ەلدىڭ ۇلتتىق قۇراماسى دا، كلۋبتارى دا دامىماي تۇردى. ال قازىر تۇرىكتەر ءۇشىن فۋتبول ۇلتتىق سپورت ىسپەتتى. سوڭعى 20 جىلدا بىرقاتار كوماندالارى جوعارى دەڭگەيگە كوتەرىلدى. ۇلتتىق قۇراماسى 2002 جىلى الەم چەمپيوناتىنىڭ قولا جۇلدەگەرى اتاندى. سوندىقتان جوعارىداعى باسشىلار جانى اشىپ، فۋتبولدى كۇللى حالىق جاقسى كورەتىن، ۇمتىلاتىن سپورتقا اينالدىرۋى كەرەك. سول كەزدە ابىرويىمىزدى ارتتىراتىن جاس تالانتتار دا شىعا باستايدى. فۋتبولدى اقشانىڭ كوزى دەپ قانا قاراماي، ەلدە مامانداردىڭ سانىن، بىلىكتىلىگىن ارتتىرماي، جاسوسپىرىمدەر مەن بالالار فۋتبولىن دامىتپاي، تۇك شىقپايدى. جاتتاندى جاۋاپ، بىراق شىندىق وسى، – دەيدى ماديار ارىستانباەۆ.

 فۋتبولشىلارعا تولەنىپ جاتقان جالاقىنىڭ باسىن قۇراپ قانشاما ستاديون سالۋعا بولادى. بالالار ءۇشىن تابيعي الاڭ مەن ينفراقۇرىلىم جاساپ بەرۋگە دە قاراجات جەتەدى. 300 مىڭ عانا حالقى بار يسلانديانى الايىق. اتتاپ باسساڭ جاسىل الاڭعا كەزىگەسىڭ دەيدى ارالعا اياق باسقاندار. ۆيكينگتەردىڭ ۇرپاعى 2016 جىلى ەۋروپا چەمپيوناتىندا كۇللى الەمدى ءدۇر سىلكىنتتى. بيىل الەم چەمپيوناتىندا نەبىر مىقتىلاردىڭ ادىمىن اشتىرماي، الەۋەتى جوعارى ەكەندەرىن بايقاتتى. فۋتبولشىلارى شەتەلدىڭ جوعارى دەڭگەيلى چەمپيوناتتارىندا وينايدى. فۋتبول – ترەند. ءال-ءازىر اتاق جاعىنان وزگە سپورتتى ماڭىنا جۋىتا قويمايدى. سوندىقتان ءبىز فۋتبولدان باس تارتۋدى ەمەس، ونى جەتىلدىرۋدى ويلاۋىمىز كەرەك. ارينە، ول ءۇشىن اقشا ءبولىسى ءادىل ءجۇرۋى ءتيىس.

"The Qazaq Times"